شرح دعای روز دهم ماه مبارک رمضان از منظر معظم له

شرح دعای روز دهم ماه مبارک رمضان از منظر معظم له


دعای روز دهم ماه مبارک رمضان/‏توکل در آیینه قرآن و روایات/حقیقت توکل چیست؟/آثار و کارکردهای توکل بر خداوند/«فائزین» چه کسانی هستند؟/فقط این افراد مقرّب درگاه خدایند/ او به ما مشتاق بود‌

دعای روز دهم ماه مبارک رمضان‏

 «اللهُمَّ اجْعَلْنى‏ فيهِ مِنَ‏ الْمُتَوَكِّلينَ عَلَيْكَ، وَاجْعَلْنى‏ فيهِ مِنَ الْفآئِزينَ لَدَيْكَ، وَاجْعَلْنى‏ فيهِ‏مِنَ‏ الْمُقَرَّبينَ الَيْكَ، بِاحْسانِكَ يا غايَةَ الطَّالِبينَ‏؛ خدايا در اين ماه مرا از توكّل‏ كنندگان بر خودت‏ و از رستگاران در نزدت و از مقرّبان درگاهت قرار ده، به نيكى و احسانت اى نهايت آرزوى طلب‏ كنندگان».[1]

معنا شناسی توکل و کارکردهای آن در قرآن و روایات، تبیین ویژگی سعادتمندان حقیقی و شاخصه های تقرب الهی و ترسیم محبت خدا به بندگانش ، از جمله مهمترین نکات مطروحه در دعای روز دهم ماه مبارک رمضان به شمار می رود.

‏ توکل در آیینه قرآن و روایات

از آيات قرآن[2] به خوبى استفاده مى‏ شود كه مسئله توكّل‏ به عنوان يك فضيلت مهمّ اخلاقى و از شئون توحيد آن است كه مؤمنان تنها بر خدا توكل‏ كنند، چرا كه همه چيز و همه كار به دست او است.[3]

در روايات اسلامى نیز اهمّيّت فوق العاده ‏اى به اين ارزش اخلاقى داده شده است.[4] به عنوان نمونه در حديثى از رسول خدا صلى الله عليه و آله مى ‏خوانيم: «مَنْ سَرَّهُ انْ يَكُونَ اقْوَى النَّاسِ فَلْيَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ؛ كسى كه دوست دارد قوى‏ترين مردم باشد بر خدا توكّل كند»![5]،[6]

 حقیقت توکل چیست؟

حقيقت توكّل همان اعتماد قلبى در تمام‏[7]كارها بر خدا، و صرف نظر كردن از ماسوى اللَّه است و اين منافات با تحصيل اسباب ندارد مشروط بر اينكه اسباب را در سرنوشت خود اصل اساسى نشمرد.[8]

در حقيقت‏ «توكل‏» واگذارى كار به ديگرى و انتخاب او به وكالت است،[9]البته نه اینکه انسان دست از تلاش و كوشش بردارد. بلكه باید نهايت تلاش و كوشش خود را به كار زد و در صورتی که نتوانست مشكل را حل كند، با اتكاء به لطف پروردگار و استمداد از ذات پاك و قدرت بى‏پايان او، ايستادگى به خرج دهد.[10]

آثار و کارکردهای توکل بر خداوند

توكّل بر خداوند نور اميد بر دل می افکند و به خاطر آن توان و استعداد انسان شكوفا مى‏ گردد، خستگى راه بر او چيره نمى‏ شود، و در همه حال احساس آرامش مى‏ كند.[11]

قطع نظر از بركات معنوى اين فضيلت اخلاقى، توكّل، سبب مى‏ شود كه انسان در برابر مشكلات دستپاچه و وحشت ‏زده نشود و قدرت بر تصميم‏ گيرى را حفظ كند و نزديك‏ترين راه درمان و حلّ مشكل را بيابد.[12]

«فائزین» چه کسانی هستند؟

در قرآن کریم براى« فائزین»، سه وصف ذكر شده است: اطاعت خدا و پيامبر، خشيت، و تقوى، لذا اطاعت يك معنى كلى است و خشيت شاخه درونى آن، و تقوى شاخه بيرونى آن .[13]

به عبارت دیگر سعادتمندان‏ و برنامه سه‏ گانه آنها با « ايمان» و« سعى و تلاش» و« اراده سراى آخرت» معنا می یابد.[14]

فقط این افراد مقرّب درگاه خدایند

گروه مقربين دسته‏ اى خاص از مؤمنانند كه بر، نامۀ اعمال نيكان و ابرار، شاهد و ناظرند.[15]يعنى مقربين به چنان مقامى می رسند كه اگر اعمال نيك ابرار را انجام دهند، گوئى سيئه‏ اى مرتكب شده و بايد استغفار كنند، در حقیقت اعمال آنها خالص ‏تر و پرقيمت‏ تر از اعمال ابرار است.[16]

سخن آخر: (او به ما مشتاق بود)

به راستی اگر مهر و عشق الهى يعنى ايمان از وجود بشر حذف گردد، چه مى‏ ماند؟ موجودى با يك سلسله احساسات خشن و وحشى، بشرى ناآرام، مضطرب، خائف، محزون و نااميد.[17]

اين همان چيزى است كه در دعاى پرمحتواى افتتاح در ماه مبارك رمضان‏ مى خوانيم: «يا ربّ، إنّك تدعونى فأولّى عنك، ... فلم يمنعك ذلك من الرّحمة لى و الإحسان‏ الىّ...؛پروردگارا! تو مرا فرامى‏ خوانى ولى من از تو روى مى‏ گردانم، تو به من محبّت مى ‏كنى؛ ولى من با تو دشمنى مى‏ ورزم، تو به من دوستى مى‏ كنى؛ ولى من پذيرا نمى‏ شوم، گويا منّتى بر تو دارم؛ ولى اين احوال، تو را از رحمت و احسان و تفضّل به جود و كرمت نسبت به من باز نمى ‏دارد».[18]

 

پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی

دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir

 

[1] كليات مفاتيح نوين ؛ ص814.

[2] سوره هود؛آیۀ123/ سوره ابراهيم؛ آيه 12 / سوره شعرا؛ آيه 207.

[3] پيام قرآن ؛ ج‏4 ؛ ص382.

[4] اخلاق در قرآن ؛ ج‏2 ؛ ص262.

[5] كنزالعمّال، ج 3، ص 101، ح5686.

[6] اخلاق در قرآن ؛ ج‏2 ؛ ص262.

[7] همان ؛ ص265.

[8] همان؛ص 266.

[9] برگزيده تفسير نمونه ؛ ج‏2 ؛ ص309.

[10] همان.

[11] همان.

[12] همان.

[13] تفسير نمونه ؛ ج‏14 ؛ ص522.

[14] همان ؛ ج‏12 ؛ ص72.

[15] همان؛ ج 26، صفحه 273.

[16] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقين) ؛ ج‏2 ؛ ص79.

[17] پاسخ به پرسشهاى مذهبى ؛ ص401.

[18] پيام امام امير المومنين عليه السلام ؛ ج‏8 ؛ ص379.

captcha