دعا در معارف اسلامى جايگاه ويژهاى دارد،[1]در این بین دعاهاى مخصوص روزهاى ماه رمضان که عطر آن تمام مساجد و مراكز عبادى مؤمنان را در سراسر جهان فرا می گیرد، نشانهاى از رحمت و عطوفت اسلامى است[2].
آنچه مهم است دقّت در بندبند اين دعای ارزشمند و تعبيرات لطيف و عالى آن و سپس هماهنگ ساختن روح و فكر با اين تعبيرات است.[3]
دعای روز اول ماه مبارک رمضان
«اللهُمَّ اجْعَلْ صِيامى فيهِ صِيامَ الصَّآئِمينَ، وَقِيامى فيهِ قيامَ الْقآئِمينَ، وَنَبِّهْنى فيهِ عَنْ نَوْمَةِالْغافِلينَ، وَهَبْ لى جُرْمى فيهِ يا الهَ الْعالَمينَ، وَاعْفُ عَنّى يا عافِياً عَنِالْمُجْرِمين؛خدايا در اين ماه روزهام را روزه روزهداران (واقعى) قرار ده، و شب زنده داريم را شب زندهدارى (واقعى) قرار ده و مرا از خواب غفلت بيدار كن، وگناهم را ببخش اى معبود جهانيان، واز من درگذر اى درگذرنده از گنهكاران»[4]
تبیین ویژگی های روزه داران و شب زنده داران واقعی، چیستی مفهوم غفلت و راه کارهای برون رفت از آن، نسبت طلب استغفار با آمرزش گناهان و ترسیم حدود وگسترۀ مفهوم عفو الهی از مهمترین نکات دعای روز اول ماه مبارک رمضان به شمار می آید.
صائمین چه کسانی هستند؟
گرچه جسم روزه، ترك خوردن و آشاميدن و ديگر مبطلات روزه است، امّا روح روزه، رسيدن به قلّه تقوا است؛ «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»[5]، لذا هنگامى كه انسان روزه مىگيرد رقّت قلب پيدا مىكند و معنويّتش بيشتر شده[6] و در نتیجه حس مسؤوليت و پرهيزكارى و خداترسى و حق شناسى در انسان احیاء می شود و روزه داری حقیقی تحقق می یابد.[7]
قائمین چه کسانی هستند؟
قائمین کسانی هستند که به دنبال شور و نشاطند، لذا در انتهاى شب از خواب برمی خيزند و به راز و نياز با خالق بى نياز خويش می پردازند؛[8] و با حضور قلب در نماز حاضر می شوند.[9]
خدایا مرا از خواب غافلان، بیدار کن
«غفلت» شامل «غفلت» از خدا و «غفلت» از يوم المعاد و ناپايدارى دنيا و «غفلت» از شيطان و وسوسههاى او و در يك بيان ، «غفلت» از تمام امورى است كه به نوعى با سعادت انسان مرتبط است.[10]
از سوی دیگر بيدارى نقطه مقابل غفلت، و به معناى خودآگاهى است؛ یعنی توجه به اعمال و كردارهاى گذشته، براى جبران خطاها و جهتگيري هاى صحيح در آينده.[11]
گناهم را ببخش، ای خدای عالمیان
بی شک فراز «وَهَبْ لى جُرْمى فيهِ يا الهَ الْعالَمينَ؛ وگناهم را ببخش اى معبود جهانيان »[12]، براى مردم جنبه سرمشق و آموزشى دارد و راه بازگشت به خداوند و توبه و انابه به درگاه او را، به ما مىآموزد، و عظمت گناه و سنگينى نافرمانى حق را به درستى براى ما مجسّم مىسازد.[13]
گسترۀ مفهوم عفو الهی
«عَفْو» به معناى محو آثار گناه مىآيد،[14] و هنگامی که در مورد خداوند به كار مىرود به معناى بخشش گناهان و ترك مجازات و محو آثار معصيت است.[15]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir
[1] سوگندهاى پر بار قرآن ؛ ص493.
[2] آيين رحمت ؛ ص40.
[3] كليات مفاتيح نوين ؛ ص672.
[4] همان؛ص812.
[5] سوره بقره؛ آيه 183.
[6] اخلاق در قرآن ؛ ج1 ؛ ص213.
[7] برگزيده تفسير نمونه ؛ ج2 ؛ ص370.
[8] همان؛ص102.
[9] همان؛ص103.
[10] همان ؛ ص338.
[11] همان ؛ ص348.
[12] كليات مفاتيح نوين ؛ ص812.
[13] همان ؛ ص1154.
[14] لغات در تفسير نمونه ؛ ص385.
[15] پيام قرآن، ج4، ص 370.
