انتظارات ده گانۀ آیت الله العظمی مکارم شیرازی از مجلس در برهه حاضر

در جمهوری اسلامی، مجلس مهم ‌ترین نهاد حکومتی است و انتظار زیادی هم از این نهاد می ‌رود و اگرچه مشکلات تنها با مصوبات مجلس حل نمی ‌شود، ولی بخش عظیم کار بر عهده مجلس است.[1]

اینجانب همیشه احترام فراوانی برای نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی قائل بوده و هستم، به همین دلیل لازم می دانم به خاطر حساسیت شرایط موجود و مشکلات مهمی که ملت شریف ما با آن دست به گریبان است تذکراتی چند از باب «وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرى‌ تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ»[2] به نمایندگان محترم مجلس عرض کنم.[3]

1. ضرورت پرهیز از حاشیه ها در قانون گذاری

فلسفۀ وجودی مجلس شورای اسلامی، حفظ مصالح امت و دستاوردهای انقلاب و حل مشکلات و تنگناهای مردم و پیشرفت در تمام زمینه های مادی و معنوی است، ولی گاه طرح هایی به مجلس ارائه می شود که نه تنها مشکلی را حل نمی کند بلکه مشکلی بر مشکلات می افزاید، حال آنکه اگر بخواهیم فهرستی از مشکلات اصلی و فرعی مردم کشورمان تنظیم کنیم این گونه مسائل هیچ جایی در آن فهرست ندارد، بلکه در عمل به سوء ظن در میان مردم مسلمان کشورمان منتهی می شود، که برخی به خاطر حفظ جایگاه و به دست آوردن آرای بیشتر در آینده به ارائه مصوبات حاشیه ای مبادرت می ورزند که این رویکرد، قوانین مجلس را از دغدغه های جامعه دور می سازد و این ضایعه ای بزرگ برای مجلس خواهد بود.[4]

بسیاری از قوانین موجود کاستی هایی دارد که باید با دید کارشناسانه و دقت کافی برطرف گردد، اما آیا می توان پذیرفت که وجود این کاستی ها سبب شود که نمایندگان محترم فوراً به سراغ نفی این قوانین بروند؟ البته باید ضوابطی تعیین شود که جلوی این کارهای خلاف گرفته شود.[5]

گاهی برخی از قوانین ممکن است در بعضی از مواقع [مورد] سوء استفاده [واقع] شود، اما آیا می توان تبصره و استثنایی به آن قانون زد و آن موارد را به کلی از شمول قانون خارج ساخت؟[6]

به حمدالله افراد آگاه و باسابقه در امر قانون گذاری در مجلس کم نیستند، لذا انتظار می رود طرح های آینده از انسجام و پختگی برخوردار باشد.[7] به ویژه آنکه بسیارى از کارهاى مجلس در کمیسیون هاى تخصصى صورت مى گیرد، این کمیسیون هاى تخصصى در مجلس با بهره گیرى از صاحبنظران و پژوهشگران مى توانند قوانین مستحکمى را تدوین و آنها را به صحن علنى مجلس بیاورند تا به تصویب نهایى برسد.[8]

2. وحدت، اولویت منتخبان ملت

در این شرایط مشکلات جز با همدلی و وحدت نظر کلیه قوا حل نمی شود؛[9] نبايد مرکز تنش در کشور ايجاد شود. مسايل کوچک را بزرگ و به آن دامن نزنيم. گاهي ادبيات خشن به کار برده مي شود که شايسته نظام اسلامي نيست.در این میان نمايندگان مجلس مي توانند در تحکيم وحدت نقش موثري داشته باشند.[10]

برای تحقق این مهم تشکیل کمیسیون های مشترک میان مجلس، دولت و قوۀ قضائیه ضروری است؛ این اقدام موثر سبب می شود تا ذهنیت مردم نسبت به جدا بودن فعالیت دولت و مجلس و قوۀ قضاییه اصلاح شود.[11]

از سوی دیگر باید مردم را در جریان مسائل بیشتر قرار داد و مشکلات را با مشارکت مردم حل نمود چون مشکلات جامعه تنها توسط دولت و مجلس و نظام قضایی کشور حل نمی شود. هر چه بیشتر مردم در جریان قرار گیرند بهتر است. نکند کاری کنیم که مشکل بیشتر شود، باید با درایت برخورد کرد و مسائل حساس را حل نمود.[12]

3. پرهیز از سیاسی کاری

هوشیاری هرچه بیشتر نمایندگان مجلس نسبت به مشکلات کشور حیاتی است؛ باید مراقب بود که مشکلات مختلف در کشور به مسائل سیاسی تبدیل نشود[13].

به عنوان نمونه مردم از نظر معیشتی گرفتاری های زیادی دارند و تورم افسار گسیخته برای آنان مشکلات بسیاری به وجود آورده است. و یا گسترش فساد که از دیگر مشکلات کنونی جامعه است؛ صرف نظر از واقعیت های تلخ، نباید درباره این مشکلات فرافکنی کنیم، بلکه باید به این مشکلات اعتراف کنیم. [14]

در این بین اگر دولت و مجلس باهم هماهنگ نباشند جامعه ضرر می ‌کند. اگر کسی منافع مردم را قربانی منافع جناح خود کند، از منحط ‌ترین انسان ‌هاست. همه منتخب مردم هستند هم مجلس و هم دولت و اگر مردم را فراموش کنند‌، بد فکر کرده ‌اند. باید فارغ از جناح‌بازی مشکلات مردم را بررسی کرد.[15]

4. مجلس مستقل، عادل و شجاع

مجلس شورای اسلامی باید با حفظ استقلال خود از دولت حمایت کند، مبادا شعار مجلس مبنی بر حمایت از دولت مانع حفظ استقلال این قوه شود.[16]

و یا اینکه اگر کلامی از عدالت و اجرای آن در جامعه مطرح می شود نمایندگان مجلس شورای اسلامی باید خودشان در ردیف نخستین کسانی باشند که به اجرای عدالت می پردازند.[17]

هم چنین مجلس باید برنامه ها و طرح های خود را شجاعانه ، قاطعانه و شفاف برای مردم و دولت بیان کند.[18] این مسأله یعنی نمایندگان مجلس نباید در برابر مشکلات حالت انفعالی داشته باشند، البته شجاعت به معنای تنش و درگیری نیست، بلکه باید عاقلانه، منطقی و بدون تنش احقاق حق شود.[19]

5. انتقاد دلسوزانه

بی شک گريز از واقعيات و پرده پوشى بر بحران های جامعه، نه مشكلى را حل مى‏كند و نه خدمتى به كسى محسوب مى‏شود، به همين دليل نمایندگانی كه به جاى انتقاد سازنده‏ و صحيح، سعى دارند حقايق را كتمان كنند، نه تنها خدمتى به مردم نكرده ‏اند، بلكه خيانتى بزرگ مرتكب شده ‏اند.[20]

لذا انتقاد باید دلسوزانه و توأم با منطق باشد نه مغرضانه، ولی درد ها را نباید کتمان کرد؛ از کتمان درد، درد مداوا نمی شود بلکه خطر افزایش پیدا می کند و در کنار مطرح کردن درد باید راه درمان را نیز بیان کرد.[21]

6. معیشت مردم، اولویت مجلس

یکى از مشکلات مهم و غیر قابل انکار کشور گرانى است. فشار اصلى گرانى ها نیز بر دوش اقشار ضعیف است. [22]

تأسف بار است که بسیاری از اجناس دوبرابر و بعضاً بیش از دو برابر شده، این مساله مشکل و فاجعه است و یکی از عوامل مهم آن این است که ارزش پول ملی ما با وضعیت بازار ارز، به پایین ترین حد ممکن رسیده است؛ به راستی چرا باید ارزش پول ملی ما به این آسانی بی ارزش شود و سرمایه های مردم به این راحتی بر باد رود؟[23]

اگر چه مشکلات اقتصادی در دنیا عمومیت پیدا کرده است، ولی ما نباید همه مشکلات را به دنیا و تحریم و خشکسالی نسبت دهیم.گاهی به ما خبر می دهند که هرچه جلوتر می رویم وضعیت اقتصادی بدتر می شود؛[24] لذا مردم به خاطر این مشکلات اقتصادی فراوان، بسیار نگرانند، که اگر به آن نپردازیم و با همدلی بیشتر بر این مشکل پیروز نشویم آینده نگران کننده است.[25]

فراموش نکنیم مسایل اقتصادی تبدیل به مسایل فرهنگی ‌و پس از آن به سرعت سیاسی می ‌شود. بسیاری از مفاسد کشور مثل اعتیاد، قاچاق و فحشاء ناشی از فقر است. در این صورت اصل نظام نیز زیر سؤال می ‌رود، که چرا با این همه امکانات و ذخایر طبیعی نتوانست مشکلات را حل کند، آیا نظام کارایی لازم را ندارد؟ دشمنان هم می ‌خواهند ما را در تنگناهای اقتصادی قرار دهند تا ناکارآمدی نظام را به اثبات برسانند.[26]

البته نمایندگان باید در عین توجه به معیشت آحاد مردم ، بیش از پیش متوجه مناطق محروم باشند، در حال حاضر مناطق محرومی در کل کشور داریم که همه باید به فکر آن باشیم. مجلس و دولت باید برنامه هایشان را به گونه ای تنظیم کنند که توان رویارویی با این بحران را داشته باشند، باید از هزینه های اضافی کاسته شود. این بحران مطمئناً در درآمد های مردم اثر گذاشته است، از این رو مجلس باید به این نکته توجه کند تا از این بحران به سلامت بیرون رویم.[27]

7. فرهنگ اولویت مجلس باشد

ما مشكلات فرهنگي زيادي داريم و شايد در اين اواخر برخي تشديد شده است و مردم در مورد مسائل فرهنگي انتظار دارند.[28]

امروز متأسفانه طلاق در حال زیاد شدن و مساله بی حجابی و مجالس سوء در حال گسترش است و برخی از فیلم هایی که با اجازه ارشاد منتشر می شود عجیب به نظر می رسد.[29]

حال آنکه مسائل فرهنگی به راحتی تبدیل به مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی می شود، وقتی آمار طلاق در جامعه افزایش یابد و اعتیاد گسترش پیدا کند مشکلات دیگری نیز به تبع آن ایجاد خواهد شد.[30]

 البته سخت گیری های بیجا مانند «بگیر و ببندها» پاسخگوی مشکلات فرهنگی جامعه نیست ، بلكه بايد از كارهاي فرهنگي شروع كرد. من معتقدم از كودكستان ‌ها بايد شروع كرد و در اين زمينه آموزش و پرورش، صدا و سيما، دانشگاه ‌ها نقش دارند و مجلس هم بايد خط‌ دهي كند. در مسائل فرهنگي ما امروز در سطح جهان در خلاف مسير آب حركت مي‌كنيم و به همين دليل كارهاي فرهنگي سخت است. نبايد منفعل شويم و فكر كنيم كه مخالفت با حركت در اين زمان امكان‌پذير نيست.[31]

با این تفاسیر، از مجلس شورای اسلامی انتظار می رود از طریق تدوین برنامه های فرهنگی، تمهیداتی برای مقابله با مشکلات فرهنگی بیندیشد. باید برای حل مشکلات حوزه فرهنگ تصمیم و عزم راسخ و برنامه ریزی درازمدت و کوتاه مدت داشت؛[32] باید برنامه ای جامع برای حل مسائل فرهنگی و اخلاقی با ضمانت اجرایی قوی تدوین گردد؛ البته ذکر کلیات درباره مسائل فرهنگی فایده ندارد.[33]

در این زمینه از نظر دینی و نظام اسلامی، کمیسیون فرهنگی مجلس مهم ترین کمیسیون به شمار می آید، چراکه اگر مسائل فرهنگی حل و فصل نشود نظام و کشور به خطر می افتد. مصوّبات و طرح های ارائه شده در کمیسیون فرهنگی مجلس باید ضمانت اجرایی داشته باشد و برای این مهم باید فکری اندیشیده شود.[34]

گاهی افکار روشنفکر مآبانه و غرب زدگی مانع می شود که اندیشه های اسلامی به طور جدّی مورد توجه قرار گیرد .نمایندگان باید محکم و استوار مبانی دینی را مورد توجه قرار دهند، حضرت امام (ره) نیز مسائل شرعی را می گفتند چه کسی خوشش بیاید و چه کسی بدش بیاید، رهبر بزرگوار انقلاب نیز این گونه هستند.[35]

البته در راستای تحقق این امور، اختصاص بودجه به امور فرهنگی در جامعه بسیار ضروری است؛ ما هنوز متوجه نشدیم چرا مسؤولان کشور برای فعالیت ‌های فرهنگی و حوزه‌ های دینی سرمایه ‌گذاری جدی نمی ‌کنند. من خدمت رهبر معظم انقلاب گفتم اگر یک دهم هزینه‌ های تبلیغاتی دیگر کشورهای اسلامی که صرف می‌ کنند ، سرمایه‌ گذاری کنیم همه جا ابتکار عمل در دست ما قرار می ‌گیرد.[36]

8. اشتغال جوانان در سایۀ جهش تولید

رسیدگی به مسألۀ اشتغال بویژه جوانان، از ضروریات کار مجلس شورای اسلامی است؛ باید دانست پوشاندن این مشکلات عاقلانه نیست، بلكه بايد آن را حل كرد. البته برای رفع آنها باید از اقدامات تسكيني و شعارهاي روزمره پرهیز کرد. چرا که اگر مشکلات به صورت ریشه ای حل شود می توان برای ۲۰ سال آینده برنامه ریزی کرد و فردایی روشن برای جوانان رقم زد.[37]

در این میان تولید ملی یک موضوع بنیادی و مهم در تقویت اشتغال جوانان به شمار می آید؛ البته تصور من این است که از ابتدای امسال تاکنون کار قابل ملاحظه ای در این عرصه نشده و تنها در حد شعار به این مساله توجه شده است.[38]

لذا مجلس باید به صورت جدی و شفاف مساله تولید ملی را در دستور کار قرار دهد و از دست اندرکاران و مسؤولان توضیح بخواهد که چه اقداماتی در این راستا انجام داده اند.[39]

9. لزوم بررسی مسائل اقتصاد نوین

باید بررسی دقیق معاملات نوین اقتصادی، در دستور کار مجلس به ویژه کمیسیون اقتصادی مجلس قرار گیرد، چرا که برخی موضوعات در بورس و اوراق بهادار وجود دارد که ارکان و مسیر آن به خوبی بیان و تعریف نشده است که تبیین و ترسیم جزئیات این معاملات در روند فعالیت های اقتصادی بسیار کمک خواهد کرد.

گاهی در معاملات اینترنتی دیده می شود که افراد به صورت کاذب و دروغین معاملات را انجام می دهند، ترسیم خط مشی این گونه معاملات نیز باید در کمیته فقهی سازمان بورس تبیین و توضیح داده شود، زیرا غربی ها دام های مهمی برای ربودن سرمایه های مردم جهان سوم تهیه کرده اند.

هم اینک فصل نوینی در مسائل بازارهای اقتصادی گشوده شده، که حوزه های علمیه باید پاسخ گوی این گونه مسائل باشند و مبانی فقهی آن را برای اقتصاددانان تبیین و ترسیم کنند.

با این اوصاف مجلس می تواند برخی شبهات موجود در سازمان بورس را با مراجع تقلید و حوزه های علمیه در میان بگذارد و ماهیت آنها را تشریح کند تا به صورت استدلالی و فقهی به این مباحث پاسخ داده شود.[40]

10. مجلس و مأموریت مبارزه با فساد

مجلس باید بدون ملاحظه کاری و هراس از هیاهوها و جنجال ها به رسالت خود در مبارزه با فساد عمل کند و در این زمینه ملاحظه هیچ فردی را نکند، اقدام کردن نسبت به برخی موضوعات و مسائل غالباً هزینه برای اشخاص دارد، لیکن نمایندگان مجلس به ویژه اعضای کمیسیون اصل 90 نباید از این هزینه بترسد و با توکل به خدای متعال به رسالت قانونی خود و احقاق حقوق عمل کند.[41]

نمایندگان مجلس باید دائماً این مساله را به خود القا کنند که قانون برای افراد ضعیف و رده های پایین نیست، قانون بیشتر برای رده های بالاست که جلوی آنها گرفته شود.[42]

پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی

دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir

منبع: بیانات معظم له