ضرورت تبلیغ دین در فضای مجازی از منظر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

زندگی بشری، در گرو ارتباطات و مراودات دسته جمعی، زنده نگه داشته شده است و هر گونه پیشرفت و ترقی در گرو همین ارتباطات بوده است.

با گذشت زمان و تحول در زندگی بشری نوع ارتباطات و تعاملات بشر بسیار متحول شد، به طوری که هر گونه ارتباط و تعامل در کمترین زمان ممکن درتمام این کره خاکی به حداقل ممکن رسید، که نمونه بارز آن فضای مجازی است.

البته بهره گیری از آن به نوع نگاه افراد بستگی دارد، به طوری که انسانی که نفسی پاک و خدایی داشته باشد از جنبه مثبت این امکانات و کسانی که نفس شیطانی داشته باشند از جنبه منفی ابزاری مانند شبکه های اجتماعی استفاده می کنند، لذا فضای مجازی هم می تواند نقش مفید و هم آثاری مضر بر جای بگذارد. [1]  

با همۀ این تفاسیر متأسفانه امروزه مشکل مهمی در نحوۀ تبلیغات دینی داریم؛[2] از جمله اینکه بیشتر برنامه ‌های تبلیغاتی، منحصر به مساجد، حسینیه‌ ها و منابر است، حال آنکه ما در دنیایی زندگی می ‌کنیم که شرایط آن با دنیای گذشته متفاوت شده و راه‌ های زیادی برای ابلاغ ایده‌ ها وجود دارد. لذا اگر بخواهیم تنها به خطبه‌ ها در مسجد و حسینیه قناعت کنیم، عقب می ‌مانیم. حال باید ببینیم دنیا از چه وسایلی استفاده می ‌کند ما هم در کنار حفظ حدود الهی از آن وسایل برای نشر معارف دینی استفاده کنیم.[3]

و این مسأله یعنی اصل دعوت به استفاده از فضای مجازی برای بسط و گسترش دین درست است؛ چرا که با استفاده از این فضا، بعضاً می توان ده ها میلیون نفر را تحت پوشش معارف اسلامی قرار داد. [4]

ضرورت تبلیغ مجازی از منظر اسلام

قرآن کریم به تبلیغ نگاه ویژه ای دارد، نگاهی که قرآن به تبلیغ دارد، بسیار عمیق و دقیق است؛[5] به عنوان نمونه در آیه تبلیغ: «الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيبًا؛[6](پیامبران) پیشین کسانی بودند که تبلیغ رسالت های الهی می ‌کردند و (تنها) از او می ترسیدند، و از هیچ کس جز خدا بیم نداشتند؛ و همین بس که خداوند حسابگر (و پاداش‌دهنده اعمال آنها) است». عمومیت در تمام آیه موج می زند، که می توان شاخه های مختلفی را در بر گیرد.[7]

از جمله اینکه ابلاغ با توجه به این آیه، محدود نیست و بیان، عمل، قلم، فضای مجازی و هرچیزی که در آن ابلاغ صورت می گیرد را شامل می شود چراکه رسالات الله مفهوم گسترده ای دارد و تمام آنچه خدا دستور داده را شامل می شود.[8]

و این مسأله نشان می دهد در عصر کنونی به روش های مختلف از جمله با استفاده از فضای مجازی نیز ابلاغ قرآن امکان پذیر است. لذا باید کلام حق را با ابزارهای مختلف به مردم برسانیم.[9]

هم چنین، رسول، كسى است كه موظف است در حوزه ماموريت خود به تلاش و كوشش بر خيزد و از هر وسيله ‏اى براى دعوت مردم به سوى خدا و ابلاغ فرمان او استفاده كند، و براى يك انقلاب فرهنگى و فكرى و عقيدتى تلاش نمايد.[10]

لذا پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) و مولا علی(علیه السلام) کوچک ترین مسائل و موضوعات در اجتماع را، وسیله و بستری برای تبلیغ قرار می دادند و از پیش پا افتاده ترین فرصت ها برای هدایت مردم استفاده می کردند. که این مهم لزوم الگوگیری روحانیان و مبلغان از سیره، روش و منش حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) مولا علی(علیه السلام) و دیگر ائمه(علیهم السلام)، دو چندان می سازد تا برای انجام رسالت تبلیغی خود، هر فرصت، زمان و مکانی را غنیمت بشمارند و در انجام این وظیفه الهی کوتاهی نکنند.[11]

و این مسأله یعنی ما نباید تبلیغات را محدود به مراکز خاص دینی هم چون مساجد کنیم ، بلکه باید زمینه های تبلیغ را گسترش دهیم، از جمله اینکه از فضای مجازی استفاده درست کرده و از این طریق معارف اهل بیت را در جامعه بسط دهیم.[12]

فضای مجازی، بستری مناسب براي تبليغ دين

فضای مجازی از جمله مسائلی است که هیچ وقت نباید از آن غافل شد؛ چرا که می ‌تواند مفید باشد، به ویژه در تبلیغ دین که باید از این ظرفیت استفاده شود.[13]

فراموش نکنیم برخی مسائل تبلیغی را نمی ‌شود به صورت چریکی حل کرد، بلکه باید برنامه ریزی کامل داشت، از جمله این برنامه ریزی ها این است که که همه علما و فضلا، تبلیغ در فضای مجازی را جزو برنامه خودشان بدانند.[14]

لزوم مقابله‌ با اهانت به مقدسات در فضای مجازی

دشمنان برای نابودی اسلام برنامه های متعددی دارند، دشمن در این عرصه تمامی امکانات و سرمایه های خود را به کار گرفته؛ یکی از ابزارهای آنها فضای مجازی و شبکه های اجتماعی است.[15]

لذا امروزه شاهدیم هجمه علیه دین اسلام، به ویژه مکتب اهل بیت(علیهم السلام) بسیار زیاد شده است، دشمنان و بدخواهان دین، گاهی با انواع جسارت ها و توهین ها و گاهی با شبهه افکنی و برخی اوقات نیز با فحاشی در فضای مجازی و سایت ها به مقدسات اهانت و علیه دین و مکتب ما فعالیت می کنند.[16]

هم چنین تبلیغات ضد قرآنی فضای مجازی را پرکرده،[17] و در شبکه ‌های اجتماعی به وی‍ژه در تلگرام و اینستاگرام، توهین به مقدسات اوج گرفته،[18] ‌و فضاهای مجازی مملو از دروغ درباره شیعه است و قانون تفرقه بینداز و حکومت کن را در میان شیعه و سنی رواج داده و کارهای خود را پیش می برند.[19]

این مسأله نشان می دهد دشمنان در مقابل اسلام عزیز صف آرایی کرده اند تا اعتقادات امت اسلام را خدشه دار کنند.[20]

حال در چنین شرایطی که شب و روز هزاران رسانه و سایت و شبکه های اجتماعی بر ضد اسلام تبلیغ می کنند،[21] نباید در برابر هجمه دشمنان حالت انفعالی به خود بگیریم،[22] بلکه باید بدانیم ما هم وظایفی داریم.[23]

از این رهگذر علما و مبلغان دینی باید با همه توان خود در برابر این هجمه ها ایستادگی کنند.[24] و با توکل بر خداوند متعال، معارف اسلام را مورد توجه قرار داده و سرمایه گذاری در فضاهای مجازی را دنبال کنند.[25]

ضرورت پاسخگویی به شبهات دینی در فضای مجازی

بدیهی است شبهه پراکنی علیه اعتقادات و ارزش های دینی،[26] از طریق فضای مجازی در دستور کار دشمنان قرار دارد.[27]

حال با توجه به شبهه افکنی دشمنان و معاندان در فضای مجازی، پاسخگویی به این شبهات از سوی علما و فضلای حوزه ضروری است. بر این اساس خطاب به مسئولان حوزه می گوئیم باید پاسخ به شبهات مطرح شده را در یک اتاق فکر به صورت دقیق استخراج کنید و در اختیار جامعه قرار دهید.[28]

فراموش نکنیم عالمی که نتواند پاسخگو و حل کننده مشکلات باشد فایده ای ندارد،^[29] بلکه علما و طلاب، باید با تکیه بر منطق دینی و اسلامی پاسخ این سمپاشی ها را بدهند،[30] و معارف اسلام که قوی ترین معارف است را برای مردم دنیا روشن کنند.[31]

همۀ این مسائل نشان می دهد تبلیغ تنها بر فراز منبرها خلاصه نمی شود، بلکه مبلغ واقعی کسی است که از همه سوژه ها و از تمام فرصت ها برای نشر معارف اهل بیت(علیه السلام)، پاسخگویی به شبهات و مسائل اعتقادی امت بهره کافی ببرد.[32]

نجات جوانان از گرداب مفاسد فضای مجازی

امروز آسیب ها و خطرهای فضاهای مجازی، علیه جوانان غوغا می کند،[33] گاهی اوقات سرنوشت یک جوان با یک انحراف در فضای مجازی تغییر می ‎کند.[34] لذا وظیفه همه ما این است که در چنین شرایطی بتوانیم جوانان را حفظ کنیم.[35]

البته راه اصلاح فضای مجازی، فیلتر کردن نیست، بلکه خدمات فضای مجازی باید بر اساس سن افراد ارائه شود.[36] از جمله باید مشکلات جوانان و نحوه ارتباط‌ گیری با جوان‌ ها را به طلاب دینی آموزش داد.^[37]

سخن آخر: (راه اندازی اینترنت ملی، ضرورت تبلیغ دین در فضای مجازی)

در خاتمه باید گوشزد نمود ما نه‌تنها نباید عقب بمانیم، بلکه باید جلوتر هم باشیم. و راهش نیز این است که در راه ترویج مکتب اسلام از بومی سازی فناوری اطلاعات بهره مند شویم.[38] همانگونه که کشور های دیگری هم هستند که شبکه های داخلی برای خود ایجاد کردند.[39]

اهمیت این مسأله وقتی دو چندان می شود که بدانیم امروزه تنها با سیاست های انقباضی و فیلتر کردن شبکه های مجازی نمی توان مانع از آسیب های این فضا شد و چنین سیاست هایی امروز دیگر کارایی ندارد و باید اقدامات اثباتی و ایجابی انجام داد که راهکار آن راه اندازی شبکه ملی اطلاعات و ساخت نرم افزارهای داخلی و بومی است.[40]

لذا گرچه پالایش فضاهایی مانند تلگرام و اینستاگرام خوب است اما باید برای این برنامه ها جایگزین درست کرد تا افراد جامعه احتیاجی به استفاده از این برنامه ها نداشته باشند.[41]

از این رهگذر باید شبکه ای به نام شبکه ملی به وجود آید و نیازمندی ها در آن گردآوری شود، به طوری که مراجعان را اشباع کند. سپس می توان پهنای باندی که مثلا به تلگرام داده اند را به شبکه ملی بدهند و به گونه ای باشد که مراجعه به شبکه ملی آسان باشد؛[42] که در این صورت دسترسی به آموزه های دینی راحت تر خواهد بود،[43] و طبیعتاً مردم بیشتر به معنویات سوق داده می شوند.[44]

لیکن متأسفانه مسئولان در عمل اقدام جدی برای شبکه ملی نکرده اند.[45] که باید قبل از اینکه جوانان فاسد شوند و به مقدسات اهانت شود فکری کرد.[46]

پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی

دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir

منبع: بیانات معظم له