دعای روز بیست و سوم ماه مبارک رمضان
«اللهُمَّ اغْسِلْنى فيهِ مِنَ الذُّنُوبِ، وَطَهِّرْنى فيهِ مِنَ الْعُيُوبِ، وَامْتَحِنْ قَلْبى فيهِ بِتَقْوَى الْقُلُوبِ، يا مُقيلَ عَثَراتِ الْمُذْنِبينَ؛خدايا در اين ماه مرا از گناهان شستشو ده و از عيب ها پاك گردان و قلبم را به وسيله پرهيزگارى دل ها بيازماى، اى درگذرنده از لغزش هاى گنهكاران»[1]
جایگاه ماه رمضان در زدودن زنگار از دل و جان، نقش توبه در سقوط مجازات، لزوم توجه به عیوب خویش و اصلاح آنها و بازنمایی حقیقت تقوای قلب از جمله نکاتی است که در دعای روز بیست و سوم ماه مبارک رمضان به آن پرداخته شده است.
زدودن زنگار از آیینه دل
اگر كسى به ميهمانى و ضيافت الهى مى رود بايد اوّل خود را شست وشو دهد و لباس تميز بر تن كند، آن گاه در ميهمانى آن شخص بزرگ قدم بگذارد، نه اينكه با لباس آلوده در آن شركت جويد.[2] لذا گروهى هستند كه وقتى وارد ماه رمضان شدند خود را مى شويند و در حالى كه پاك شده اند از ماه رمضان خارج مى شوند.[3]
توبه؛ پاک کننده زنگار از دل
بی شک تا آئينه قلب از زنگار گناه پاك نشود و روح و جان انسان با آب توبه شستشو نگردد و نور توبه ظلمت و تاريكى گناه را از درون قلب بيرون نكند، پيمودن راه تهذيب اخلاق و سير سلوك الى اللَّه و رسيدن به جوار قرب پروردگار و غرق شدن در نور هدايت و جذبه هاى وصف ناپذير عرفانى، غير ممكن است.[4]
چگونه نماز، گناهان را محو می کند
هنگامى كه فردی آماده مقدمات نماز مى شود خود را شستشو مى دهد پاك مى كند، حرام و غصب را از خود دور مى سازد و به بارگاه دوست مى رود همه اين امور تاثير بازدارنده ای در برابر فحشاء و منكرات دارد.[5]
نماز جوانه هاى ملكات عالى انسانى را در اعماق جان بشر مى روياند، نماز اراده را قوى و قلب را پاك و روح را تطهير مى كند.[6] و در نتیجه جراحاتى كه بر روح و جان انسان از گناه مى نشيند، با مرهم نماز التيام مى يابد و زنگارهائى كه بر قلب مى نشيند زدوده مى شود.[7]
البته هر نماز به همان اندازه ای كه از شرايط كمال و روح عبادت برخوردار است نهى از فحشاء و منكر مى كند، گاه نهى كلى و جامع و گاه نهى جزئى و محدود،[8]
اول عیوب خویش را کنیم چاره
اصولًا كسى كه به اصلاح عيب خويش مى پردازد مجالى براى عيب جويى ديگران نمى بيند و اگر مجالى هم داشته باشد شرم مى كند و به خود مى گويد: من با داشتن اين عيوب چگونه به عيب جويى ديگران بپردازم.[9]
در واقع انسان به طور طبيعى نسبت به خويش دل سوزتر است، چگونه اين انسان دلسوز و واقع بين، پيش از آن كه به اصلاح عيوب خويش بپردازد، در فكر عيوب ديگران است، آن هم نه به قصد اصلاح ، بلكه به قصد افساد.[10]
شناخت عیوب خویشتن در گرو خودشناسی
خود خواهى و حبّ ذات مانع از شناخت صفات رذيله و پذيرفتن عيوب اخلاقى خويش و اعتراف به آن است. بسيار ديده شده كه گروهى از مردم در برابر صفات نكوهيده خود در مقام توجيه برمى آيند و خود را فارغ و پيراسته از عيوب و نقائص معرّفى مى كنند و با اين توجيهات نادرست راه درك واقعيّت ها را بر خود مى بندند.[11]
لذا خود شناسى و اعتراف به عيوب خويش، شجاعت و شهامت و عزم راسخ و اراده آهنين لازم دارد، وگرنه انسان سعى خواهد كرد بر عيوب خويش سرپوش نهد و اگر عيبى از پرده برون افتاد با تردستى آن را براى همه حتّى خودش توجيه نمايد!.[12]
تقوای قلب؛ حقیقت تقوای الهی
«امْتَحَنَ» به معناى آزمايش به كار رفته است. مانند این فراز از دعا« وَامْتَحِنْ قَلْبى» که به معنی آزمايشى است كه نتيجه آن خلوص قلب و گستردگى آن براى پذيرش تقوا است.[13]
چرا که روح پرهيزگارى و احساس مسئوليت در برابر فرمان هاى الهى ، چيزى است كه كانون آن قلب و روح آدمى است.[14]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir
[1] كليات مفاتيح نوين، ص: 816.
[2] انوار هدايت، مجموعه مباحث اخلاقى ؛ ص98.
[3] گفتار معصومين(ع) ؛ ج 2 ؛ ص121.
[4] اخلاق در قرآن ؛ ج 1 ؛ ص246.
[5] همان ؛ ج 16 ؛ ص285.
[6] همان ؛ ج 9 ؛ ص269.
[7] يكصد و هشتاد پرسش و پاسخ ؛ ص410.
[8] تفسیر نمونه ؛ ج 16 ؛ ص285.
[9] همان ؛ ج 14 ؛ ص781.
[10] همان ؛ ج 5 ؛ ص553.
[11] اخلاق در قرآن ؛ ج 1 ؛ ص322.
[12] همان؛ ص 333.
[13] لغات در تفسير نمونه ؛ ص70.
[14] تفسير نمونه ؛ ج 14 ؛ ص98.
