کتاب ارزشمند «فلسفه شهادت»، اثر ارزشمند حضرت آیت الله الظمی مکارم شیرازی(مدظله) است که با استناد به آیات و روایات، فلسفه‌ی شهادت امام حسین (ع) ، دلایل قیام و سوگواری آن حضرت را مورد واکاوی قرار داده است.
انگیزۀ تألیف کتاب
اهمّيّت تاريخ زندگى امام حسين عليه السلام كه به يكى از شورانگيزترين حماسههاى تاريخ بشريّت درآمده،و همه ساله نيرومندترين امواج احساسات ميليونها انسان را در اطراف خود بر مىانگيزد هيچگونه «محرّكى» جز عواطف پاك دينى و انسانى و مردمى ندارد [1]لذا مولف اثر را بر آن داشته است تا عوامل کلیدی جاودانگی قیام عاشورا و ابعاد پیروزی نهضت حسینی را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد.
ساختار کلی کتاب
ساختار اصلی و محتوایی اثر در شش بخش تدوین شده است.
چرا حسین علیه السلام فراموش نمی شود؟؛ راستی چه کسی پیروز شد؟؛ چراسوگواری می کنیم؟!؛ کربلا رزمگه شیران است!؛ آفرین بر تو؛ هدف من.
پرسش های کلیدی برای تبیین جاودانگی شهادت امام حسین علیه السلام
مولف در فراز آغازین کتاب ، در راستای تبیین جاودانگی قیام امام حسین(ع)و دیگر ابعاد شهادت حضرت سیدالشهدا(ع)،پرسش های کلیدی مطرح کرده و مخاطبان را با این سوالات رازآلود مواجه می سازد:
چرا اين قدر به اين حادثه تاريخى كه از نظر «كمّيّت و كيفيّت» مشابه فراوان دارد، اهمّيّت داده مىشود؟[2]
چرا مراسم بزرگداشت اين خاطره هر سال پرشكوهتر و پرهيجانتر از سال پيش، برگزار مىگردد؟[3]
چرا امروز كه از «حزب اموى» و دار و دسته آنها اثرى نيست و قهرمانان اين حادثه مىبايست فراموش شده باشند، حادثه كربلا رنگ ابديّت به خود گرفته است؟![4]
آيا امام حسين عليه السلام در برابر خطر بزرگی كه اسلام را تهديد مىكرد و در زمان «يزيد» به اوج خود رسيده بود، مىتوانست سكوت كند و خاموش بنشيند؟
آيا امام حسین(ع) نبايد با يك فداكارى فوق العاده و از خودگذشتگى مطلق... با خون پاك خود، سطور درخشانى بر پيشانى تاريخ اسلام بنويسد كه براى آينده، حماسهاى جاويد و پرشور باشد؟[5]
ترسیم وضعیت جامعه مسلمین بعد از رحلت پیامبر(ص)
نویسندۀ دانشمند کتاب«فلسفه شهادت» برای پاسخگویی به سوالات فصل نخست کتاب، علاوه بر تأکید بر تقابل ذاتی دو مکتب الهی و دنياگرايی، وضعیت جامعه مسلمین بعد از رحلت پیامبر(ص) را به خوبی ترسیم کرده است.
مولف در ادامه می نویسد: تلاش بنىاميّه پس از رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله براى ايجاد يك جنبش ارتجاعى واحیاء«سنّتهاى جاهليّت» از قبیل مسأله نژاد پرستى، تبعيضهاى گوناگون، عدم شایسته سالاری در انتصابات [6] موجب قیام اباعبدالله الحسین(ع) گردید و اینچنین جاودانگی نام و تاريخ آن حضرت رقم خورد.
امام حسین(ع)؛ پیروز واقعۀ کربلا
مولّف اثر در بخش دوم کتاب با طرح این پرسش که «به راستی چه کسی پیروز شد؟» و نیز طرح این پاسخ که «پيروزى آن است كه انسان «هدف» خود را پيش ببرد، و دشمن را از رسيدن به مقصود خود باز دارد».[7]در حقیقت مفهوم واقعى «پيروزى» و «شكست» را برای مخاطبان تبیین می سازد.
تبیین فلسفه عزاداری
«چرا سوگواری می کنیم؟!» سومین بخش از کتاب فلسفۀ شهادت است که با طرح معماگونه علل عزاداری و سوگواری برای نهضت حسینی ، گونه شناسی و روان شناسی گریه در حالات مختلف را مورد بررسی قرار داده است.
گریه شوق، گریۀ عاطفی، گریه پیوند هدف،گریه ذلت و شکست، از جمله گونه های مختلف گریه است که در این میان تأکید مولف بر هدفمندی گریه،حاکی از این مسأله است که گاهى قطرههاى اشك پيامآور هدفهاست؛ اين قطره اشك، اعلان وفادارى به اهداف مقدّس ياران امام حسين عليه السلام و پيوند دل و جان با آنها و اعلان جنگ با بتپرستى، ظلم و ستم و اعلان بيزارى از آلودگيهاست.[8]
شعر حضرت آية اللَّه العظمى مكارم شيرازى (مدّ ظلّه)در وصف کربلا
«كربلا رزمگه شيران است!»؛ عنوان شعر عاشورایی حضرت آية اللَّه العظمى مكارم شيرازى (مدّ ظلّه) است که در وصف کربلا به رشتۀ نظم درآمده است.
در فرازی از آن اثر شعری می خوانیم:
کربلا كعبه اصحاب حق است شام تاريك ستم را شفق است
كربلا رزمگه شيران است پايگاه شرف و ايمان است!
كربلا مدرسه عشق و وفاست كربلا جايگه صدق و صفاست
كربلا نور سماوات برين روشنى بخش زمان است و زمين[9]
پیوند شعر و حدیث حسینی؛ روشنی بخش عاشقان اباعبدالله الحسین(ع)
فراز پایانی کتاب«فلسفۀ شهادت» با شعری تحت عنوان «آفرین بر تو» و هم چنین با کلام نورانی امام حسین(ع) در تبیین اهداف شناسی قیام آن حضرت تحت عنوان«هدف من»، مزین شده است که روشنی بخش عاشقان و رهپویان نهضت حسینی قرار گرفته است.
سخن آخر
لازم به ذکر است تألیف این اثر نفیس در یک جلد و در 46صفحه، در قطع رقعی توسط انتشارات امام علی بن ابی طالب علیه السلام به زیور طبع آراسته شده و برای نخستین بار در سال 1387 منتشر شده و تا کنون نیز چندین مرتبه تجدید چاپ شده است.
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir
[1] فلسفه شهادت ؛ ص5.
[2] همان ؛ ص6.
[3] همان.
[4] همان.
[5] همان ؛ ص13.
[6] همان؛ ص 11.
[7] همان ؛ ص14.
[8] همان ؛ ص19.
[9] همان ؛ ص21.
