بازشناسى نقش و کارویژه هاى مرجعیت شیعه در تحقق مطالبات اقتصادی و معیشتی مردم ، نشان دهندۀ آثار ژرف و دگرگون کننده رویکردها و بیانات ارزشمند مراجع معظم تقلید بر رویدادهاى اقتصادی جامعۀ اسلامی است و موجبات پویایی معیشتی جامعه و تقویت مسئولیت پذیری مدیران اجرایی کشور در نظام خدمت رسانی به مردم را فراهم خواهد کرد.
در این میان توجه به «مسئله ی اقتصاد» و «حل مشکلات معیشتی مردم» یکی از مطالبات و دغدغه های اصلی و راهبردی حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی مدظله العالی است؛ حال نگاشتۀ ذیل مروری است بر برخی از فرازهای ارزشمند معظم له در سال 1397 ، که بحران معیشتی مردم را به نحو جامع ، موثر و ملموس به مسئولان و دولتمردان نظام اسلامی گوشزد نموده است و از سوی دیگر با بیان راهکارها و راهبردهای برون رفت از بحران معیشتی، حجت را بر مسئولان تمام کرده است که أهم آن بیانات راهبردی، از نظر مخاطبان می گذرد.
اندیشمندان برای کاهش قیمت کالای ایرانی راه حل مناسبی پیدا کنند
فرهنگ سازی برای استفاده از کالای ایرانی، گرچه امری لازم و مهم است؛ اما به تنهایی کافی نیست، بلکه باید اندیشمندان و خبره های این عرصه برای بالابردن کیفیت تولید داخل و کاهش قیمت اجناس داخلی راه حل مناسبی پیدا کنند.[1]
گرانی کمر جامعه را شکسته؛ دولت در بالا و پایین رفتن نرخ ارز نقش دارد
مشکل گرانی در جامعه وحشتناک است و به تعبیر برخی کمر جامعه را شکسته است.عده‌ای برای مخارج تغذیه،درمان و تحصیل مانده‌اند.
از طرفی می‌بینیم تا دلار افزایش می یابد عده‌ای به‌صف می‌ایستند که ارز و دلار یا طلا خریداری کنند، عده‌ای هم احتکار می‌کنند، سه هزار انبار احتکاری در کشور پیداشده که جای تأمل دارد.
البته می توان دریافت دولت نیز در مشکلات گرانی سهمی دارد و حتی در بالا و پایین رفتن بازار ارز نیز نقش دارد، حال آنکه مسئولان باید مشکلات را به مردم صادقانه بگویند، نه اینکه مسائل و مشکلات کشور را صرفاً به گردن خارجی‌ها بیندازند درحالی‌که دولت باید مشکل را از خودش شروع کند و باید صادقانه با مشکلات برخورد کرد.
دولت باید کالاهای احتکاری را آزاد کنند، پلمب فایده‌ای ندارد، حکم شرعی این است درصورتی‌که کالایی احتکار می‌شود، دولت درب انبارها را باز کرده و به قیمت عادلانه در اختیار مردم قرار دهند.
صادقانه این است که هر‌کس سهم خود را در مشکلات بپذیرد، به ویژه دولت که اگر دنبال سرچشمه‌های مشکلات می رفت این مشکلات پیش نمی‌آمد.[2]
مهره‌های اصلی دلالی ارز به عنوان مفسد فی الارض اعدام شوند؛ نیازمند قاطعیت در کشور هستیم
حوادثی که در این چند روز درباره مسأله ارز و مسائل اقتصادی واقع شد و به صورت غیر منتظره هر ساعت تغییر و ترقی پیدا کرد، نشان داد توطئه جدیدی در کار است.
حال آنکه نمی‌شود به حسب موازین اقتصادی ساعت به ساعت ارز ممکلت ترقی کند و حتما دستی پشت آن وجود دارد؛ منافقان داخلی با کمک اربابان خارجی دست به دست هم دادند که کشور را به آشوب بکشند و اقتصاد مملکت را فلج کنند.
البته بدون قاطعیت در این شرایط خاص مشکلی حل نمی‌شود؛ اگر پیش دستی نکنیم بعداً باید هزینه زیادی باید بپردازیم.
یکی از برنامه‌های قاطع این است که چند نفر از مهره‌های اصلی دلالان ارزی که سعی دارند کشور را به آشوب بکشند به عنوان مفسد فی الارض محاکمه و با رعایت موازین اسلامی اعدام شوند تا بقیه حساب خود را بدانند و توجه داشته باشند که مسأله جدی است.[3]
دولت ضرب‌الاجلی برای تیم اقتصادی خود تعیین کند
ما هرگز نمی‌گوییم دولت باید تضعیف شود اما باید کار خود را اصلاح کند، دولت ضرب‌الاجلی برای تیم اقتصادی خود تعیین کند، دولت باید تیم اقتصادی خود را اصلاح کند، اگر مشکلات را حل کردند، بمانند و در غیر این صورت باید تیم قوی‌تر را که قاطعیت بیشتری دارند به‌جای آنها قرار دهد.[4]
لزوم توجه دولت به رفع مشکلات معیشتی مناطق محروم
دولت نمایندگانی را به مناطق محروم اعزام کند تا از غوغای مشکلات معیشتی و نبود منازل درست، مسجد، درمانگاه و...در آن مناطق مطلع گردند؛ مردم نیز به مناطق محروم توجه ویژه داشته باشند.[5]
اولویت دولت معیشت مردم باشد
دولت در صدر اولویت‌های خود معیشت و زندگی عامه مردم را باید مراقبت کند؛ دولت به دغدغه‌های اصلی مردم همانند ایجاد اشتغال بیشتر و مبارزه با قاچاق، مفاسد اقتصادی و گرانی اقلام اساسی، اهتمام بیشتری داشته باشد.[6]
بیانیه شدیداللحن معظم له از مشکلات اقتصادی و معیشتی کشور و بی‌تفاوتی مسئولین
بسيارى از مردم از طرق مختلف با ما تماس مى‌گيرند و می گویند چرا مشكلات ما از طريق مراجع، به مسئولين تذكر داده نمى‌شود؟ ما بارها در جلسات خصوصى و عمومى اين مشكلات را گوشزد كرده‌ايم، باز هم عرض مى‌كنيم مردم از چند موضوع به شدت از مسئولين شكايت دارند:
اول اينكه در مسائل اقتصادى با تورم شديد و بالا رفتن جهشى قيمت‌ها تهيه نيازهاى اوليه زندگى براى آنها بسيار مشكل شده. مى‌گويند گرچه تحريم‌هاى خارجى فشار بر اقتصاد ما وارد مى‌كند، اما چنان نيست كه راه‌حلى نداشته باشد.
همچنين آنها معتقدند، تيم اقتصادى دولت ضعيف است. چه اصرارى دارند كه مشكلات به دست آنها حل شود؟ چرا اين تيم ضعيف را عوض نمى‌كنند؟ چرا صاحب‌نظران باتجربه اقتصادى را فرا نمى‌خوانند؟ چرا به جاى اينكه كارخانه‌ها را فعال كنند و جوانان ما را به كار دعوت نمايند، ثروت‌هاى مردم را از گردش اقتصادى خارج كرده و به صورت سكه و دلار در خانه‌ها محبوس مى‌كنند؟ چرا نقدينگى بدون در نظر گرفتن راهكارهاى اقتصادى از طريق استقراض از بانك مركزى، بى‌حساب و كتاب افزوده مى‌شود؟
مردم از دستگاه قضایی نیز به شدت شکایت دارند. می‌گویند اگر آنها با قاطعیت، شجاعت و سرعت با مفسدان اقتصادی برخورد کنند این جرثومه‌های فساد به سرعت برچیده می‌شوند. اگر ده، بیست نفر از آنها با محاکمه سریع، یعنی حداکثر در یکی دو ماه، نه چند سال، محاکمه کنند و اموالشان مصادره و به اشد مجازات، مجازات شوند، اوضاع عوض می‌شود و اگر آنها به افراد صاحب نفوذی مربوطند ـ که حتماً مربوطند ـ آن صاحبان نفوذ را با شجاعت پای میز محاکمه بکشند و با محاکمه سریع، حکم آنها را اجرا کنند و آنها را با مجازات شدید، مجازات کنند، به یقین کسی جرأت نمی‌کند که سرمایه‌های عظیم مردم را به حساب خود بریزد.
اگر در مسأله چهار، پنج هزار خودروی قاچاق که اسناد آن کاملاً در دست است، در چند هفته حکم صادر و اجرا شود، دیگران جرأت آن سوء استفاده‌های کلان را نخواهند کرد.
تکرار می‌کنم، مردم قضاتی می‌خواهند شجاع، با قاطعیت و با سرعت که به این وضع شرم‌آور مفسدان پایان دهند.
در ضمن به مردم عزیزمان این توصیه را دارم که آنها حق مطالبه حل مشکلاتشان را دارند ولی بدانند بدون انسجام داخلی و اتحاد همه گروه‌ها، مشکلات حل نمی‌شود. آنها که از خارج مردم را به آشوب دعوت می‌کنند، دشمنان قسم خورده ملت ایرانند و تشنه خون ما می‌باشند، هرگز نباید به شیطنت‌های آنها توجه کرد.
خداوندا! به مسئولین بیداری، هوشیاری، اراده و تصمیم برای حل مشکلات مردم خوبمان عنایت فرما.[7]
دولتمردان بدانند مردم این تیم اقتصادی دولت را نمی پسندند
دولتمردان باید به این ملت خدمت کنند تا بتوانند رسالت شان را به انجام برسانند؛ دولتمردان باید بدانند امروز مردم این تیم اقتصادی دولت را نمی پسندند؛ آن روزها تجربه کردید و نتیجه نداد؛ بنابراین الان باید تحول ایجاد کنید.
اگر قاطع و شجاع نباشید مدیر خوبی نخواهید بود، گاهی لازم است به خطاهایتان اعتراف کنید و از مردم عذر بخواهید و آن را توجیه نکنید.[8]
امروز گرانی ۲۰۰ درصدی در کشور داریم؛مسئولین مشکلات اقتصادی را جدی بگیرند؛ این مسائل شوخی نیست
مسئولین محترم بدانند این روزها در هر جلسه ای می نشینیم، سخن از گرانی است؛ بحث روز مردم، گرانی است؛ کاش گرانی ۲۰ درصد و ۵۰ درصد بود؛ امروز گرانی ۱۰۰ درصد و ۲۰۰ درصد داریم و حقوق بگیران، کارمندان و کارگران ما بیچاره شده اند.
مسئولین جدی بگیرند؛ این مسائل شوخی نیست؛ مسئله ای سرنوشت ساز است؛ باید شبانه روز به فکر راه حل باشند؛ دل خود را به این مسئله خوش نکنند که این گرانی ها از فشارهای خارجی است؛ بسیاری از مشکلات، داخلی است و باید با مدیریت درست آن را حل کرد؛ تا به امروز هرچه مسئولین دولت، مجلس و قوه قضائیه دور هم نشستند، خبری نشد و باید فکری برای این مسائل کرد.
در این گرانی‌ها گروهی از فروشندگان و تجار که عددشان کم نیست هم سهیم هستند، تا می‌شنوند فلان جنس گران شده اجناس‌شان را احتکار کرده ، لذا مسئله احتکار در کشور غوغا می‌کند، کالاهایی که هیچ ارتباطی با احتکار ندارد؛ در حقیقت آنان مسابقه در گران‌فروشی گذاشته‌اند.[9]
گوش شنوایی نیست
مکرراً به مسئولان تذکر می دهیم، ولی گوش شنوایی نیست؛ گاهی گوش می دهند ولی کاری نمی توانند انجام دهند و گاهی نیز کاری می توانند انجام دهند اما عمدا انجام نمی دهند.[10]
داد مردم از گرانی ها بلند است؛ قیمت‌ها روزبه‌روز و ساعتی شده و غوغا می کند؛ شدیدا نگران وضع اقتصادی کشور هستیم
قیمت‌ها روزبه‌روز و ساعتی شده، گروه‌هایی هستند که از این وضع استفاده می‌کنند، آن‌هایی که تجارت و صادراتی دارند سود برده و اما آن‌هایی که حقوق ثابتی دارند گرفتار مشکلات فراوان اقتصادی هستند، باید به مردم بگوییم ما هم همدرد شما هستیم و از تمام گرانی‌ها و قیمت‌های جهنده نگرانیم.
وضع عجیبی در کشور وجود دارد و قیمت‌ها ساعتی شده و عده زیادی نیز از این وضعیت سوء استفاده می‌کنند؛ اما بسیاری از افراد جامعه مانند کارمندان، کارگران، بازنشستگان و طلاب حوزه که در پایین‌ترین حد قرار دارند در فشار و سختی گذران زندگی می‌کنند.
در این شرایط گرانی و مشکلات جامعه باید مردم بدانند که ما در کنار آنها هستیم و از این وضعیت اصلاً راضی نیستیم و مکرر به مسئولین کشور تذکر می دهیم و با مردم همدردی می کنیم چرا که مردم دادشان از این گرانی‌ها بالاست لذا باید مکرر به مسئولان تذکر داد.[11]
مسئولان کاری برای گرانی‌های روزافزون کنند؛ دولت سر مردم را به حضور بانوان در ورزشگاه‌ها گرم نکند
دولت باید بیشتر به فکر مردم باشد؛ دولت باید کاری در این گرانی روزافزون انجام دهد و با مسئله حضور زنان در ورزشگاه مردم را سرگرم نکند و به واقعیت‌ها فکر کند.[12]
دولت برای کاهش ارزش پول ملی چاره‌اندیشی کند
وظیفه اصلی دولت حفظ و تقویت ارزش پولی است؛ متاسفانه در سال‌های اخیر ارزش پول ملی ما بسیار تنزل پیدا کرده و این خسارت عظیمی است که به همه مردم وارد آمده است.
مشکلات شدید اقتصادی و مسائل مربوط به بازار ارز و سکه که فشار زیادی را به مردم بویژه اقشار کم درآمد وارد کرده است، لزوم اتخاذ تدابیر دقیق و عبرت گرفتن از تجربه‌ها و روش‌های ناموفق را دو چندان می سازد.
دولت باید صادقانه مشکلات و مسائل را با مردم در میان بگذارد، این امر سبب می‌شود مردم ضمن اعتماد به دولت و مسوولان، به جوسازی‌های دشمنان اعتنایی نکنند، البته دولت باید همت کند که ارزش پول ملی تدریجاً به حالت اول بازگردد.[13]
داد مردم از بی‌انصافی و گران‌فروشی برخی از تجار و کسبه درآمده است
داد عده‌ای از بی‌انصافی گروهی از تجار و کسبه درآمده که پشت سر هم اجناس خود را گران می‌کنند، چرا باید در یک کشور اسلامی تعزیرات باشد، چراکه یک تاجر مسلمان بدون نیاز به تعزیرات باید وظیفه خود را انجام دهد.
برخی از این کسبه می‌گویند که جریمه کنید ما پول جریمه را با گران کردن اجناس از مردم می‌گیریم، درحالی‌که نباید این‌گونه باشد.
وقتی به آنها می‌گوییم چرا گران می‌کنید ابراز می‌کنند که دلار بالا رفته و وقتی دلار پایین می‌آید می‌پرسیم چرا باز اجناس گران است، بهانه‌های دیگر می‌آورند.
آری برخی به دنبال پر کردن کیسه‌های خود هستند، چنین جامعه‌ای عقب می‌ماند و پیشرفتی نخواهد کرد، در زمان گذشته و اوایل انقلاب،گردن‌کلفت‌هایی که کیسه‌های خود را پرکرده بودند ابتدا به حساب آنها رسیدگی کردند و به مجازات رسیدند.
جامعه‌ای که در آن عده‌ای به دنبال پر کردن کیسه خود هستند این جامعه وحشی می‌شود، باید برکت را از خدا بخواهیم.[14]
گرانی‌ها به شدت مردم را آزار می‌دهد
موضوع گرانی‌ها مردم را آزار می‌دهد، برخی از مردم در تامین مایحتاج اولیه خود دچار مشکل هستند؛ از این رو باید در بودجه سال آینده برای مشکل گرانی‌ها و معیشت مردم فکری شود.
عده ای که بالا رفتن ارز را عامل گرانی اجناس و محصولات خود می‌دانستند اکنون با پایین آمدن قیمت ارز و دلار حاضر نیستند قیمت‌ها را پایین بیاورند.[15]
کشور نیازمند انقلاب اقتصادی است
چرا اقتصاد کشور ما به این مقدار پیچیده شده است، دلیل این است که اکثریت بودجه دولت خرج حقوق بگیران می‌شود؛ امروز سهم تولید در کشور کم است و باید تقویت شود.
افراد مطلع نقل کرده‌اند که ژاپن با ۱۲۰ میلیون نفر، ۳۰۰ هزار نفر شاغل دولتی دارد؛ اما کشور ما با ۸۰ میلیون ایرانی، ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر کارمند دارد که ۱۰ برابر کشور ژاپن است.
حال وقتی اکثر بودجه کشور خرج حقوق شود، چیزی برای تولید نخواهیم داشت؛ در طرف مقابل اگر بخواهیم حقوق بگیران را نیز کم کنیم، باز هم به مشکل خواهیم خورد؛ تنها راه حل این مشکل این است که تولید را زیاد کرده و کارمندان اضافی را به بخش تولید کشور بفرستیم.
تا تولید در دست بخش خصوصی نباشد، به جایی نمی‌رسد، در تولید بخش‌های دولتی، درآمدها کمتر از هزینه‌هاست؛ اما در بخش خصوصی برعکس است؛ البته خصوصی سازی هم تبدیل به شعار در کشور شده است؛ یک عده از دولتی‌ها شرکتی برای خود درست کرده و آن بخش تولیدی دولتی را خصوصی می‌کنند که در نهایت تبدیل به خصولتی می‌شود؛ یعنی هم خصوصی است؛ هم دولتی.
با این اوصاف نیازمند انقلاب اقتصادی در کشور هستیم چرا که ما در کشور انقلاب سیاسی در کشور داشته‌ایم؛ انقلاب فرهنگی هم تا اندازه‌ای شده است؛ اما انقلاب اقتصادی نشده و باید به این سمت حرکت کنیم.[16]
مشکلات معیشتی مردم را به حداقل برسانید؛ نگران وضع کنونی هستیم
امروز مسائل اقتصادی ما به کلاف سردرگمی تبدیل شده است، البته عوامل مختلفی دست‌به‌دست هم داده که نتیجه آن فشار کم‌سابقه بر مردم و به‌ویژه طبقات ضعیف است.
لذا باید این فشار از دوش مردم برداشته شود چراکه ادامه آن به‌صلاح کشور و نظام نیست، تحقق این مسئله نیز منوط به کار جهادی و همکاری همه ارگان‌ها و دستگاه‌ها ازجمله تعزیرات است.
ما نگران وضع کنونی هستیم، امیدواریم چاره‌ای برای حل مشکلات اندیشیده شود، دولت، مجلس، قوه قضاییه و دیگر نهادها همه دست‌به‌دست بدهند تا مشکلات مردم به حداقل برسد؛ مسئولان دامن همت بالا زنند و این کار را با جدیت دنبال کنند.[17]
حضور در راهپیمایی به معنای نادیده گرفتن مشکلات معیشتی و گرانی نیست
باید حساب ها را از هم جدا کرد اما مشکلات اقتصادی نباید مانع پایبندی به اصولی شود که از ابتدای انقلاب به آن عقیده داشتیم. البته حضور در راهپیمایی به معنای نادیده گرفتن مشکلات معیشتی و گرانی نیست.[18]
سخن آخر:( منشأ گرانی و بحران معیشتی مردم، سوء مدیریت دولت و بی انصافی برخی تجار است؛ نسبت به مشکلات کشور و گرانی اعتراض داریم و فریاد هم می‌زنیم)
در خاتمه باید گفت ما نسبت به مشکلات کشور و گرانی اعتراض داریم و داد و فریاد هم می زنیم، ولی این دلیل نمی شود از انقلاب مان لحظه ای جدا شویم.
در روایات آمده وقتی که دست شما تنگ است انفاق کنید. الان در شرایط سختی هستیم عده ای تحت فشار هستند و ایام عید است خانواده های محروم نه لباسی ونه غذایی دارند. اوضاع بسیار سختی است آیا این مشکلات به دلیل تحریم خارجی است؟ آیا بی انصافی بعضی تجّار و کسبه نیست؟ آیا بی تدبیری و عدم مدیریت بعضی مسئولین نیست؟ بدون شک این گونه است.
در دهه چهارم از پیروزی انقلاب و در حساس ترین شرایط انقلاب هستیم. اگر آحاد مردم باهم نباشند و در مقابل تحریم ها درست عمل نکنند و مردم در سختیها مقاومت نکنند، کار به جای سخت تری می رسد.
به همه مردم می گویم، در این شرایط سخت و گرانی به فکر نیازمندان و هم نوع خود باشید. کسی برای سه میلیون تومان زندانی بود و پول نداشت به زندان رفت. آیا برای این نوع مسائل نباید فکری شود. در گوشه و کنار مشکلات فراوان است اگر دست به دست هم بدهند، خیّری پیدا شود، مشکلات حل می شود. باید به فکر هم نوعان بود و نباید از کنار رسیدگی به مشکلات مردم به سادگی عبور کرد و بی تفاوت بود.[19]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir
[1] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛ 15/1/1397.
[2] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛ 18/1/1397.
[3] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛ 22/1/1397.
[4] همان.
[5] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در رسانۀ ملی؛ 10/3/1397.
[6] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس دفتر رئیس جمهور؛7/4/1397.
[7] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛ 11/5/1397.
[8] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در همایش«نقش روحانیت و مساجد در ارتقاء خدمت به مردم»؛18/5/1397.
[9] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛ 14/6/1394.
[10] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛ 4/7/1397.
[11] همان.
[12] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛ 23/7/1397.
[13] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس کل بانک مرکزی؛1/8/1397.
[14] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛ 14/9/1397.
[15] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رییس مجلس شورای اسلامی؛7/10/1397.
[16] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛ 19/10/1397.
[17] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار مدیرکل تعزیرات استان تهران؛8/11/1397.
[18] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛ 17/11/1397.
[19] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی ؛مدرسه امیرالمؤمنین قم؛20/11/1397.
