لزوم واکاوی آموزه ها و پیام های عاشورایی امام حسین(علیه السلام) آنچنان از اهمیتی بی بدیل برخوردار میباشد که میتوان مدعی گردید اگر با اتّکاء به فرهنگ عاشورا حرکت کنیم هیچ مشکل لاینحلی در کشور وجود نخواهد داشت، زیرا عاشورا با مفاهیمی گره خورده است که هیچگاه کهنه نمیشود.[1]
از این رو پیامهای عاشورایی با مولفه هایی هم چون آزادگی و مبارزه با ظلم گره خورده و روز به روز وسیعتر از گذشته میشود ، آموزه هایی عاشورایی که در قالب زیارت نامه ها، خطبه های امام حسین علیه السلام در مکه و شب عاشورا و در مسیر راه، در خطبه های امام سجاد و حضرت زینب علهیما السلام در کوفه و شام، در رجزخوانی اصحاب امام حسین علیه السلام و ...، فراوان یافت میشود.[2] از این رو در این نگاشته و با بهره گیری از آراء و اندیشه های مرجع عالیقدر جهان تشیع حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مد ظله) مهمترین آموزه های قیام حسینی به مخاطبان گرامی ارائه میشود.
اصل غیرت دینی
بی شک غیرت دینی و صیانت از ارزشهای اسلامی از جمله آموزههای بی بدیل در قیام عاشورا است، به عنوان نمونه هنگامی که حضرت قمر بنی هاشم(علیه السلام)، دست راستشان قطع شد، بیان داشتند: با این که یک دستم قطع شده، باز هم از دین حمایت میکنم. این سخن نشان میدهد که شهیدان کربلا برای حفظ وصیانت از دین قیام شربت شهادت نوشیدند.[3]
اصل برانگیختن به نیکی؛ بازداشتن از بدی
بى شك يكى از آموزه های مهم آن حضرت در قيام عاشورا، احياى دو فريضه فراموش شده امر به معروف و نهى از منكر است[4]، لیکن متأسفانه در عین اهمّیت این مسئله، عده ای اصرار دارند که پیام امر به معروف و نهی از منکر در جامعه کم رنگ شود تا چراغ سبزی برای انجام برخی اعمال مغایر اسلام فراهم گردد[5].
لذا سخنان امام حسين عليه السلام در اين مسأله اين پيام را به ما مى دهد كه بايد در سايه عزادارى ها معروف ها را گسترش داده و منكرات را برچينيم، به يقين هر سال بايد بر عظمت و وسعت عزادارىها افزوده شود،[6] امّا اگر همچنان معروف ها فراموش شود و منكرات گسترش يابد، قطعاً به این آموزۀ ماندگار از حضرت سيّدالشهدا(علیه السلام)) نخواهیم رسید.[7]
هم چنین باید گفت اگر امر به معروف و نهی از منکر به وسیله عموم در سطح جامعه تسرّی یابد، بسیاری از مشکلات حل میشود لیکن دشمن تلاش دارد این واجب الهی را با عملی همراه با خشونت نشان دهد، در حالی که امر به معروف و نهی از منکر به هیچ وجه به معنای خشونت نیست، بلکه با زبانی نرم و از روی دلسوزی میباشد.[8]
اصل عبوديّت و پاكبازى در راه معبود
بدیهی است لزوم واکاوی چیستی پیام نماز جماعت ظهر عاشورا از سوی امام حسین علیه السلام و اصحابشان بر این مبنا استوار میباشد که نماز را باید در سختترین شرایط هم به پا داریم.[9]
بدین ترتیب اگر نماز جماعت اول وقت با حضور قلب اقامه شود، بسیاری از آسیبب های اجتماعی و فرهنگی جامعه نیز برطرف می شود.[10]
بنابراین باید گفت اين نماز تاريخى و بى نظير، روح نماز را زنده كرد و مفهوم نماز را براى راهيان راه حق آشكار ساخت و معنى واقعى عبوديّت و پاكبازى در راه معبود را نشان داد، و قلم سرخ بر معبودهاى خيالى و بت هاى شيطانى دنياپرستان و بندگان زر و زور كشيد، و اگر امروز از مأذنه هاى بلند شهرها صداى تكبير و اذان بلند است به بركت آن نماز و اذان است و چه زيباست كه در اين سالها، دسته جات عزادارى به هنگام ظهر عاشورا در هر كوى و برزن و هر مكانى هستند، توقّف مىكنند و نماز بجا مىآورند.[11]
شهادت حضرت علی اصغر(علیه السلام) ؛پیام مظلومیّت اباعبدالله الحسین(علیه السلام)
تشریح همۀ این آموزه های ارزشمند در قیام عاشورا مبیّن این مسأله است که پيام هاى عاشورا همه شنيدنى است، لیکن پيام شهادت كودك شيرخوار از همه شنيدنىتر و عبرتخيزتر است.[12]
نخستين پيامش اين كه در مبارزه با دشمنان حق، هيچ كس مستثنى نيست. سربازان شيرخوار دوش به دوش جوانان و سالخوردگان به ميدان مى آيند و به موقع در صفوف شهدا قرار مىگيرند، بديهى است هر سربازى سلاحى دارد، يكى تير و نيزه و شمشير؛ و ديگرى هم گلوى نازك و چندين قطره خون پاك كه گوياترين دليل مظلوميت است. خونى كه هم به آسمان پاشيده شد و هم بر زمين، و هر دو با آن شكوهى تازه گرفت.[13]
ديگر اين كه، دشمنان ستمگر قساوت و جنايت را به بالاترين حدّ خود رساندند كه حتّى بر كودك شيرخوارِ زاده زهرا(سلام الله علیها) در آغوش پدر نيز رحم نكردند![14]
آخرين پيام اين كه تحمّل همه درد و رنجها و مصيبت ها در راه خدا آسان است، چرا كه عالم محضر اوست و همه اينها در پيشگاه او انجام مى گيرد.[15]
ترسیم مظلومیّت حسینی در ابعاد مختلف
با این اوصاف باید اذعان نمود مظلوميّت امام حسين عليه السلام و يارانش در يك بُعد نبوده است؛ بلكه ابعاد گوناگونى از مظلوميّت در حادثه كربلا ديده مىشود: دعوت كردن امام و بىوفايى نسبت به آن حضرت، كشتن مهمان، بستن آب به روى آن حضرت و ياران و زنان و كودكان اهلبيت او، جنگ نا برابر سى هزار نيروى مجهّز در برابر 72 تن، كشتن كودك شيرخوار، حمله به كودكان و زنان، آتش زدن خيمه ها، تاختن اسب بر پيكر شهدا، سرها را بالاى نيزه بردن، جلوگيرى از دفن پيكر شهيدان، اسارت زنان و كودكان آل پيغمبر صلى الله عليه و آله و گرداندن آنها در شهرهاى مختلف و جهات ديگر مظلوميّت، همه از جمله پیام های مظلومیّت حضرت سید الشهدا در قیام عاشورا است که اين حادثه را از حوادث مشابه ديگر متمایز مىسازد.[16]
اصل استقامت و پایداری
لزوم تعمّق و تأمّل روز افزون در آخرين سخنان امام حسین (علیه السلام)) این پيشواى بزرگ ايثار و فداكارى به خوبى نشان مى دهد كه آن حضرت از چنان نفس مطمئنّه و آرامى برخوردار بود كه نه تنها مرگى را كه در چند قدمى قرار داشت به چيزى نمى گرفت و نه تنها شهادت عزيزان و ياران- جز در جنبه هاى عاطفى- تغييرى در روح و فكر بلند او ايجاد نمى كرد، بلكه بر استقامتش مىافزود، و هر زمان آتش شوق ديدار يار در دلش افروخته تر مى شد![17]
او در اين لحظات حسّاس، تنها فرزندش امام سجّاد عليه السلام را آماده پذيرش مسئوليّت عظيم به ثمر رساندن نهال برومندى را كه در كربلا نشانده و با خون عزيزانش آبيارى كرده بود مىساخت. آخرين وصايايش را با او در ميان مى گذارد و سفارش اطاعت از او را به خواهران و دخترانش مىكرد.[18]
امام عليه السلام شيعيان و پيروان مكتبش را در اين لحظات بحرانى و طوفانى نيز فراموش نمى كند، و پيام مظلوميّت خود را به وسيله تنها پسرش به آنها مىرساند، تا بدانند در ادامه راه از چه حربه اى استفاده كنند.[19]
اصل عزتمندی و سازش ناپذیری
گفتنی است تعمّق در مقولۀ رفتار شناسی اسرای کربلا به عنوان مهمترین درس ها و پیام های عاشورایی مورد نظر است، به عنوان نمونه وقتی میشنویم حضرت زینب سلام الله علیها در مقابل یزید در شام بیان میدارند،این برای من ننگ است که با تو سخن بگویم؛ من تو را ناچیز و ناتوان می شمارم. این گونه با شجاعت سخن گفتن در حال اسارت، برای ما درس است که در هیچ شرایطی در برابر دشمن تسلیم نشویم، از اصول خود عقب ننشینیم و به ذلت تن ندهیم[20].
سخن آخر
در خاتمه باید گفت اینکه می گوییم «یا لیتنا کنا معک»، باید قدم در جای قدم های شهدای کربلا بگذاریم و خود را با آموزه ها و پیام های عاشورایی شهدای کربلا که برای آن شهید شدند، همسو سازیم.[21]
لذا پيروان و عاشقان مكتب آن حضرت، زمانى مى توانند ادّعاى عشق و پيروى راستين كنند كه به مفاسد موجود عصر و زمان خود بينديشند، و آنچه در توان دارند براى مبارزه با آن به كار گيرند. و به يقين آن حجم عظيم عزاداران هرگاه تصميمى منطقى و حسابشده و مدبّرانه براى برخورد با مفاسد و سوق جامعه به سوى اصلاح بگيرند موفّق خواهند شد.[22]
بنابراین باید در آیین های عزاداری محرم به پیام های عاشورا نیز توجه داشته باشیم. عزاداری بسیار خوب و لازم است، ولی در کنار این عزادرای باید به پیام هایی که این حادثه بزرگ تاریخی را به وجود آورد نیز توجه کنیم.[23]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم:
معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
جهت مشاهده تصاویر مرتبط کلیک کنید
جهت مشاهده کلیپ های مرتبط کلیک کنید
[1] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درجمع عزاداران عاشورای حسینی(ع)، شبستان امام خمینی(ره)، حرم حضرت فاطمه معصومه علیها السلام، 1393/8/14.
[2] همان.
[3] همان.
[4] اهداف قيام حسينى ؛ ص38
[5] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درجمع عزاداران عاشورای حسینی(ع)، شبستان امام خمینی(ره)، حرم حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام، 1393/8/14.
[6] اهداف قيام حسينى ؛ ص44.
[7] همان.
[8] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درجمع عزاداران عاشورای حسینی(ع)، شبستان امام خمینی(ره)، حرم حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام، 1393/8/14.
[9] همان.
[10] همان.
[11] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص473.
[12] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص500.
[13] همان.
[14] همان.
[15] همان.
[16] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص33.
[17] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص505.
[18] همان.
[19] همان.
[20] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درجمع عزاداران عاشورای حسینی(ع)، شبستان امام خمینی(ره)، حرم حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام، 1393/8/14.
[21] همان.
[22] اهداف قيام حسينى ؛ ص33.
[23] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درجمع عزاداران عاشورای حسینی(ع)، شبستان امام خمینی(ره)، حرم حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام، 1393/8/14.
