مسأله 1431ـ کسى که روزه قضاى ماه رمضان را به جا مى آورد مى تواند پيش از ظهر روزه را افطار کند، به شرط اين که وقت براى قضاى روزه تنگ نباشد، ولى بعد از ظهر جايز نيست، همچنين اگر قضاى روزه غير معيّنى (مانند قضاى روزه نذر) را گرفته باشد احتياط واجب آن است که بعد از ظهر روزه را باطل نکند.
مسأله 1430ـ اگر از چند ماه رمضان روزه قضا بر ذمّه دارد قضاى هر کدام را اوّل بگيرد مانعى ندارد، ولى اگر وقت براى قضاى رمضان آخر تنگ شده باشد بايد بنابر احتياط اوّل قضاى رمضان آخر را بگيرد.
مسأله 1429ـ روزه هايى که به خاطر مسافرت يا بيمارى و مانند آن ترک شده بايد قضا کند، امّا اگر نداند تعداد روزه هاى فوت شده چه اندازه بوده، کافى است مقدارى که يقين دارد قضا کند و اضافه بر آن واجب نيست، هرچند احتياط مستحبّ است.
مسأله 1428ـ هرگاه به واسطه مستى روزه او ترک شده بايد قضا کند، هرچند مادّه مست کننده را از روى اشتباه و يا براى معالجه خورده باشد، بلکه اگر نيّت روزه را قبلاً کرده بعد در حال مستى روزه را تمام کند بنابر احتياط واجب بايد قضا نمايد.
مسأله 1427ـ روزه هايى که در حال جنون به جا نياورده بعد از عاقل شدن لازم نيست قضا کند، همچنين اگر کافرى مسلمان شود قضاى روزه هاى گذشته واجب نيست، امّا اگر مسلمانى مرتد شود و دوباره برگردد و مسلمان شود روزه هاى دوران مرتد بودن را بايد قضا نمايد.
مسأله 1425ـ مضمضه کردن زياد براى روزه دار مکروه است و بعد از مضمضه بايد آب خارجى را از دهان بيرون بريزد و بهتر است سه مرتبه آب دهان را بيندازد و اگر بداند به واسطه مضمضه بى اختيار آب وارد گلويش مى شود نبايد مضمضه کند.
مسأله 1424ـ در چند صورت قضاى روزه لازم نيست:
الف: هرگاه چيز ديگرى غيراز مايعات را در دهان ببرد و بى اختيار فرو رود يا آب داخل بينى کند و بى اختيار فرو رود.
ب: در ماه رمضان اگر بعد از تحقيق يقين کند صبح نشده و چيزى بخورد و بعد معلوم شود صبح بوده است.
ج: اگر فراموش کرده که روزه است و آب را فرو برد.
د: اگر براى وضو آب در دهان کند و بى اختيار فرو رود.
هـ : کسى با همسر خود بازى کند و اطمينان داشته باشد که با اين کار منى خارج نمى شود و تصادفاً خارج شود.
و: در صورتى که در شب ماه رمضان جنب باشد و بخوابد ولى در خواب اوّل بيدار نشود.
مسأله 1422ـ کسى که قضاى روزه ماه رمضان را گرفته جايز نيست بعد از ظهر روزه را باطل کند و اگر عمداً چنين کارى کند بايد به ده نفر فقير هر کدام يک مد طعام بدهد و اگر نمى تواند بايد سه روز پى در پى روزه بگيرد.
مسأله 1421ـ کسى که براى کفّاره روزه، اطعام شصت فقير را انتخاب کرده بايد به هر کدام يک مد طعام (تقريبا 750 گرم) بدهد و نمى تواند چند مد را به يک نفر بدهد، مگر اين که دسترسى به شصت فقير پيدانکند، ولى اگر اطمينان داشته باشد که فقير طعام را به عيالات خود مى دهد و با آنها مى خورد، مى تواند براى هر يک از عيالات او، هر چند صغير باشند، يک مد به آن فقير بدهد.
مسأله 1423ـ در چند صورت فقط قضاى روزه لازم است و کفّاره واجب نيست:
1ـ در صورتى که در شب ماه رمضان جُنُب باشد و بخوابد و بيدار شود و براى بار دوم يا سوم بخوابد و بيدار نشود، در اين صورت احتياط واجب قضاى روزه است. امّا اگر در خواب اوّل بيدار نشود، قضا ندارد و روزه اش صحيح است.
2ـ هرگاه کارى که روزه را باطل مى کند انجام ندهد، ولى نيّت روزه نکرده باشد يا قصد کند که روزه خود را بخورد، يا با ريا روزه را باطل نمايد.
3ـ هرگاه در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش کند و با همان حال يک يا چند روز روزه بگيرد بنابراحتياط واجب.
4ـ در ماه رمضان بدون آن که تحقيق کند صبح شده يا نه، کارى که روزه را باطل مى کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، همچنين اگر بعد از تحقيق شک يا گمان کند که صبح شده است; ولى اگر بعد از تحقيق يقين کند صبح نشده، و چيزى بخورد، بعد معلوم شود که صبح بوده، قضا واجب نيست.
5ـ هرگاه کسى بگويد صبح نشده و هنوز وقت باقى است و انسان به گفته او کارى که روزه را باطل مى کند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده، در اينجا نيز قضا لازم است، ولى اگر بعد از تحقيق يقين کند صبح نشده و چيزى بخورد بعد معلوم شود صبح بوده قضا واجب نيست.
6ـ کسى بگويد صبح شده و انسان به گفته او يقين نکند يا خيال کند شوخى مى کند و کارى که روزه را باطل مى کند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده.
7ـ هرگاه شخص عادلى خبر دهد مغرب شده و او افطار کند بعد معلوم شود مغرب نبوده است.
8ـ هرگاه در هواى صاف به واسطه تاريکى يقين کند مغرب شده و افطار کند بعد معلوم شود مغرب نبوده.
9ـ هرگاه براى خنک شدن، يا بدون هدف، آب در دهان بگرداند و بى اختيار فرو رود بايد قضا کند، امّا اگر فراموش کرده که روزه است و آب را فرو برد قضا ندارد، همچنين اگر براى وضو آب در دهان کند و بى اختيار فرو رود قضا بر او واجب نيست.
10ـ کسى که با همسر خود بازى کند بدون اين که قصد استمناء داشته باشد و منى از او خارج شود، ولى اگر اطمينان داشت که با اين کار منى خارج نمى شود و تصادفا خارج شد روزه اش صحيح است و قضا ندارد.
مسأله 1398ـ چند کار براى روزه دار مکروه است از جمله:
1ـ ريختن دوا در چشم؛ اما اگر يقين دارد به فضاي حلق مي رسد و فرو مي رود براي روزه اشکال دارد.
2ـ سرمه کشيدن در صورتى که مزه يا بوى آن به حلق برسد.
3ـ انجام کارهايى که باعث ضعف مى شود، مانند خون گرفتن و حمّام رفتن.
4ـ انفيه کشيدن اگر نداند به حلق مى رسد، ولى اگر بداند به حلق مى رسد جايز نيست.
5ـ بو کردن گياههاى معطّر.
6ـ نشستن زن در آب، بنابر احتياط.
7ـ استعمال شياف بنابر احتياط.
8ـ تر کردن لباس بر بدن.
9ـ کشيدن دندان و هر کارى که سبب خون آمدن از دهان و موجب ضعف شود.
10ـ مسواک کردن با چوب تازه.
11ـ بوسيدن همسر بدون قصد بيرون آمدن منى و هر کارى که شهوت را به حرکت در آورد، امّا اگر به قصد بيرون آمدن منى باشد روزه او باطل مى شود.
مسأله 1472ـ براى شش گروه روزه گرفتن ممکن (صحيح) نيست هرچند مستحبّ است اعمالى که روزه را باطل مى کند ترک کنند:
1ـ مسافرانى که در سفر روزه خود را خورده اند و پيش از ظهر به وطن يا جايى که مى خواهند ده روز اقامت کنند وارد شوند.
2ـ مسافرانى که بعد از ظهر به وطن يا محلّ اقامت مى رسند.
3ـ بيمارانى که قبل از ظهر بهبودى يابند، ولى کارى که روزه را باطل مى کند قبلاً انجام داده اند و نمى توانند روزه بگيرند.
4ـ بيمارانى که بعد از ظهر خوب شوند هرچند تا آن ساعت چيزى نخورده اند.
5ـ زنانى که در بين روز از عادت ماهانه، يا نفاس پاک شوند.
6ـ افراد غير مسلمانى که در روز ماه رمضان بعد از ظهر مسلمان شوند، ولى اگر قبل از ظهر باشد و چيزى نخورده باشند احتياط واجب آن است که روزه بگيرند.
مسأله 1418ـ هرگاه کسى به واسطه مسافرت يا بيمارى روزه نگيرد نمى تواند همسر خود را مجبور به جماع نمايد و اگر او را مجبور کند گناه کرده، ولى لازم نيست کفّاره او را هم بدهد.
مسأله 1415ـ هرگاه روزه دار در ماه رمضان با همسر خود كه روزه دار است جماع كند چنانچه او را اکراه كرده باشد بايد كفّاره روزه خود و همسرش، هر دو را بدهد و قضا بر هر دو واجب است؛ و اگر او راضى شده، بر هر كدام يك كفّاره واجب مى شود، ولى اگر اکراه به مفطرات ديگر كند گناه كرده، امّا كفّاره بر هيچ كدام واجب نيست، امّا آن كسى كه روزه اش را خورده بايد قضا كند.
مسأله 1412ـ هرگاه روزه خود را عمداً باطل کند، بعد به مسافرت برود، کفّاره از او ساقط نمى شود، ولى اگر عمداً روزه خود را باطل کند بعد عذرى مانند حيض يا نفاس يا بيمارى براى او پيدا شود کفّاره بر او واجب نيست.
مسأله 1410ـ اگر نذر کند که روز معيّنى را براى خدا روزه بگيرد چنانچه عمداً روزه نگيرد يا روزه خود را باطل کند بايد کفّاره بدهد (و کفّاره آن مانند کفّاره ماه رمضان است).
مسأله 1409ـ هرگاه روزه دار آروغ بزند و چيزى در دهانش بيايد نبايد آن را فرو ببرد، و الاّ روزه او باطل مى شود و قضا و کفّاره دارد، ولى کفّاره جمع لازم نيست.
مسأله 1408ـ اگر روزه دار روزه خود را به چيز حلالى باطل کند، بعد کار حرامى که روزه را باطل مى کند انجام دهد احتياط واجب آن است براى هر کدام يک کفّاره بدهد.
مسأله 1407ـ اگر روزه دار در يک روز ماه رمضان چند مرتبه جماع کند يک کفّاره بر او واجب است و در صورتى که جماع او حرام باشد يک کفّاره جمع و همچنين اگر در يک روز چند مرتبه کارهاى ديگرى که روزه را باطل مى کند انجام دهد.
مسأله 1405ـ اگر روزه دار به چيز حرامى روزه خود را باطل کند، بنابر احتياط واجب بايد کفّاره جمع بدهد، يعنى هم يک بنده آزاد کند و هم دو ماه روزه بگيرد و هم شصت فقير را سير کند (يا به هر کدام از آنها يک مد طعام که تقريبا 750 گرم است بدهد) و چنانچه هر سه برايش ممکن نباشد هر کدام که ممکن است بايد انجام دهد (خواه آن چيز حرام، مانند شراب و زنا باشد يا مانند نزديکى کردن با همسر خود در عادت ماهانه).
مسأله 1404ـ در جايى که بايد پى در پى روزه بگيرد اگر در وسط يک روز را عمداً روزه نگيرد بايد همه را از نو به جا آورد، ولى اگر مانعى پيش آيد مانند عادت ماهانه و نفاس و سفرى که ناچار از انجام آن است مى تواند بعد از رفع مانع ادامه دهد و لازم نيست از سر بگيرد.
