کتاب ارزشمند « اهداف قیام حسینی» اثر ارزشمند حضرت آیت الله الظمی مکارم شیرازی(مدظله) درباره اهداف قیام حضرت سید الشهداء علیه السلام است که توسط پژوهشگر ارجمند حجت الاسلام و المسلمین علیان نژادی گردآوری و در ده بخش تحقیق و تنظیم شده و به رشتۀ تحریر در آمده است.
انگیزۀ تألیف کتاب
در فرازی از مقدمۀ کتاب، انگیزۀ نویسنده از تألیف اثر اینچنین بیان شده است:
همه ما به امام حسین (ع) و یارانش عشق می ورزیم و در عزایش اشک ماتم می باریم و بر سر و سینه می زنیم، مردان، زنان، پیران، جوانان و حتّی کودکان در این عشق مقدّس شریکند، و حتّی بسیاری از غیر مسلمانان نیز در این امر با ما شرکت می کنند.[1]
او را در مشکلات شفیع خود بر درگاه خداوند قرار می دهند، تربت پاکش را می بوسیم، مرقدش را زیارت می کنیم، و خاک درش را توتیای چشم خود می سازیم.[2]
امّا چرا و به چه دلیل؟ چون اسوه شجاعت و شهامت وآزادی و نمونه اتمّ (کامل) شهادت در راه خدا بوده است.[3]
امّا هدف آن حضرت از این قیام و آن شهادت چه بوده است؟ تا ما هم از آن سرور آزادگان الگو بگیریم و عزاداری ها و زیارت هایمان مصداق «عارفآ بحقّه» باشد.[4]
این کتاب به سؤال بالا پاسخ می گوید و اهداف قیام حسینی را با استناد به خطبه ها و سخنان آن حضرت و تواریخ کربلا با زبانی ساده برای همگان روشن می سازد.[5]
ساختار کلی کتاب
كتاب حاضر، از پیش گفتار و مقدمه(اهداف قیام حسینی) آغاز شده و ساختار اصلی و محتوایی آن اثر در ده بخش تدوین شده است.
در این کتاب، اصلاح امت، امر به معروف و نهی از منکر، احیاى سنّت پیامبر عالیقدر اسلام حضرت محمّد(صلى الله علیه وآله)، حمایت از حق و مبارزه با باطل، مبارزه با جهل، اجرای عدالت، تشکیل حکومت، افضای چهره منافقان، امتحان گسترده مسلمین و مقام شفاعت عظمی از جمله اهداف قیام امام حسین علیه السلام برشمرده شده است.
تحلیل و گزارش محتوای اثر در یک نگاه
مولّف اثر در تنظیم اهداف ده گانه، از سخنان امام حسین(ع) در طول مسیر نهضت از مدینه تا کربلا و نیز زیارتنامه ها ی مربوط به آن حضرت بهره گرفته است،و در پایان هر بخش، پیام آن هدف را با رویکرد تطبیقی با وضعیت فعلی جامعۀ اسلامی برای مخاطب تبیین کرده است، لذا در فراز آغازین کتاب آمده است:
از مجموع سخنان امام حسين عليه السلام و زيارتنامههاى آن حضرت، استفاده مىشود كه حضرت اهدافى از اين قيام بزرگ و مهم داشته كه به ده هدف آن اشاره مىشود. اهداف مقدّسى كه امام عليه السلام و يارانش براى تحقّق آن جان بر كف نهاده، و خون قلب خود را تقديم كرده، و اهلبيت آن حضرت رنج اسارت را به جان خريده، و تمام سختىهاى بعد از جنگ عاشورا تا بازگشت به مدينه را با جان و دل تحمّل كردند.[6]
گزارش تفصیلی کتاب
در مقدمه اثر ، مولّف با تبیین اهمیت غایتمندی در افعال خداوند و اولیای الهی در قالب عناوینی هم چون «اهداف كارهاى خداوند،اهداف پروردگار از منظر قرآن، هدف از خلقت جهان هستى، هدف از خلقت ستارگان،هدف از آفرينش انسان،هدف از بعثت انبيا عليهم السلام و اهداف اولیای الهی»، زمینه فکری ارتباط مخاطب با اهداف قیام امام حسین(ع) به عنوان محتوای اصلی کتاب را فراهم کرده است.
در بخش اول، نویسنده با تبیین مفهوم اصلاح در آموزه های قرآنی و تشریج آسیب های به جا مانده از دوران جاهلیت در جوامع اسلامی، به تأثیرات مخرب تحرکات بنی امیه در بازگشت جامعۀ اسلامی به دوران جاهلیت پس از رحلت پیامبر(ص) تاعصر امام حسین(ع) پرداخته است.
در بخش دوم کتاب، ضرورت، اهمیت و مراحل چندگانۀ انجام فریضۀ امر به معروف و نهی از منکر، با استناد به آیات و روایات بالأخص کلام نورانی امام حسین(ع) و اشارات اصحاب آن حضرت و متن زیارتنامه ها و ادعیه مورد تحلیل و واکاوی قرار گرفته است.
مولّف در بخش سوم، احياى سنّت پيامبر عاليقدر اسلام، حضرت محمّد صلى الله عليه و آله را يكى ديگر از اهداف نهضت عاشورا بر شمرده است، در این بین تشریح بدعت های بنی امیه همچون تغییر ارزش ها،امتیازات قومی،تبعیض های نابجا و مقام برای مقام،ضرورت و اهمیت تلاش امام (ع) در تحقق احياى سنت پيامبر اكرم (ص) را برای مخاطب باز گو می کند.
صاحب اثر دربخش چهارم با تبیین اصل حمایت از حق و مبارزه با باطل در سیرۀ حسینی، مفهوم شناسی حق و باطل در قرآن کریم و مصادیق آن را در کلام آسمانی و نیز در عصر امام حسین(ع) مورد توجه قرار داده است.
مبارزه با جهل و نادانی و نجات مردم از جمله اهداف قیام امام حسین(ع) است که در بخش پنجم بدان پرداخته شده است؛مولف دانشمند آن اثر فاخر، با تشریح دقیق ابعاد و زوایای تاریخی سیطرۀ جهل بر جامعۀ اسلامی در عصر بنی امیه با استناد به منابع معتبر شیعه و اهل سنت، اهمیت نهضت حسینی در بیداری و آگاهی امت اسلامی را به همگان گوشزد کرده است.
تشکیل حکومت اسلامی از جمله مهمترین اهداف قیام امام حسین(ع) است که بخش ششم اثر به آن مسأله اختصاص یافته است؛ معظم له با ترسیم ضرورت تحقق این مهم و تبیین مفهوم شناسی ولایت،تشکیل حکومت اسلامی را با استناد به آموزه های روایی به عنوان مهمترین رکن اسلام مد نظر قرار داده است؛ از سوی دیگر ابعاد مختلف قیام آن حضرت در شکل گیری حکومت اسلامی بالأخص نفی سکولاریسم در سیرۀ معصومین(ع) مورد توجه مولف قرار گرفته است.
بخش هفتم کتاب به اجرای عدالت اختصاص یافته است؛ بهره گیری عالمانه از آیات قرآنی در این زمینه و تفسیر و توصیف مفهوم عدالت در اسلام و تشریح هوشمندانۀ ظلم و ستم بنی امیه در امت اسلامی در این اثر ارزشمند ، توانسته است شکوه حقیقت عدالت خواهی در نهضت حسینی را برای مخاطب آشکار نماید.
افشای چهرۀ منافقان به عنوان هدف هشتم قیام امام حسین(ع) مورد بررسی قرار گرفته است؛واکاوی و شناخت مبانی نفاق و نشانه های منافق از جمله مهمترین رویکردهایی است که مولّف کتاب در این بخش به آن اشاره کرده است.
امتحان گستردۀ مسلمین و تشریح وضعیت خواص مردود در واقعۀ کربلا با استناد به منابع اسلامی و با رویکرد عبرت آموزی، بخش نهم کتاب را به خود اختصاص داده است.
در فراز پایانی اثر نیز با استناد به زیارتنامه های حسینی به ویژه زیارت عاشورا، به مقام شفاعت حضرت سیدالشهدا(ع) به عنوان یکی از اهداف قیام حسینی اشاره شده است.
سخن آخر
لازم به ذکر است تألیف این اثر نفیس در یک جلد و در 119صفحه، در قطع رقعی توسط انتشارات امام علی بن ابی طالب علیه السلام به زیور طبع آراسته شده و برای نخستین بار در سال 1388 منتشر شده و تا کنون نیز چندین مرتبه تجدید چاپ شده است.
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir
[1] اهداف قيام حسينى؛ ص 9.
[2] همان.
[3] همان.
[4] همان؛ص10.
[5] همان.
[6] همان ؛ ص18.
