دعای روز چهارم ماه مبارک رمضان
«اللهُمَ قَوِّنى فيهِ عَلى اقامَةِ امْرِكَ، وَاذِقْنى فيهِ حَلاوَةَ ذِكْرِكَ، وَاوْزِعْنى فيهِ لِأَدآءِ شُكْرِكَ بِكَرَمِكَ، وَاحْفَظْنى فيهِ بِحِفْظِكَ وَسَتْرِكَ، يا ابْصَرَ النَّاظِرينَ ؛ خدايا در اين ماه مرا براى بپاداشتن فرمانت تقويت كن و شيرينى يادت را به من بچشان، و به لطف و كرمت مرا براى اداى شكرت موفّق بدار، و با حفظ و پوششت محافظتم كن، اى بيناترين بينندگان »[1]
تبیین رابطۀ عبادت و نشاط در معنویت ، توصیف حلاوت و شیرینی یاد خدا ، راهکارهای شکرگزاری واقعی خدا و بیان حکمت ستاریت خداوند و توجه و درک محضریت حق تعالی از جمله مضامین عالی دعای روز چهارم ماه مبارک رمضان است.
عبودیت در سایۀ نشاط معنوی
ماه رمضان بهار عبادت است همان طورى كه بهار در جسم انسان نشاط به وجود مى آورد در ماه رمضان هم انسان بايد بر اثر عبادت، نشاط روحى پيدا كند و اين ميسّر نيست مگر اينكه انسان قبلًا آمادگى پيدا كند[2]؛ بدین نحو که در سایۀ توبه، روح و قلبمان را صفا دهيم و كينه ها و حسادت ها و غلّ و غش ها را از روحمان بزداييم.[3]
چرا در عبادت بی نشاطیم؟
عدم نشاط در عبادت گاهى از خستگى و كوفتگى جسمى و روحى است ؛و گاهی از سستى در عقيده[4]، البته بى هدفى و خستگى را مى توان با تقويت ايمان و ترك عمل در حال خستگى درمان كرد.[5]
حقیقت حلاوت ذکر خدا
ذكر خدا تنها اين نيست كه نام او را بر زبان آوریم و مكرر تسبیح و تحمید و تهلیل و تکبیر گويیم، بلكه منظور آن است كه با تمام وجود؛ متوجه او و عظمتش و علم و آگاهيش و حاضر و ناظر بودنش گردیم، اين توجه ، مبدأ حركت و فعاليت در وجودمان به سوى جهاد و تلاش و نيكي ها است و ميان ما و گناه سدّ مستحكمى ايجاد می کند و اين است حقيقت حلاوت ذكر الهی.[6]
توفیق شکرگزاری
هيچ كس توان شكر نعمت هاى خدا را ندارد، چرا كه توفيق شكرگزارى از طریق فكر و عقل و زبان و دست و پايى كه انسان به وسيله آن شكر قلبى و لسانى و عملى را انجام مى دهد همه از نعمت هاى خدا است و اين ابراز ها خود نعمت ديگرى هستند كه خود نيازمند شكر ديگرى است. لذا به تعبیر آموزه های دینی؛ برترين شكر آدمى اظهار عجز و ناتوانى از شكر خدا در برابر نعمت هاى او است.[7]
شکرگزار واقعی کیست ؟
«شُكر» تصور نعمت و اظهار آن است.[8] شُكر بيشتر از مقوله«عمل»است، و بايد آن را در لابلاى اعمال انسان ارائه داد، و شايد به همين دليل قرآن تعداد شكرگزاران واقعى را اندك شمرده است.[9]
چرا خداوند ستار العیوب است؟
حکمت ستّارالعيوب بودن خداوند، حفظ شخصيّت و احترام افراد است؛ چراكه دادن شخصيّت به افراد، خود يكى از موانع سقوط در گناه است.[10]
هم چنین استحکام پايه هاى امتحان الهى از دیگر اسرار ستاریت خداوند است؛ چرا که اصل آزادى و اختيار با ستّاريّت محفوظ است؛ و اگر كسى صرفاً به دلیل ترس از رسوایی و بر مبنای جبر، ديگر گناه نمى کند؛ اینگونه گناه نکردن مغایر با اصل اراده و اختیار انسانی و اصل تکامل و پايبندی به اصول اخلاقى و اسلامى است.[11]
سخن آخر:( عالم؛ محضر خداست)
در فراز پایانی دعا می خوانیم:«يا ابْصَرَ النَّاظِرينَ ؛ اى بيناترين بينندگان ».[12] واژۀ «ابصر» صيغه تعجّب و براى بيان عظمت علم خداست. به راستی اين جمله پشت انسان را مى لرزاند؛ يعنى اى انسان! هر كارى مى كنى خداوند مى بيند؛ بنابراين، مراقب اعمال و سخنانت باش.[13]
بی شک خدا را محیط بر خود دیدن و خویش را در محضر او یافتن، سبب می‌شود انسان شرمِ حضور داشته باشد و همين مسأله برای دورى از گناهان كافى است.[14]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir
[1] كليات مفاتيح نوين ؛ ص813.
[2] گفتار معصومين علیه السلام؛ ج 2 ؛ ص123.
[3] همان ؛ ص122.
[4] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقين) ؛ ج 2 ؛ ص215.
[5] همان.
[6] برگزيده تفسير نمونه ؛ ج 2 ؛ ص480.
[7] اخلاق در قرآن ؛ ج 3 ؛ ص80.
[8] ر.ک:مفردات.
[9] تفسير نمونه ؛ ج 18 ؛ ص51.
[10] گفتار معصومين عليه السلام ؛ ج 2 ؛ ص140.
[11] همان.
[12] كليات مفاتيح نوين ؛ ص813.
[13] داستان ياران: مجموعه بحث هاى تفسيرى حضرت آيت الله العظمى مكارم شيرازى (مدظله) ؛ ص70.
[14] تفسير نمونه ؛ ج 20 ؛ ص66.
