آداب و اعمال ماه شعبان از منظر معظم له

امروز ابتدای ماه مبارک شعبان است، [1] که يكى از عزيزترين ماه هاى اسلامى و يادآور خاطره هاى بزرگ است كه از همه مهمتر، خاطره ميلاد مبارك سالار شهيدان كربلا، امام حسين عليه السلام (در سوم ماه) و ميلاد فرخنده حضرت بقيّةاللَّه مهدى منتظر عليه السلام در نیمه شعبان است كه فضاى اين ماه را به بوى ولايت عطرآگين ساخته است.^[2]

از سوی دیگر در فرهنگ اسلامى و روايات پيشوايان دين، براى مناسبت هاى ماههاى قمرى، آداب و اعمالى مرتبط با وقایع آن ماه  نقل شده است كه از جملۀ آن باید به آداب و اعمال مرتبط با ماه پرخیر و برکت شعبان المعظم اشاره کرد[3] که اهتمام به انجام آن  بسيار شايسته است.^[4]

اعمال ماه شعبان المعظم

اعمال ماه شعبان بر دو گونه است:1. اعمال مشترک[5]اعمال مخصوص شب ها و روزهاى ماه شعبان که أهم آن به شرح ذیل است:[6]

اعمال مشترک ماه شعبان

روزۀ ماه شعبان

درباره روزه مستحبّى در  ماه شعبان بسيار تأكيد شده است. رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله اين ماه را روزه مى گرفت و آن را به ماه مبارك رمضان وصل مى كرد.^[7] روايات فراوانى درباره روزه ماه شعبان وارد شده است .^[8]

از امام صادق عليه السلام روايت شده است كه چون ماه شعبان داخل مى شد، امام زين العابدين عليه السلام اصحاب خود را جمع مى كرد و مى فرمود: اى ياران من! مى دانيد اين چه ماهى است؟ اين ماه شعبان است، رسول خدا صلى الله عليه و آله مى فرمود: شعبان ماه من است پس براى محبّت به پيامبر صلى الله عليه و آله، و براى تقرّب به ^[9]پروردگار خود، اين ماه را روزه بداريد، به حقّ آن خدايى كه جان على بن الحسين عليهما السلام در دست اوست سوگند ياد مى كنم كه از پدرم حسين بن على عليهما السلام شنيدم فرمود: از اميرمؤمنان عليه السلام شنيدم كه: هر كس ماه شعبان را براى محبّت به پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و تقرّب به خداوند روزه بگيرد، خداوند او را دوست مى دارد و به كرامت خويش در روز قيامت نزديك مى كند، و بهشت را بر او واجب مى گرداند.^[10]،^[11]

صفوان جمّال مى گويد: امام صادق عليه السلام به من فرمود: كسانى را كه در اطراف و نواحى تو هستند به روزه در ماه شعبان وادار كن! گفتم: فدايت شوم آيا در فضيلت آن چيز مهمّى وجود دارد؟ فرمود: آرى، رسول خدا صلى الله عليه و آله هنگامى كه هلال ماه شعبان را مى ديد، فرمان مى داد كه منادى در مدينه ندا دهد و بگويد:اى اهل يثرب! من فرستاده خدا به سوى شمايم؛ آگاه باشيد كه شعبان ماه من است، پس خداوند رحمت كند كسى را كه يارى كند مرا بر اين ماه (يعنى آن را روزه بدارد).^[12]

 سپس امام عليه السلام در ادامه فرمود: امير مؤمنان على عليه السلام مى فرمود: از زمانى كه اين سخن را از منادى رسول اللَّه صلى الله عليه و آله شنيدم، هرگز روزه ماه شعبان از من فوت نشد و تا زمانى كه زنده ام نيز از من فوت نخواهد شد ان شاءاللَّه.^[13] البتّه آنها كه نمى توانند همه ماه را روزه بگيرند، خوب است هر مقدار را كه مى توانند، روزه بگيرند.^[14]

استغفار در ماه شعبان

از روايات استفاده مى شود كه بهترين ذكرها در اين ماه استغفار است و هر كس هر روز از اين ماه هفتاد مرتبه استغفار كند، مثل آن است كه در ماههاى ديگر هفتادهزار مرتبه استغفار كرده است.[15] لذا هر روز هفتاد مرتبه بگويد:«اسْتَغْفِرُاللَّهَ الَّذى لا الهَ الَّا هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحيمُ، الْحَىُّ الْقَيُّومُ، وَ اتُوبُ الَيْهِ؛[16]آمرزش مى جويم از خدا كه معبودى جز او نيست، بخشنده و مهربان،زنده و پاينده است؛ به سوى او توبه مى كنم»[17]

بهترین اعمال در ماه شعبان از منظر امام صادق(علیه السلام)

 صدقه دادن و كمك به نيازمندان در اين ماه فضيلت فراوان دارد. راوى مى گويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم: يابن رسول اللَّه! بهترين اعمال در اين ماه كدام است؟ فرمود: صدقه دادن و استغفار. هر كس در ماه شعبان صدقه دهد، خداوند متعال، صدقه او را پرورش مى دهد همچنان كه شما شتربچّه اى را پرورش مى دهيد، و در قيامت به صاحبش مى رسد، در حالى كه به اندازه كوه احُد بزرگ شده باشد![18]،[19]

ذکر صلوات در ماه شعبان

صلوات بر پيامبر و آلش عليهم السلام در اين ماه ثواب زيادى دارد. در حديثى از امام صادق عليه السلام نقل شده است كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: شعبان ماه من است، در اين ماه بر من و آل من، بسيار صلوات بفرستيد.^[20]،^[21]

ذکری که معادل هزار سال عبادت است!

یکی از اعمال مشترک ماه شعبان خواندن ذکری است که پاداش بسیاری دارد، از جمله اینکه در نامه عملش عبادت هزار ساله بنویسند.لذا در تمام اين ماه، هزار بار بگويد:»لا الهَ الَّا اللَّهُ، وَ لانَعْبُدُ الَّا ايَّاهُ، مُخْلِصينَ لَهُ الدّينَ، وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ ؛ معبودى جز خدا نيست، و نپرستيم جز او را درحالی كه عبادت را براى او خالص مى كنيم، گرچه مشركان را خوش نيايد.».
 در روايتى از رسول خدا صلى الله عليه و آله آمده است: كسى كه چنين كند؛ در قيامت در حالى از قبرش خارج مى شود كه چهره اش مثل ماه شب بدر (شب چهاردهم) مى درخشد.^[22]،^[23]

نماز پنجشنبه های ماه شعبان

شایسته است فرد در هر پنجشنبه ماه شعبان، دو ركعت نماز بگزارد؛ در هر ركعت بعد از سوره ^[24]«حمد»صد مرتبه، سوره «توحيد»را بخواند و پس از سلام، صد بار صلوات بفرستد.^[25]

در روايتى كه امير مؤمنان عليه السلام از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل كرده، آمده است كه هر كس اين نماز را بگزارد خداوند هر حاجتى از حاجت هاى دينى و دنيوى كه داشته باشد، برآورده سازد و هر كس آن روز را روزه بدارد، خداوند جسدش را بر آتش دوزخ حرام كند.^[26]

در همين روايت، رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: در هر روز پنجشنبه از ماه شعبان، آسمانها را زينت مى كنند، و فرشتگان عرض مى كنند: خداوندا! روزه دارانِ اين ماه را بيامرز و دعايشان را مستجاب گردان!^[27]،^[28]

صلوات شعبانیه؛ یادگاری ارزشمند از امام سجاد(علیه السلام)

از جمله اعمال مشترک ماه شعبان این است که در هر روز از آن ماه بزرگ، در وقت ظهر و در شب نيمه آن، اين صلوات را كه از امام سجاد عليه السلام نقل شده خوانده شود:«اللهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ، وَمَوْضِعِ الرِّسالَةِ، وَمُخْتَلَفِ الْمَلائِكَةِ، وَمَعْدِنِ الْعِلْمِ، وَاهْلِ بَيْتِ الْوَحْىِ، اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ...؛خدايا بر محمّد و خاندان پاكش درود فرست، همان درخت نبوّت و جايگاه رسالت و محل رفت و آمد فرشتگان و معدن دانش و خاندان وحى، خدايا بر محمد و خاندان پاكش درود فرست».[29]

«...اللهُمَّ فَاعِنَّا عَلَى الْإِسْتِنانِ بِسُنَّتِهِ فيهِ، وَنَيْلِ الشَّفاعَةِ لَدَيْهِ، اللهُمَّ وَاجْعَلْهُ لى شَفيعاً مُشَفَّعاً، وَطَريقاً الَيْكَ مَهْيَعاً، وَاجْعَلْنى لَهُ مُتَّبِعاً، حَتّى الْقاكَ يَوْمَ الْقِيمَةِ عَنّى راضِياً، وَ عَنْ ذُنُوبى غاضِياً، قَدْ اوْجَبْتَ لى مِنْكَ الرَّحْمَةَ وَالرِّضْوانَ، وَانْزَلْتَنى دارَ الْقَرارِ، وَ مَحَلَّ الْأَخْيارِ؛^[30]...خدايا ما را در عمل به سنّت پيامبرت در اين ماه و رسيدن به شفاعتش يارى فرما، خدايا او را براى من شفيعى كه شفاعتش پذيرفته شده و راهى هموار به سوى درگاهت قرار ده، و مرا پيرو او گردان، تا در روز قيامت تو را ملاقات كنم در حالى كه تو از من خشنودى و از گناهانم چشم پوشيده اى و رحمت و خشنوديت را بر من واجب فرموده و در سراى باقى و جايگاه برگزيدگان داخل نموده اى.»^[31]

مناجاتي كه همه امامان(علیه السلام) خوانده‌اند

مناجات شعبانیه از جمله مناجات هاى پرارزش ائمّه عليهم السلام است و داراى مضامين عاليه اى است كه در هر وقت حضور قلبى باشد، خواندن آن و فكر كردن در مفاهيم آن، مناسب است.^[32]

به گفته عالم بزرگوار مرحوم «سيّد بن طاووس» در كتاب «اقبال» اين مناجات را اميرمؤمنان على عليه السلام و فرزندانش عليهم آلاف التحيّة و السلام در ماه شعبان مى خواندند.^[33]

از اين تعبير به خوبى روشن مى شود كه اين مناجات اهميّت فراوان دارد كه همه ائمّه معصومين عليهم السلام بر آن مداومت داشتند و مطالعه محتواى آن نيز گواه بر اهميّت فوق العاده آن است و در واقع يك دوره عرفان اسلامى در بالاترين سطح در آن منعكس شده و اگر انسان مفاهيم اين مناجات عظيم را در درون قلب و جان خود پياده كند، مقامات طولانى سير و سلوك الى اللَّه را پيموده است.^[34]

آنچه مهم است دقّت در بندبند اين مناجات و تعبيرات لطيف و عالى آن و سپس هماهنگ ساختن روح و فكر با اين تعبيرات است«اللهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَاسْمَعْ دُعائى اذا دَعَوْتُكَ، وَاسْمَعْ نِدائى اذا نادَيْتُكَ، وَاقْبِلْ عَلىَّ اذا ناجَيْتُكَ، فَقَدْ هَرَبْتُ الَيْكَ، وَوَقَفْتُ بَيْنَ يَدَيْكَ مُسْتَكيناً لَكَ، مُتَضرِّعاً الَيْكَ، راجِياً لِما لَدَيْكَ ثَوابى ، وَتَعْلَمُ ما فى نَفْسى ، وَتَخْبُرُ حاجَتى ، وَتَعْرِفُ ضَميرى ، وَلا يَخْفى عَلَيْكَ امْرُ مُنْقَلَبى وَمَثْواىَ، وَما اريدُ انْ ابْدِئَ بِهِ مِنْ مَنْطِقى ، واتَفَوَّهُ بِهِ مِنْ طَلِبَتى...؛خدايا بر محمّد و خاندان پاكش درود فرست و هنگامى كه تو را مى خوانم دعايم را اجابت فرما و هنگامى كه تو را صدا مى زنم صدايم را بشنو، و چون با تو سخن گويم به من توجّه نما، به سوى تو گريخته ام و با حالت فروتنى در برابرت ايستاده ام و به درگاهت تضرّع كرده و اميد پاداش نزد تو را دارم، و آنچه در دل دارم را مى دانى و از حاجتم آگاهى...».[35]

«...الهى انْ حَطَّتْنِى الذُّنُوبُ مِنْ مَكارِمِ لُطْفِكَ، فَقَدْ نَبَّهَنِى الْيَقينُ الى كَرَمِ عَطْفِكَ، الهى انْ انامَتْنِى الْغَفْلَةُ عَنِ الْإِسْتِعْدادِ لِلِقآئِكَ، فَقَدْ نَبَّهَتْنِى الْمَعْرِفَةُ بِكَرَمِ آلائِكَ، الهى انْ دَعانى الَى النَّارِ عَظِيمُ عِقابِكَ، فَقَدْ دَعانى الَى الْجَنَّةِ جَزيلُ ثَوابِكَ، الهى فَلَكَ اسْئَلُ، وَالَيْكَ ابْتَهِلُ وَارْغَبُ، اسْئَلُكَ انْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَانْ تَجْعَلَنى مِمَّنْ يُديمُ ذِكْرَكَ، وَلا يَنْقُضُ عَهْدَكَ، وَلايَغْفُلُ عَنْ شُكْرِكَ، وَلا يَسْتَخِفُّ بِامْرِكَ، الهى وَالْحِقْنى بِنُورِ عِزِّكَ الْأَبْهَجِ، فَاكُونَ لَكَ عارِفاً، وَعَنْ سِواكَ مُنْحَرِفاً، وَمِنْكَ خآئِفاً مُراقِباً، يا ذَا الْجَلالِ وَالْإِكْرامِ، وَصَلَّى اللَّهُ عَلى مُحَمَّدٍ رَسُولِهِ وَ آلِهِ الطَّاهِرينَ، وَسَلَّمَ تَسْليماً كَثيراً؛^[36]...نيكم به تو از من درگذر، خدايا اگر گناهانم مرا از بزرگى لطفت دور ساخته، پس يقينم مرا به بزرگى عطوفتت آگاه كرده، خدايا اگر غفلت مرا از آمادگى ديدارت غافل ساخته، ولى آگاهى به نعمتهاى بزرگت مرا بيدار كرده، خدايا اگر مجازات بزرگت مرا به سوى آتش مى خواند، ولى پاداش بزرگت مرا به سوى بهشت دعوت مى كند، خدايا از تو مى خواهم، و به سوى تو زارى كرده و به تو مشتاقم، از تو مى خواهم كه بر محمّد و خاندان پاكش درود فرستى و مرا از كسانى قرار دهى كه پيوسته به ياد تو هستند و پيمانت را نمى شكنند و از شكر تو غافل نمى شوند و فرامينت را سبك نمى شمرند، خدايا مرا به نور درخشان عزّتت پيوند ده، تا تو را بشناسم و از غير تو دورى گزينم و از تو ترسان و مراقب فرمان تو باشم، اى خداى صاحب جلال و بزرگوارى، و درود خدا بر فرستاده اش محمّد و خاندان پاكش و سلام و درود فراوان بر ايشان باد.»^[37].

از خدا مى خواهيم كه همه ما را اهل اين مناجات قرار دهد و از متخلّقان آن سازد.^[38]

اعمال مخصوص شب ها و روزهاى ماه شعبان

نماز شب اول ماه شعبان

براى شب اوّل ماه در كتاب «اقبال» نمازهاى زيادى ذكر شده است كه از جمله آن،^[39]دوازده ركعت نماز است (هر دو ركعت به يك سلام) كه در هر ركعتى يك مرتبه «حمد» و پانزده مرتبه «توحيد» خوانده مى شود و از رسول خدا صلى الله عليه و آله پاداش فراوانى براى اين نماز ذكر شده است.^[40]،^[41]

ثواب کسی که روز اول را روزه بگیرد

روزه اين روز فضيلت فراوانى دارد و از امام صادق عليه السلام نقل شده است كه هر كس روز اوّل ماه شعبان را روزه بگيرد، بهشت بر او واجب مى شود^[42]،^[43]

روزه و نماز سه روز اول ماه شعبان

از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل شده است^[44] كه هر كس سه روزِ اوّل ماه شعبان را روزه بگيرد و شبهايش را قيام كند و دو ركعت نماز بگزارد كه در هر ركعتى يك مرتبه «حمد» و يازده مرتبه «قُل هُوَ اللَّهُ احد» را بخواند، خداوند شرّ اهل آسمان و زمين و شرّ ابليس و هر سلطه ستمگرى را از او برطرف سازد و خداوند گناهان فراوانى را از او مى آمرزد.^[45]

اعمال روز سوم شعبان

 روز سوم ماه شعبان بنا بر نقل شيخ طوسى در «مصباح»، روز ولادت با سعادت حسين بن على عليهما السلام است. از «قاسم بن علاء همدانى» وكيل امام حسن عسكرى عليه السلام نامه اى رسيد كه در آن آمده بود: مولاى ما امام حسين عليه السلام در روز پنجشنبه، سوم شعبان متولّد شد؛ لذا آن روز را روزه بگير و اين دعا را بخوان:«اللهُمَّ انّى اسْئَلُكَ بِحَقِّ الْمَوْلُودِ فى هذَا الْيَوْمِ، الْمَوْعُودِ بِشَهادَتِهِ قَبْلَ اسْتِهْلالِهِ وَ وِلادَتِهِ، بَكَتْهُ السَّمآءُ وَ مَنْ فيها، وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ عَلَيْها، وَ لَمَّا يَطَأْ لابَتَيْها، قَتيلِ الْعَبْرَةِ، وَ سَيِّدِ الْأُسْرَةِ، الْمَمْدُودِ بِالنُّصْرَةِ يَوْمَ الْكَرَّةِ، الْمُعَوَّضِ مِنْ قَتْلِهِ انَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ نَسْلِهِ، وَ الشِّفآءَ فى تُرْبَتِهِ...؛خدايا از تو مى خواهم به حق فرزندى كه در اين روز متولّد شده، و قبل از ولادت وعده به شهادتش داده شده و پيش از آن كه قدم بر اين جهان بگذارد، آسمان و زمين و هر كه در آن است بر او گريسته،  (و به حق) آن كشته اشك و آقا و سرور خاندانش و يارى شده در روز رجعت (و به حق)،آن كسى كه پاداش كشته شدنش امتداد امامت در نسل او و شفا و درمان در تربت او ...».[46]

«...اللهُمَّ وَهَبْ لَنا فى هذَا الْيَوْمِ خَيْرَ مَوْهِبَةٍ، وَ انْجِحْ لَنا فيهِ كُلَّ طَلِبَةٍ، كَما وَهَبْتَ الْحُسَيْنَ لِمُحَمَّدٍ جَدِّهِ، وَعاذَ فُطْرُسُ بِمَهْدِهِ، فَنَحْنُ عائِذُونَ بِقَبْرِهِ مِنْ بَعْدِهِ، نَشْهَدُ تُرْبَتَهُ، وَننْتَظِرُ اوْبَتَهُ، آمينَ رَبَّ الْعالَمينَ؛^[47]خدايا در اين روز بهترين بخشش را به ما عطا فرما و هر خواسته اى را بر آور، همان گونه كه حسين را به جدّش محمّد عطا فرمودى و فطرس به گهواره اش پناهنده شد، پس ما نيز بعد از او به قبرش پناهنده ايم، بر سر تربتش حاضر شده و منتظر بازگشت مجدّد او هستيم، قبول فرما اى پروردگار جهانيان »[48]

پس از آن، شایسته است اين دعا را كه به دعاى امام حسين عليه السلام معروف است خوانده شود. اين دعا آخرين دعايى است كه آن حضرت در روز عاشورا (همان روزى كه دشمنانش زياد بودند) خواند:«اللهُمَّ انْتَ مُتَعالِى الْمَكانِ، عَظيمُ الْجَبَرُوتِ، شَديدُ الْمِحالِ، غَنِىٌ عَنِ الْخَلايِقِ، عَريضُ الْكِبْرِيآءِ، قادِرٌ عَلى ما تَشآءُ، قَريبُ الرَّحْمَةِ، صادِقُ الْوَعْدِ، سابِغُ النِّعْمَةِ، حَسَنُ الْبَلاءِ، قَريبٌ إذا دُعيتَ، مُحيطٌ بِما خَلَقْتَ، قابِلُ التَّوْبَةِ لِمَنْ تابَ الَيْكَ، قادِرٌ عَلى ما ارَدْتَ، وَ مُدْرِكٌ ما طَلَبْتَ، وَ شَكُورٌ اذا شُكِرْتَ، وَ ذَكُورٌ اذا ذُكِرْتَ، ادْعُوكَ مُحْتاجاً، وَارْغَبُ الَيْكَ فَقيراً، وَ افْزَعُ الَيْكَ خآئِفاً، وَ ابْكى الَيْكَ مَكْرُوباً، وَاسْتَعينُ بِكَ ضَعيفاً، وَ اتوَكَّلُ عَلَيْكَ كافِياً ....؛خدايا تو والا مكانى، قدرت مطلقى، بسيار مدبّرى، از مخلوقات بى نيازى، اقتدارت وسيع و به آنچه خواهى توانايى، رحمتت نزديك و وعده ات راست و نعمتت فراوان و آزمايشت نيكوست، زمانى كه خوانده شوى نزديكى، و به آنچه آفريدى محيطى، توبه پذير توبه كنندگانى و بر آنچه اراده كنى توانايى، آنچه خواهى بدست آرى آن گاه كه سپاس شوى سپاس پذيرى، آن گاه كه يادت كنند ياد كنى، تو را به حال نياز خوانم، و به حال درماندگى به سويت توجّه كنم، و با ترس به درگاهت پناه برم، و با دردمندى به درگاهت گريه كنم، و با ناتوانى از تو كمك خواهم و بر تو توكّل كنم در حالى كه تو كافى هستى»،[49]«...فَاجْعَلْ لَنا مِنْ امْرِنا فَرَجاً وَمَخْرَجاً، بِرَحْمَتِكَ يا ارْحَمَ الرَّاحِمينَ؛^[50]پس براى كار ما گشايش و راه گريزى قرار ده، به رحمتت اى مهربان ترين مهربانان.»^[51]

ابن عيّاش گفت: از حسين بن علىّ بزوفرى شنيدم كه مى گفت حضرت صادق عليه السلام اين دعا را در اين روز مى خواند و فرمود كه اين دُعا از دعاهاى روز سوم شعبان است و آن روز ولادت حسين عليه السلام است.^[52]

اعمال شب های سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم شعبان

 شب سيزدهم و چهاردهم و پانزدهم شعبان به «ليالى بيض» يعنى شب هاى روشن، ناميده مى شود که برای این شب ها اعمالی وارد شده است.[53]

هم چنین روزه گرفتن در اين روز، و دو روز بعد، ثواب فراوانى دارد.^[54]،^[55]

براى شب نیمه شعبان نیز  غسل،[56] احياى به نماز و دعا و استغفار وارد شده است.[57] هم چنین در روز نيمه شعبان، زيارت امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) با استفاده از زيارات معتبرى كه در بخش زيارات آمده بسيار مناسب است.[58]

ثواب روزه سه روز آخر ماه شعبان

در باب اعمال پايانى ماه شعبان[59]، از امام صادق عليه السلام نقل شده است؛ هر كس سه روز از آخر ماه شعبان را روزه بگيرد و به ماه مبارك رمضان متصل سازد، خداوند متعال ثواب روزه دو ماه متوالى را براى او بنويسد.[60]،[61]

سخن آخر:(ماه شعبان؛ فرصتی برای استغفار و ورود خالص به ضیافت الله)

مجدداً  حلول ماه شعبان و مناسبت های فرخنده این ماه را به عموم مسلمانان و شیعیان جهان تبریک می گویم؛ بی شک مبارک شعبان ، ماه استغفار و شست و شوی قلب از زنگارها و غبارها است؛ لذا  امیدواریم در این ماه آمادگی لازم برای ورود به ماه مبارک رمضان پیدا شود، زیرا باید از فرصت این ماه به بهترین شکل ممکن برای استقبال از ضیافت الله استفاده کرد.[62]

البته تحقق این مهم در گرو این مسأله است که با توجّه به عظمت ماه شعبان و وجود روزهاى تاريخى در شعبان المعظم؛[63] همگان با دلى روشن و ضميرى پاك به ادعيه ؛ زيارات و اعمال وارده در اين ماه عمل كنیم.[64]

پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی

دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir