نقش و جایگاه نيروى محترم انتظامى در جامعۀ اسلامی از اهمیت بالایی برخوردار است؛[1] زیرا نیروی انتظامى مهمترين ركن جامعه است[2] و ایجاد نظم مطلوب در جامعۀ اسلامی به مانند دیگر جوامع بشری، مرهون تلاش های قوای انتظامی است.[3]
با این تفاسیر شرح وظايف، ویژگی ها و مسئوليتهای آن نهاد انقلابی[4] باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد؛ به ویژه آنکه نیروی انتظامی به منزله ابزارى کارآمد و موثر در دست دولت ها برای پياده كردن قوانين به شمار می آید. [5]
اقتدار توأم با اخلاق اسلامی؛ مهمترین رسالت نیروی انتظامی
بدیهی است پیامبر(ص) با سلاح اخلاق دلها را تسخیر کرد؛ لذا قرآن[6] می فرماید: اگر کسی با شما بدی کرد با او خوبی کنید مقابله به ضد کنید نه مقابله به مثل؛ اینگونه است که پیامبر(ص) در فرازی فرمودند: سرمایه ای که می توان با آن مردم را خشنود کرد اخلاق است و در پرتو اخلاق خوب می توان بسیاری از مشکلات را حل کرد.[7]
اینچنین است که با اخلاق اسلامی می توان جامعه را اصلاح کرد[8]، زیرا حاکمیت اخلاق در جامعه ، خودخواهى را، در بشر كنترل میكند و به اجتماع نظم و آرامش می بخشد و در نتيجه جامعه به سوى كمال مخصوص خود، هدايت مىشود.[9]
لیکن از آنجا که تا آموزش و خلاقیت نباشد، نظام جمهوری اسلامی موفق نمی‌شود،[10] لذا به فرماندهان ارشد نیروی انتظامی می گوئیم برخورد خوب را به نیروهای خود تاکید کنید ؛ از این رو برگزاری اردوهای آموزشی هم چون، دوران بصیرت بسیار لازم است تا فرماندهان و کارکنان ناجا آموزش‌های جدید را ببینند؛[11] که در این صورت کارکنان نیروی انتظامی با برخورد مناسب با مردم و عمل خوب می توانند مبلغ اسلام باشند؛[12] زیرا کارکنان ناجا باید از اخلاقی برخوردار باشند که مردم را به حکومت و نظام اسلامی جذب کنند در این صورت مردم نیز با پلیس همکاری زیادی می کنند و عمل و رفتار خوب کارکنان ناجا می تواند ترویج اخلاق اسلامی به شمار آید.[13]
با همۀ این اوصاف باید دانست اخلاق تا شعاع معيّنى مىتواند جلوی مفاسد را بگيرد و نظم و ترتيب را در كارهاى اجتماع به وجود آورد[14]، در حالی که چند درصدی هستند که سرشان به حساب نیست و باید با آنها با اقتدار برخورد شود.[15]
بنابراین علاوه بر ضرورت برخورد خوب با مردم در عین حال رعایت قاطعیت نیز امر ضروری است؛ انسان با قاطعیت کار می‌کند اما قاطعیت می‌تواند با اخلاق خوب نیز همراه باشد. لذا پلیس باید با قدرت توأم با محبت برخورد کند.[16]
برخی فکر می‌کنند که قاطعیت به مبنای تندی است اما این طور نیست،[17] بلکه قاطعيت، توأم با حكمت و مصلحت است ، نه همچون اوامر مستبدان و قدرتمندان زورگو كه فرمان قطعى مىدهند، اما حكمتى در آن وجود ندارد.[18]لذا با یک ادبیات و تدبیر خوب می‌توان مردم را راضی کرد که حتی در صورت جریمه، با خوشحالی تردد کنند.[19]
فرهنگ سازی و آگاهی بخشی؛ رسالت مشترک نیروی انتظامی و رسانۀ ملی
اصلاح جوامع بشری در گرو كار فرهنگى امکان پذیر است، زیرا جهلها را به علم مبدل می سازد وتا افراد، جاهلاند دشمنى آنها با هرگونه اصلاح، طبيعى است و اگر آگاه شوند با پاى خود شتابان بهسوى آن خواهند رفت.[20]
از این رو اعمال انسان در جامعۀ، بازتابى از صفات و ويژگىهاى اخلاقى اوست و تا آن ريشهها شناخته نشود و درمان نيابد تغيير اعمال جز از طريق زور، امكانپذير نيست و مىدانيم توسّل به زور براى حل مشكلات اجتماعى كم اثر و محدود است و تا فرهنگسازى صحيح نشود مشكل به طور اساسى حلّ نخواهد شد،[21]
بدین جهت فرهنگسازى راه را براى تبليغات صحيح و مؤثر اسلامى خواهد گشود[22]؛مخصوصاً در دنياى امروز كه رسانههاى عمومى با تأثير عميقى كه در افكار مردم دارد و همچنين برنامههاى مربوط به آموزش و پرورش از سطوح پايين تا سطح عالى در اختيار حكومتها يا عناصر وابسته به حكومت است. و با در دست داشتن اين امور، می توان جامعه را از چالش ناهنجاری های فرهنگی و اجتماعی رهایی بخشيد.[23]
با این تفاسیر گر چه فعالیت‌های قرآنی و فرهنگی نیروی انتظامی قابل تقدیر است.[24] لیکن کافی نیست و لزوم توسعه فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی نیروی انتظامی به شدت احساس می شود؛ زیرا بخش زیادی از مسائل اخلاقی و فرهنگی جامعه شامل امنیت اخلاقی و ظاهری به نیروی انتظامی ارتباط دارد..[25]
آری تنها امنیت ظاهری کافی نیست بلکه نیروی انتظامی باید در مسائل فرهنگی و اخلاقی نیز فعال شود و در این زمینه با آموزش و پرورش مردم ؛ اقدامات و آثار و برکات متعددی از خود به یادگار گذارد.[26]
باید دانست انسان موجودی فرهنگی است و باید برای رسیدن به اهداف، فرهنگ سازی در جامعه را با جدیت دنبال کنیم لذا ضرورت بهره مندی نیروی انتظامی از رسانه ها بویژه رسانه ملی در جهت آموزش و فرهنگ سازی در جامعه غیر قابل انکار است [27]اگر چه مردم در این موضوع تنها نیروی انتظامی را می‌شناسند لیکن بار تأمین امنیت تنها بر دوش پلیس نیست،[28]بلکه نیروی انتظامی باید در رسانۀ ملی در خصوص آموزش مسائل پیشگیرانه و فرهنگی حضور پررنگ‌تری داشته باشد.[29]
در این زمینه نیروی انتظامی به همراه رسانۀ ملی رسالت سنگینی بر عهده دارند؛ این نهاد ارزشی همگام با رسانۀ ملی باید بتواند به موازات گسترش رسانه‌ها، روز به روز قوی‌تر شود و هیچ وقت در برابر موج فساد، ناامنی و کارهای خلاف حالت انفعالی نگیرد[30] بلکه باید از رسانه‌ها به ویژه رسانۀ ملی به نحو احسن بهره جوید.[31]
نیروی انتظامی به منفی بافی هاتوجه نکند
بر این باوریم که تا فرهنگ یک جامعه رشد نكند، تخلفات همچنان بيداد خواهد کرد، زیرا جريمه و زندان تا حدى و به صورت مقطعى مؤثر است، بلکه بايد وجدان و ترمز درونى جلوگيرى كند، اگر هر مسلمانى تأمّل و تفكّر كند و درك حقايق نمايد حتماً خود را اصلاح كرده و جامعه رو به سعادت مىرود، زيرا جامعه مركّبى و مجموعهاى اعتبارى از افراد است هر فردى اگر مؤظّف به اصلاح خود بود چنانكه هست جامعه اصلاح مىشد.[32]
بايد فهميد خوشبختيها و بدبختيها به هم پيوسته است، بر فرض هم تخلفی انجام دهد اگر هنوز وجدانى داشته باشد نمىتواند راحت زندگى نمايد.[33]به ویژه آنکه بعضى از چالش های اجتماعی به ویژه در فرهنگ رانندگی منبعث از ضعف در مفاهيمى همچون ايثار و گذشت است.[34]
لذا نیروی محترم انتظامی به منفی‌بافی‌ها و حاشیه سازی ها در زمینه‌های فرهنگی و اخلاقی ابداً اعتنا نکند؛ اینکه عده‌ای می‌گویند کار از کار گذشته و نمی‌شود کاری انجام داد درست نیست بلکه باید در قبال این سخنان مصمم بود و اقدامات را پیش برد.[35]بر این اساس قبل از هر چيز يك آموزش مستمرّ فرهنگى براى عموم لازم است تا همه مردم تدريجاً به آن عادت كنند.[36]
هم چنین توجه نیروی انتظامی به آمارها ی حاصل از فرهنگ سازی در جامعه آمارها نشان دهنده اوضاع جامعه و همچنین نشان دهنده این امر است که کدام یک از روش‌ها و اقدامات درست و کدام نادرست است.[37]حال آنکه ارتقای فرهنگ جامعه، تعالی رشد فكرى عمومی را پدید خواهد آورد. [38]
لزوم مقابله همه جانبۀ نیروی انتظامی با مفاسد اخلاقی
مسائل اخلاقی در اسلام از اهمیت بسیاری برخوردار است و متاسفانه در این ایام مورد تهاجم شدیدی واقع شده است و به شدت نگران کننده است؛ علت آن هم این است که مسائل اخلاقی متولی خاصی ندارد.[39]
هم چنین مسائل اخلاقی امروز به تبدیل به مسائل سیاسی شده است و ما باید به آنها اهمیتی ویژه بدهیم ؛ دشمنان می دانند مادامی که جوانان مذهبی هستند و به باورهای اسلامی اعتقاد دارند با آنها نمی شود درگیر شد. دشمن وقتی جمعیت مشتاق و عاشق جهاد و شهادت را می بیند عقب نشینی می کند. [40]لذا قدرت های استکباری می گویند اگر ارزش های اخلاقی و مساله حجاب را کم رنگ و بی حجابی و بد حجابی را شایع کنیم اساس سیاست اسلام هم متزلزل می شود. [41]
با همۀ این اوصاف اخیراً در نیروی انتظامی حرکتی مبارک شروع شده تا محکم در مقابل ناهنجاری های بایستند. مشروط بر این که این گونه اقدامات با کارهای دیگر خنثی نشود و با دستور برخی اثر آن از بین نرود. [42] دولت باید با نیروی انتظامی در این مساله همکاری کند نه اینکه خدایی ناکرده موضعی در مقابل آن بگیرد، صدا و سیما نیز باید در راستای این طرح همکاری لازم را با نیروی انتظامی داشته باشد. [43]
اگر نیروی انتظامی فعال باشد، به موقع در صحنه حوادث حضور یافته و مجرمان را دستگیر کند؛ اما بین دستگیری و صدور حکم فاصله بیافتد، مجازات اثر بازدارنده نخواهد داشت و باید به مسائلی که مربوط به امنیت اخلاقی جامعه است سرعت ببخشند.[44]
البته این طرح یک برنامه فرهنگی است و نباید اشتباه شود که نیروی انتظامی می خواهد برخورد فیزیکی بکند، برخورد مربوط به افراد لجوج و قانون شکن است؛[45]از این رو این مشکل قابل حل است و ان شاء الله ما امیدواریم با اجرای این برنامه نگرانی افراد متدین و با ایمان برطرف شود.[46]
دولت با تعبیرات خود برای نیروی انتظامی ایجاد زحمت نکند
نباید در بیان دولتی‌ها تعبیراتی باشد که سبب زحمت برای نیروی انتظامی شود. به عنوان مثال در شرایط فعلی ، چه لزومی دارد بحث ورود زنان به ورزشگاه‌ها مطرح شود یا این بحث که فلان کنسرت در مکانی برگزار شود یا نشود، چه مشکلی را حل می‌کند؟ بدین وسیله یک اختلاف جدیدی با نیروی انتظامی مطرح می‌شود و این درست نیست.[47]
هم‌اکنون ما در شرایط حساسی هستیم و طرف غربی دائم بهانه‌های بی خود و بچگانه می‌گیرد، در این شرایط نباید بین خودمان اختلاف ایجاد کنیم و چیزی را که لازم نیست، مطرح کنیم.[48]
مردم نیز در نامه‌های خود به مسئله رفتن زنان به ورزشگاه‌ها و موسیقی ایراد گرفته‌اند؛ مردم از این مسائل ناراحت هستند و می‌گویند چرا در این زمینه موضع گرفته نمی‌شود، پس چه ضرورتی دارد این مسائل در شرایط فعلی مطرح شود و با دست خومان به اختلاف دامن بزنیم.[49]
ضرورت اهتمام نیروی انتظامی به کاهش حوادث و تصادفات جاده‌ای
هر چند آمار تصادفات در سال‌های اخیر نسبت به سال‌های پیشین کاهش یافته است اما باز هم نگران‌کننده است و نیاز به تلاش بیشتری برای حل این معضل داریم. [50]تأسف آور است که ریشه بسیاری از تصادف‌ها در مسائل فرهنگی است بنا براین مسئولان باید برای فرهنگ‌سازی رانندگی درست اقدامات لازم را انجام دهند.[51]
لذا برنامه ریزی و بررسی بیشتر و دقیق تر آمار حوادث رانندگی برای کاهش آنها ضروری است.[52]
در این بین ضرورت حضور به موقع نیروی انتظامی در صحنه حوادث باید مورد توجه قرار گیرد، بر این اساس وقتی به پلیس خبر داده می شود که حادثه ای اتفاق افتاده یا جرمی روی داده است، باید به موقع و سریع در محل وقوع جرم یا حادثه حاضر شد و بنا را بر صحیح بودن گزارش گذاشت و اینگونه نباشد که تماس های مردمی، مزاحمت تلفنی فرض شود. [53]
سخن آخر: (وقتی همه مقصریم)
در خاتمه باید کاری کنیم که همۀ نهادها از جمله دولت، دستگاه قضایی و صدا و سیما و رسانه ها و دیگر ارگان های ذیربط نیز با نیروی انتظامی همکاری کنند و این مشکلات با همکاری همه دستگاه ها حل شود. [54]
به عنوان نمونه همه نهادها در امر کاهش تصادفات و تلفات مسئول هستند و تنها نمی توان همه امور را بر عهده پلیس و نیروی انتظامی دانست. سازندگان خودرو، جاده و رسانه ها و آموزش و پرورش نیز در این راه می توانند موثرباشند. تمام نهادهای ارشادی و محافل دینی باید دست به دست هم دهند و نمی توان تمام وظایف را بر دوش یک نهاد قرار داد.[55]
بی شک می توان با همکاری سایر دستگاه ها برای این مسائل راه حل پیدا کرد و حتما نیروی انتظامی نیز در این راستا برنامه هایی را داشته و دارد که البته ما برای موفقیت این نهاد ارزشی و انقلابی دعا می کنیم.[56]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظلّه) makarem.ir
[1] بازاريابى شبكه اى ؛ ص111.
[2] پيام امام امير المومنين عليه السلام ؛ ج10 ؛ ص452.
[3] پيام قرآن ؛ ج10 ؛ ص18.
[4] پيام امام امير المومنين عليه السلام ؛ ج10 ؛ ص452.
[5] پيام قرآن ؛ ج10 ؛ ص65.
[6] سورۀ فصّلت؛ آیه ۳۴ ، سورۀ رعد؛ آیه ۲۲.
[7] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس نیروی انتظامی استان قم؛10/12/1388.
[8] همان.
[9] آفريدگار جهان ؛ ص28.
[10] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار فرمانده نیروی انتظامی کشور؛23/3/1394.
[11] همان.
[12] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس نیروی انتظامی استان قم؛10/12/1388.
[13] همان.
[14] پاسخ به پرسشهاى مذهبى ؛ ص625.
[15] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس نیروی انتظامی استان قم؛10/12/1388.
[16] همان.
[17] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار فرمانده نیروی انتظامی کشور؛23/3/1394.
[18] پيام امام امير المومنين عليه السلام ؛ ج6 ؛ ص213.
[19] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار فرمانده نیروی انتظامی کشور؛23/3/1394.
[20] پيام امام امير المومنين عليه السلام ؛ ج15 ؛ ص492.
[21] دائرة المعارف فقه مقارن ؛ ج2 ؛ ص430.
[22] پيام امام امير المومنين عليه السلام ؛ ج9 ؛ ص685.
[23] همان.
[24] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار فرمانده ناجا و جمعی از فرماندهان دوره بصیرت ناجا؛26/9/1392.
[25] همان.
[26] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار فرمانده نیروی انتظامی کشور؛14/7/1394.
[27] همان.
[28] همان.
[29] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار فرمانده نیروی انتظامی استان قم؛6/12/1391.
[30] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار فرمانده ناجا و جمعی از فرماندهان دوره بصیرت ناجا؛26/9/1392.
[31] همان.
[32] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقين) ؛ ج1 ؛ ص509.
[33] همان.
[34] همان.
[35] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار فرمانده نیروی انتظامی کشور؛14/7/1394.
[36] مديريت و فرماندهى در اسلام ؛ ص160.
[37] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار فرمانده نیروی انتظامی کشور؛14/7/1394.
[38] خطوط اقتصاد اسلامى ؛ ص66.
[39] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛15/2/1389.
[40]بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار فرمانده نیروی انتظامی کشور و مدیران ستادی نیروی انتظامی سراسر کشور ؛ 16/10/1389.
[41] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس مجلس شورای اسلامی؛25/3/1391.
[42] همان.
[43] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21/2/1390.
[44] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی انتظامی استان قم؛ 19/7/1390.
[45] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21/2/1390.
[46] همان.
[47] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار فرمانده نیروی انتظامی کشور؛23/3/1394.
[48] همان.
[49] همان.
[50] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار فرمانده نیروی انتظامی کشور؛4/1/1395.
[51] همان.
[52] همان.
[53] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی انتظامی استان قم؛ 19/7/1390.
[54] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رییس پلیس راهنمایی و رانندگی کشور؛25/12/1390.
[55] همان.
[56] همان.
