شکوه حماسه آفرینی حضرت اُم البنین(سلام الله علیها) از منظر معظم له

با ظهور اسلام و تعليمات ويژه آن زندگى زنان وارد مرحله نوينى گرديد و از كليه حقوق فردى و اجتماعى و انسانى برخوردار شد.[1]
هم چنین امتیازها و حقوقی که به مردان تعلق داشت به همان مقدار نیزبه زنان  نيز تعلق گرفت.[2] از این رو در تاريخ  اسلام با شخصيت  هاى بزرگ و با فضيلتى از جنس زنان برخورد مى  كنيم. [3]
حماسه در لغت
حماسه  معناى تشديد و تشدّد مخصوصاً در جنگ ها آمده است و احمس به مرد شجاعى گفته مى شود كه در برابر دشمن، با شدّت، ايستادگى مى كند.[4]
ضرورت تقویت روحیه حماسی در مقابله با دشمنان امت اسلامی
بی تردید وجود دشمنانى كه به تعبير قرآن مجيد كينه و عناد و دشمنى از سيماى آنها به خوبى هويدا است: «قَدْ بَدَتِ الْبَغْضاءُ مِنْ أَفْواهِهِمْ [5]؛ دشمنى از لحن و سخنشان آشكار است »؛دشمنانى كه به هيچ اصلى از اصول انسانى پايبند نيستند و حاضرند براى حفظ منافع نامشروع خويش دست به هر جنايتى بزنند. در مقابل چنين دشمنان خطرناكى همواره بايد آماده دفاع و جهاد بود؛ و هميشه بايد حالت حماسه  و سلحشورى را در جوانان مسلمان زنده نگهداشت .[6]
امروزه همه مسلمانان حتى افراد گنگ و كر! مى دانند كه در هر منطقه اى از مناطق اسلامى يكى از مارها و افعی های استکبار، دهان باز كرده كه آن منطقه و آنچه در آن است را بلعد، آيا احساس همين موضوع، براى اتحاد مسلمين، و بر افروختن شعله هاى غيرت و حماسه  در كانون دلهاى آنها كافى نيست؟[7]
اشک حماسی زنان عاشورایی ؛ صیانت از نهضت حسینی
بی تردید نقش و جایگاه زنان در پيشرفت اسلام و اجراى حق و عدالت غیر قابل انکار است، زنانی که با ايمانى محكم و تفكرى عالى، مردان خود را با تمام وجود در اين مسير حمايت مى  كردند،[8] و از آنجا که زن  و مرد، به هنگام دفاع از حق و جهاد براى كسب عزت و شرف و جلب رضاى خدا، يكسانند، همه به ميدان آمدند و هر كدام به نوبه خود، وظيفه خود را ايفا کردند، و چه جالب است که صحنه كربلا همه درس­ها را دراین مسأله، در خود نهفته دارد.[9]
زنان عاشورایی در مواقع حساس به سهم خود در پيشبرد اهداف اسلامى همراه مردان در برابر دشمن مى  ايستاده  اند، صفحات درخشان زندگى زنان عاشورایی كه در تاريخ  اسلام، گام بر جاى گام هاى بزرگترین زنان عالم هم چون حضرت فاطمه زهرا علیها السلام نهاده  اند، گواه اين حقيقت است.[10]
در این میان قسمت زيادى از حماسه هاى كربلا، شوق آفرين و شورانگيز است و به دنبال آن سيلاب اشك  شوق به خاطر آن همه رشادت ها، فداكارى ها، شجاعت ها، آزادمردى ها، و سخنرانى هاى آتشين مردان و زنان  به ظاهر اسير، از ديدگان شنونده سرازير مى گردد؛ اما به راستی آيا اين گريه دليل بر شكست است؟[11]
ام‌البنین(سلام الله علیها)؛اشک های حماسی؛ اولین برپا کننده عزای حسینی(ع)
بدیهی است عاشورا سبب رسوايى خطرناكترين دشمنان  اسلام و سرنگونى آنان خواهد شد، و درسى پر از عبرت و حماسه  و عزّت و افتخار براى آيندگان بجا خواهد گذارد.[12]
از این جهت  جناب ام البنين(سلام الله علیها) [13]همسر اميرمؤمنان عليه السلام که چهار فرزندش به نام هاى عباس، عبدالله، جعفر و عثمان در كربلا در ركاب امام حسين عليه السلام به شهادت رسيدند. به ياد فرزندانش روزها به قبرستان بقيع مى رفت و عزادارى مى كرد.[14]
مرحوم حاج شيخ عباس قمى مى نويسد: ام البنين در حالى كه دست فرزند عباس را كه عبيدالله نام داشت مى گرفت روزها به بقيع مى رفت و براى فرزندانش مرثيه سرايى مى كرد. مردم مدينه براى شنيدن مرثيه هاى جانسوز او اجتماع كرده و همنواى با او گريه مى كردند. به اندازه اى عزادارى او جانسوز بود كه حتى مروان بن حكم دشمن كينه توز اهل بيت عليهم السلام هنگامى كه آن منظره را ديد نيز متأثر شد و اشك ريخت.[15]
حماسه آفرینی ام البنین(سلام الله علیها) در مصیبت حماسه سازان عاشورا
گفتنی است پس از حادثه جانگداز و حماسه  آفرين كربلا، شاعران فراوانى آن را به نظم درآورده اند ولى هر يك، با نگاهى به سراغ اين واقعه رفته است. جمعى بُعد مظلوميّت آن را به تصوير كشيده اند، گروهى به ابعاد عرفانى آن پرداخته اند و دسته اى نيز حماسه  و ظلم ستيزى آن را مورد توجّه قرار داده اند. هر يك از اين ابعاد و ديگر ابعاد اين حادثه، بيانگر عمق نفوذ عاشورا در عرصه شعر و هنر است.[16]
در این بین آن بانوى داغديده گاه براى ايجاد حركت در توده هاى رنجديده اشعارى مى سرودند و شور و حماسه  و هيجان مى آفريدند.[17] كه از آن جمله است:
يا من رأى العباس كر على جماهير النقد
ووراه من أبناء حيدر كل ليث ذي لبد
انبئت أن ابني أصيب برأسه مقطوع يد
ويلي على شبلي أمال برأسه ضرب العمد
لو كان سيفك في يديك لما دنى منه أحد
«اى كسى كه عباس را ديدى كه بر فرومايگان حمله ور شده و از پى او فرزندان حيدر كه هر يك شيرانى قوى بودند، قرار داشتند.
با خبر شدم كه بر سر پسرم در حالى كه دستش را قطع كرده بودند، عمود آهنين زده شد؛ واى بر شير بچه ام كه عمود آهنين بر فرقش فرود آمد!
آرى؛ اگر شمشير در دستانت بود، هرگز كسى به تو نزديك نمى شد».[18]
ام البنین مادر شجاعت ، اسوه مادران و همسران شهید
در تایخ می خوانیم ام البنین (سلام الله علیها) خطاب به زنان مدينه مى گفت:
لاتدعوني ويك  ام البنين
تذكريني بليوث العرين
كانت بنون لي أدعى بهم
واليوم أصبحت ولا من بنين
أربعة مثل نسور الربى
قد واصلوا الموت بقطع الوتين
«ديگر مرا ام البنين نخوانيد؛ چراكه مرا به ياد شيران بيشه (رزم و جهاد) مى اندازيد.
مرا پسرانى بود كه به خاطر آنها ام البنين خوانده مى شدم، ولى امروز ديگر مرا پسرانى نيست (تا به خاطر وجود آنان ام البنين خوانده شوم).
آن چهار پسرى كه (در ميدان جهاد) همچون عقاب هاى تيز پرواز بودند (آن قدر شجاعت و استقامت به خرج دادند كه) با رگ هاى بريده به ملاقات مرگ رفتند (و به شهادت رسيدند)».[19]،[20]
تیشه های اشک ام البنین(سلام الله علیها)؛پاسداری از خاطره و حماسۀ عاشورا
بى ترديد عزادارى های آن حضرت كه از غم عميق و دردى جانكاه نشأت می گرفت، يادآور مظلوميت امام حسين عليه السلام و يارانش و افشاگر ستم يزيد و جانيان شام و عوامل مزدور آنان بود و سبب زنده نگه داشتن خاطره عاشورا، بيدارى مردم و ايجاد روح مقاومت،حماسه و شجاعت در آنان و سرانجام انقلاب و قيام مى شد.[21]
آنجا كه نتوان با شمشير و نيزه به جنگ با دشمنان برخاست، مى توان با قطره هاى اشك، سيلى بنيان كن به راه انداخت و بساط ظالم را برچيد.[22]
سخن آخر
در خاتمه باید گفت ، رویکرد آن بانوی داغدیده در بزرگداشت خاطره شهيدان كربلا، روح حماسه  و ايثار و شهامت و جانبازى در راه عقيده و ايمان  را همواره در ما زنده مى دارد، و به ما درس هاى مهمّى براى سربلند زيستن و تن به ظلم ندادن مى دهد، اين است فلسفه زنده نگهداشتن اين خاطره ها و تجديد مراسم عزادارى در هر سال.[23]
بی شک اين شورها و اشك ها، عواطف را بر مى انگيزد، آتش نفرت از[24] ستمگران را بر مى افروزد و سينه ها را مالامال از عشق به فداكارى مى كند و در نهايت به شورش و قيام مى انجامد همانگونه كه شد.[25] اینگونه است که عاشورا در ميان سيل اشك و آه عاشقان مكتب حسينى، روح حماسى خود را نيز آشكار ساخت و توده هاى مسلمين را به حركت درآورد.[26]

پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir

[1] تفسير نمونه ؛ ج 2 ؛ ص162.
[2] همان ؛ ج 11 ؛ ص392.
[3] پيام امام امير المومنين عليه السلام ؛ ج 3 ؛ ص297.
[4] پيام امام امير المومنين عليه السلام ؛ ج 2 ؛ ص331.
[5] سوره آل عمران، آيه 118.
[6] آيات ولايت در قرآن ؛ ص302.
[7] آيين ما (اصل الشيعة) ؛ ص49.
[8] ترجمه گويا و شرح فشرده اى بر نهج البلاغه، متن وترجمه(ج 1)، ص: 390.
[9] عاشورا ريشه  ها، انگيزه  ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص460.
[10] تفسير نمونه ؛ ج 2 ؛ ص590.
[11] احكام عزادارى ؛ ص22.
[12] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص350.
[13] همسر حضرت علی (ع) بعد از فاطمه زهرا عليها السلام است كه نام وى نيز فاطمه بود .
[14] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص649.
[15] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص649.
[16] همان ؛ ص695.
[17] تفسير نمونه ؛ ج 15 ؛ ص385.
[18] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها، ص: 650.
[19] سفينة البحار، ج 1، ص 510( ماده« رثا»)..
[20] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص650.
[21] همان.
[22] همان.
[23] اعتقاد ما ؛ ص110.
[24] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها، ص: 650.
[25] همان ص 651.
[26] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص23.