سیری در آموزه­ های فاطمی از منظر معظم له

بی ­شک خداوند، پیامبراکرم صلی اللّه علیه وآله و سلم و سایر انبیاء و ائمه اطهار علیهم السلام را از جنس خودمان آفرید تا به عنوان الگو و اسوه برای هدایت پذیری انسان مهیا گردد[1]که در این صورت انسان ­ها خواهند توانست در برابر وسوسه­ های نفسانی مقاومت کنند. زیرا اگر این بزرگواران از جنس فرشتگان بودند، عملشان نمی­ توانست سرمشق انسان­ها باشد. لذا هر انسانی می­ تواند به اندازه­ای که توان دارد، در مسیر اهل بیت علیهم السلام قدم بردارد.[2]

حال با این تفاسیر و در تبیین فضایل آموزه های متعدد حضرت زهرا سلام اللّه علیها هم چون علم و دانش، فداکاری، زهد، مقام والا باید گفت فضایل حضرت صدیقه کبری سلام اللّه علیها بی شمار است و انسان نمی تواند آنها را بیان نماید، لیکن طرح فضایل  باید با ارایۀ پیام توأم گردد و برای دیگران نیز تبیین شود تا انسان بتواند خود را در مسیری که حضرت زهرا سلام اللّه علیها پیموده است، قرار دهد.[3]

لذا ضرورت الگوگیری و توجه روز افزون جامعه به زندگی و سیره حضرت فاطمه(سلام الله علیها) غیر قابل انکار است. [4] زیرا جامعۀ اسلامی باید در عمل و رفتار محبت خود را به اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) و حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) نشان دهد[5].

در تبیین این مسأله باید گفت برخی مدعیان حبّ  اهل بیت(علیهم السلام)، ریایی و دروغین هستند که محبت شان تنها لقلقه لسانی است؛ دسته دوم، محبین عوامانه هستند که محبت شان به همان علاقه قلبی که دارند محدود می­شود که البته این مقدار نیز قابل ارزش و احترام است. لیکن محبین واقعی حضرت زهرا(س) و اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) به تمام معنا محب هستند یعنی علاوه بر محبت قلبی، در عمل و رفتار نیز  محبت به اهل بیت و بانوی بزرگوار حضرت زهرا(سلام الله علیها) را آشکار میکنند.   [6]

از این روضرورت احیاء سبک زندگی فاطمی، فاطمه شناسی و تبیین ابعاد و زوایای مهم در خطبه های حضرت زهرا(سلام الله علیها)[7]می ­تواند الگوگیری از آموزه­ های فاطمی در سبک زندگی اسلامی را محقق سازد. [8]

زهد و ساده زیستی حضرت فاطمه(سلام الله علیها)

باید اذعان نمود زهد و ساده زیستی در زندگی از جمله فضایل و پیام­های زندگی حضرت زهرا(سلام الله علیها) است،[9]البته زهد به معنی ترک دنیا و رهبانیت و بیگانگی از اجتماع نیست، بلکه حقیقت زهد همان آزادگی و عدم اسارت در چنگال دنیا است، زاهد کسی است که اگر تمام دنیا را در اختیار داشته باشد دلبسته و وابسته به آن نباشد،  و اگر یک روز ببیند رضای خدا در این است که از همه آن چشم بپوشد به این معامله حاضر باشد و اگر یک روز حفظ آزادگی و شرف و ایمان در چشم پوشی از مال و جان زندگی بود فریاد «هیهات منا الذلة» بلند کند.[10]

به عنوان نمونه ،ابن‏ حجر و ديگران در روايتى از پيغمبر اكرم (صلى الله عليه وآله) نقل كرده‏اند، او هنگامى كه از سفر باز مىگشت نخست به سراغ دخترش فاطمه‏ زهرا(سلام الله علیها) مى‏ آمد، و مدتى نزد او مى‏ ماند، ولى يك بار براى فاطمه زهرا(سلام الله علیها) دو دست بند از نقره و همچنين يك گردن بند و دو گوشواره ساخته بودند، و پرده‏اى بر در اطاق آويزان كرده بود.[11]هنگامى كه پيامبر (صلی اللّه علیه وآله و سلم) وارد شد و اين منظره را ديد بيرون آمد در حالى كه آثار غضب در چهره‏اش نمايان بود، به مسجد آمد و بر منبر نشست.[12]

فاطمه (سلام الله علیها) دانست كه ناخشنودى پيغمبر (صلی اللّه علیه وآله و سلم) به خاطر همان مختصر زينت است، همه را نزد پدر فرستاد تا در راه خدا صرف كند.هنگامى كه چشم پيامبر (صلی اللّه علیه وآله و سلم) به آن افتاد سه بار فرمود:

«فعلت، فداها ابوها».^[13] فاطمه آنچه را كه مى‏ خواستم انجام داد، پدرش به فدايش باد.[14]

واضح است يك جفت دست بند نقره و گردن‏بند و گوشواره‏اى كه از نقره چندان بهايى ندارد، و از آن بى‏ بهاتر پرده ساده‏ اى است كه انسان بر در اطاق بياويزد، ولى پيغمبر اكرم (صلی اللّه علیه وآله و سلم) همين را دون شأن فاطمه مى‏ شمرد، و افتخار و فضيلت او را در سجاياى انسانيش مى ‏دانست.[15]

هم چنین داستان جهیزیه فاطمه(سلام الله علیها) و مراسم شب زفاف او که در نهایت سادگی برگزار شد دلیل روشن دیگری بر زهد و وارستگی کامل او است.[16]

لازم به ذکر است در «مسند احمد» كه از معروف‏ترين منابع اهل سنت است از انس بن مالك چنين نقل شده كه: روزى بلال براى نماز صبح، دير به خدمت پيغمبر (صلی اللّه علیه وآله و سلم) آمد، رسول خدا فرمود: چرا دير آمدى؟

عرض كرد: از كنار خانه فاطمه (سلام الله علیها) مى‏گذشتم در حالى كه با دست خود آسيا مى ‏كرد، و كودكش گريان بود، گفتم: اگر اجازه فرمايى من آسيا مى‏ كنم و شما كودك را آرام كنيد، و اگر اجازه فرماييد من كودك را آرام مى‏ كنم و شما آسيا كنيد.

او گفت: من نسبت به فرزندم از تو مهربانترم؛ (و من مشغول آسيا كردن شدم و او كودكش را آرام كرد) و اين امر باعث تأخيرم شد.[17]

پيغمبر اكرم (صلی اللّه علیه وآله و سلم) فرمود:«فرحمتها رحمك الله».^[18] تو نسبت به فاطمه رحم و محبت كردى، خداوند تو را مشمول‏ رحمتش كند![19]

بی شک این فضایل و آموزه ­های آن حضرت به ما می آموزد که از تجملات در امر ازدواج و عروسی ­ها اجتناب کنیم، متأسفانه بسیاری از دختران و پسران به دلیل تجملات و و چشم و هم چشمی، پشت گردنه ازدواج مانده اند.[20] در حالی که زندگی ساده حضرت زهرا(سلام الله علیها)، باید سرلوحه زوج ­های جوان امروزی باشد و با الگو گرفتن از آن، مشکلات را کاهش دهند.[21]

عبادت و بندگی حضرت فاطمه سلام الله علیها

از جمله  فضائل و آموزه­های حضرت زهرا(سلام الله علیها) می­ توان به  عبادت و بندگی  ایشان اشاره نمود، این بانوی گرامی هنگامی که در محراب نماز و عبادت می­ ایستادند از خوف خدا بدن شان به لرزه می­ افتاد، این فضیلت حضرت صدیقه کبری سلام اللّه علیها به ما می­ آموزد در هنگام نماز از غیر خدا فارغ شویم و به مسایل دیگر فکر نکنیم.[22] متاسفانه عبادات و نمازهای ما به گونه ای است که به همه چیز فکر می­ کنیم جز نماز و ذکر خدا، لیکن باید برعکس باشد. [23]در حالی که آن حضرت از لحظه تولد در مسیر عبودیت و بندگی خدا بود و این امر تا لحظه پایان عمرش ادامه داشت.[24]

حیا و عفت اصل کلیدی در آموزه ­های فاطمی

گفتنی است  مقام عفت آن حضرت به آن حد بود كه از اسماء بنت عميس داستان عجيبى به اين شرح نقل شده است؛روزى فاطمه (سلام الله علیها) به من فرمود: من از كار مردم مدينه كه زنان خود را بعد از وفات به صورت ناخوشايندى براى دفن مى‏برند، و تنها پارچه‏اى بر او مى‏ افكنند كه حجم بدن از پشت آن نمايان است ناخرسندم.[25]

اسماء گفت: من در سرزمين‏ حبشه‏ چيزى ديده‏ ام كه با آن جنازه مردگان را حمل مى‏ كردند، سپس شاخه‏ هايى از درخت نخل را برداشت و به صورت تابوت مخصوصى درآورد كه پارچه‏ اى را روى چوب‏ هاى آن مى‏ افكندند، و بدن را درون آن مى‏ گذاردند، به گونه ‏اى كه بدن پيدا نبود.

هنگامى كه فاطمه بانوى بزرگ اسلام(سلام الله علیها) آن را مشاهده كرد فرمود: بسيار خوب و عالى است (و هنگامى كه من از دنيا رفتم مرا با آن برداريد) [26]

لذا در  ذيل این حديث[27] آمده است: هنگامى كه فاطمه(سلام الله علیها) چشمش به آن افتاد تبسم فرمود، و اين تنها تبسم او بعد از وفات پيغمبر اكرم (صلی اللّه علیه وآله و سلم) بود!.[28]

حال با این اوصاف باید این پرسش  مطالبۀ کلیدی را مطرح کرد که  کسانی که در اقصی نقاط کشور به ویژه  قم، شهر کریمه اهل بیت(علیهم السلام) بدحجابی و بی حجابی را پایه گذاری می ­کنند آیا حضرت را ناراحت نمی­کنند؛ به راستی کسانی که مراسم عروسیشان به مجلس مملو از گناه تبدیل می ­شود آیا آنها فاطمه زهرا(سلام الله علیها) را آزار نمی­ دهند؟. [29]

بی تردید کسانی که بی حجابی و بدحجابی را پایه گذاری و ترویج می کنند موجب نارضایتی ،ناراحتی و آزار حضرت زهرا(سلام الله علیها) هستند.[30]

جهل زدایی در پرتو هدایت امت اسلامی

روشنگری و نجات مردم از جهل و نادانی از جمله آموزه های کلیدی در سیرۀ حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) به شمار می­آید؛ حاكم حسكانى در شواهد التنزيل از جابر بن عبدالله انصارى از پيامبر اكرم صلی اللّه علیه وآله و سلم نقل مى‏ كند كه فرمود:«خداوند على عليه السلام و همسرش (فاطمه‏ زهرا عليها السلام) و فرزندان او را حجت‏ هاى الهى بر خلقش قرار داده، و آنها درهاى علم‏ در امت من هستند؛ هر كس به وسيله آنها هدايت شود، به صراط مستقيم هدايت شده است.[31]،[32]

از این رو حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) در میراث گرانبهای­ شیعه یعنی خطبۀ فدکیه، دردمندی ، دلسوزی ، محبت محوری و اصرار بر هدایت مردم و نجات آنها از جهل و نادانی را از جمله شاخصه­ های فرد مدیر و مدبرّ عنوان می کند. [33]

اینگونه است که پس از حكم مصادره سرزمين فدك، فاطمه سلام الله علیها كه مى‏ديد اين‏ تجاوز آشكار، توأم با ناديده گرفتن بسيارى از احكام اسلام در اين رابطه، جامعه اسلامى را گرفتار يك انحراف شديد از تعاليم اسلام و سنت پيامبر صلی اللّه علیه وآله و سلم و گرايش به برنامه ‏هاى جاهلى مى‏ كند، و از سوى ديگر مقدمه ‏اى است براى خانه‏ نشين كردن اميرمؤمنان على عليه السلام و محاصره اقتصادى ياران جانباز على عليه السلام، به دفاع از حق خويش در مقابل غاصبان فدك پرداخت، ولى نظام حاكم به بهانه حديث مجعول «نحن معاشر الانبياء لا نورث‏؛ ما پيامبران ارثى از خود نمى ‏گذاريم!» از اداى اين حق سر باز مى‏زد.[34]

 سخن آخر

در خاتمه باید گفت منابر پند و موعظه به ویژه در مراسم سوگواری ایام فاطمیه نباید تنها به ذکر فضائل حضرت زهرا(سلام الله علیها) منحصر گردد، بلکه حضرت موضوعات تربیتی و اخلاقی زیادی مانند ساده زیستی، شوهرداری، پاکی، عفت، مهربانی، حجاب، کمک و رسیدگی به مردم و ده ­ها موضوعات تأثیرگذار دیگر هم دارد که باید این موارد هم بیان و تأکید شود،[35] زیرا شیعه واقعی کسی است که احیاء گر عملی سنت و سبک، آداب، روش، اخلاق، عدالت و زندگی فاطمی، علوی و حسینی در جامعه باشد اگر کسی نتوانست، نباید بگوید من شیعه به معنای واقعی هستم چون شیعه به معنای واقعی در ردیف کسانی است که این گونه شاخصه ­ها را در خود تجلی داده باشند.

حال  اگر کسی فاقد این  مولفه ­ها است نباید ادعای شیعه بودن رامطرح کند ؛ بلکه باید بگوید من محب و دوست دار اهل بیت(علیهم السلام) هستم.[36]

بنابراین پیام­ های زندگی حضرت زهرا(سلام الله علیها) نباید به فراموشی سپرده شود، بلکه همه اقشار مختلف مردم، مسؤولان، جوانان و بانوان باید به آن توجه کنند، [37] از این رو هر چه را که احتمال می ­دهیم باعث آزار روح آن حضرت شود از آن پرهیز کنیم.[38]

در این صورت تقاضای حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) در روز قیامت از خداوند تبارک و تعالی این است که دوستداران من و دوستداران اهل بیت علیهم السلام را به آتش دوزخ عذاب نکن. [39]

امیدواریم مجالسی که در این خصوص برگزار می­ شود مجالس پند، موعظه، علم و ایمان و عزاداری­ ها خالی از غلو و مسائلی که موجب وهن است باشد و ما هم در سلک کسانی که در کلام حضرت به آنها اشاره شد، در بیاییم.[40]

 

پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی

دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظلّه)  makarem.ir