آداب ورود به ماه مبارک رمضان از منظر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

آداب ورود به ماه مبارک رمضان از منظر آیت الله العظمی مکارم شیرازی


ورود به رمضان نیازمند توبه و استغفار / ثواب روزه سه روز آخر ماه شعبان / توصیه های امام رضا علیه السلام برای جمعه آخر ماه شعبان / کینه زدایی، مقدمه ورود به ماه رمضان/ طهارت و پاکی، شرط ورود به ماه رمضان / توصيه پيامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم برای آخرين جمعه شعبان/خودسازی، مهم ترین الزام در ورود به مهمانی خدا / خوشبخت واقعی چه کسی است؟!‌

در فرهنگ اسلامى و روايات پيشوايان دين، براى مناسبت ‏هاى ماه هاى قمرى، آداب و اعمالى نقل شده است؛[1] آداب و اعمالی برای آغاز هر ماه که پيوند خلق با خالق را محكم مى‏كند، ياد خدا را در خاطره ‏ها زنده نگه مى‏دارد، و انسان را در پناه قدرت لايزال او قرار مى‏ دهد؛ به يقين اين توجه، سبب حل بسيارى از مشكلات و دفع بلاها و آفات خواهد شد.[2]

در این میان در تمام سال، ماهى به عظمت ماه پربركت رمضان نيست؛[3] ماه ضيافت و ميهمانى خدا، که بهترين پذيرايى خداوند مهربان در اين ماه پربركت، همان «قرآن مجيد» است كه در اين ماه نازل شده و چه ضيافتى بالاتر از اين كه ميزبان، براى ميهمانان خويش كتابى فرو فرستد كه تمام سعادت بشر در آن باشد.[4]

از سوى ديگر، ماهى است كه شب قدر در آن واقع شده، شبى كه مقدرات يكسال انسان ها بر حسب شايستگى‏ ها و لياقت ‏هايشان تعيين مى‏گردد و عبادت آن برتر از عبادت هزار ماه است![5]

هم چنین، بهار عبادت و ماه تعليم و تربيت، ماه طهارت و پاكى، و ماه تقوا و خودسازى است؛ ماهى كه مراحل قرب‏ الهى و سير و سلوك الى‏ الله را با گام‏ هاى سريع و استوار مى‏ توان پيمود.[6]

لذا ماه مبارك رمضان‏، از جمله گوهرهاى بسيار با ارزشى است كه بهره‏ گيرى صحيح از آن؛ از جمله ورود در آن ماه، مرهون شناخت و معرفت كافى آن است.

بدون آمادگى نمى‏ توان به استقبال ماه مبارک رمضان رفت؛[7] هميشه در ضيافت و مهمانى هم ميزبان بايد آماده باشد و هم ميهمان، ميزبان بايد وسايل پذيرايى را آماده كند و ميهمان بايد از نظر لباس و نظافت خود را آماده كند. خداوند كه ميزبان ما در اين ماه است چون رحمتش عام و بى‏ پايان است هميشه آماده پذيرايى مى‏ باشد، و اين ما هستيم كه براى ورود در اين ضيافت،[8] و بهره ‏مندى هرچه بيشتر از اين فرصت گران بها، بايد خويشتن را با آداب‏ و مقدماتى كه بعضاً در روايات نیز آمده است، آماده كنیم.

ورود به رمضان نیازمند توبه و استغفار

ماه رمضان بهار عبادت است همان طورى كه بهار در جسم انسان نشاط به وجود مى‏آورد در ماه رمضان هم انسان بايد بر اثر عبادت نشاط روحى پيدا كند و اين ميسر نيست مگر اينكه انسان قبلا آمادگى پيدا كند و اين آمادگى در درجه اول توبه است.[9] لذا باید در روزهاى آخر ماه شعبان بسيار استغفار كنیم تا نشاط عبادت بيابیم.[10]

در خطبه ‏اى از پيامبر گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله) که در آخرین جمعه ماه شعبان درباره ماه رمضان‏ ايراد فرمودند، چنين مى‏ خوانيم: «أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَکُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِکُمْ فَفُکُّوهَا بِاسْتِغْفارِكم‏...؛ اى مردم روان ها و نفس هاى شما درگرو اعمال شما است، پس با استغفار و توبه رهايشان كنيد...».[11]

آرى نفس ما و حرّيت آن در گرو اعمال ما است، اعمال زشت و گناهان ما غل و زنجيرهاى دست و پاى نفس ما هستند كه با استغفار باز مى‏شوند و نفس آزاد مى‏ گردد.[12]

بی شک آن سفارش مهم نبوی، خطاب به همه است، وقتى انسان هر گناهى كه رسيد انجام مى‏ دهد در نهایت به خود وعده مى‏ دهد وقتى ماه رمضان‏ آمد توبه مى‏ كنم، اين به تأخير انداختن، از حيله ‏هاى شيطان و نفس است. در حالى كه اگر كسى به ميهمانى و ضيافت الهى مى‏ رود بايد اول خود را شست‏ و شو دهد و لباس تميز بر تن كند، آن‏گاه در ميهمانى آن شخص بزرگ قدم بگذارد، نه اينكه با لباس آلوده در آن شركت جويد.[13]

ثواب روزه سه روز آخر ماه شعبان

 از امام صادق عليه السلام نقل شده است كه هر كس سه روز از آخر ماه شعبان را روزه بگيرد و به ماه مبارك رمضان‏ متصل سازد، خداوند متعال ثواب روزه دو ماه متوالى را براى او بنويسد.[14]

توصیه های امام رضا (علیه السلام) برای جمعه آخر ماه شعبان

اباصلت هروى مى‏گويد: جمعه آخر ماه شعبان خدمت امام رضا عليه السلام رسيدم. حضرت فرمود: اى اباصلت! اكثر ماه شعبان رفت و امروز جمعه آخر ماه است، پس تقصير ها و كوتاهى‏ هاى گذشته را در بقيه اين ماه جبران كن، و به آنچه براى تو سودمند است روى آور؛ بسيار دعا كن و استغفار نما و قرآن را بسيار تلاوت كن و از گناهان خود توبه نما، تا وقتى كه ماه رمضان‏ داخل مى‏شود، خود را براى خدا خالص ساخته باشى و هر دين و امانتى بر عهده دارى، ادا كن و كينه هر كس كه در دل دارى بيرون نما و گناهانى را كه انجام مى‏دادى ترك كن و از خدا بترس و در امور پنهان و آشكار خود بر خدا توكل نما، كه هر كس بر خدا توكل كند، خداوند امور او را كفايت مى‏نمايد، و در بقيه اين ماه اين دعا را بسيار بخوان: «اَللّهُمَّ اِنْ لَمْ تَکُنْ غَفَرْتَ لَنا فیما مَضى مِنْ شَعْبانَ فَاغْفِرْ لَنا فیما بَقِىَ مِنْهُ؛ بار خدايا، اگر مرا در روزهاى سپرى شده از شعبان نيامرزيده ‏اى در باقيمانده آن مرا بيامرز».[15]

امام عليه السلام در ادامه فرمود: خداوند به احترام و عظمت ماه مبارك رمضان، بنده‏ هاى بسيارى را در ماه شعبان از آتش جهنم آزاد مى‏ گرداند.[16]

کینه زدایی، مقدمه ورود به ماه رمضان

از جملۀ آمادگى ها برای ورود به ماه مبارک رمضان اين است كه روح و قلبمان را صفا دهيم و كينه ‏ها و حسادت ‏ها و غل و غش ‏ها را از روحمان بزداييم.[17]

 پیامر اکرم صلی الله علیه و آله در ادامه خطبه شعبانيه حضرت شرايط دعا كردن را بيان مى‏فرمايند: «فاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّكُمْ بِنِيَّاتٍ صادِقَةٍ وقُلوبٍ طاهِرَة؛ پس، از پروردگار خويش با نیّات راستین و با دل هاى پاک بخواهید». یعنی بايد قلب كه محل نيت انسان است از كينه ‏ها و رذايل اخلاقى پاك باشد.[18]

بی شک همان گونه كه دوست داريم اگر خطايى كرديم عذرمان را بپذيرند، بايد نسبت به ديگران نيز چنين باشيم، و عذر تقصيرشان را پذيرا باشيم. عجيب است كه در مظان اجابت دعا، انتظار داريم خداوند متعال تمام گناهان و خطاهاى ما را بخشيده، و قلم عفو بر جرائم اعمالمان بكشد، اما نسبت به خطاى ديگران، گاه سال ها كينه‏ آن را در سينه نگه مى‏داريم، و به هيچ وجه حاضر به بخشيدن او نيستيم.[19]

طهارت و پاکی، شرط ورود به ماه رمضان

براى ورود در ماه رمضان باید در ماه شعبان آماده شد؛ چنانکه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرموده است: «هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیَافَةِ اللَّهِ؛ ماهى که در آن شما را به مهمانى خدا دعوت کرده اند».‏[20]

حال انسانى كه به مهمانى خداوند دعوت شد، با لباس پاك وارد آن مى‏شود نه اينكه با لباس كثيف وارد مهمانى شود و در آنجا لباس كثيف را بيرون بياورد و بشويد. بايد با لباس تقوا و پاكى وارد ماه رمضان شد تا از فيوضات آن بهره‏مند شد؛ ان شاء الله.[21]

توصيه پيامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) برای آخرين جمعه شعبان

از روايات استفاده مى‏شود كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در اواخر ماه شعبان مردم را هشدار مى‏داد و آماده مى ‏كرد،[22]از جمله در آخرين جمعه ماه شعبان که پيامبر اسلام صلی الله علیه و آله براى آماده ساختن ياران خود جهت استقبال از ماه مبارك رمضان خطبه ‏اى خواند و اهميت اين ماه را چنين گوشزد نمود:

 «اى مردم! ماه خدا با بركت، آمرزش و رحمت به سوى شما رو مى‏آورد.اين ماه برترين ماه ها است. روز هاى آن برتر از روزهاى ديگر، و شب هاى آن بهترين شب ها است، لحظات و ساعات اين ماه بهترين ساعات است.

ماهى است كه به ميهمانى خدا دعوت شده ‏ايد و از كسانى كه مورد اكرام خدا هستند مى‏باشيد.

نفس هاى شما همچون تسبيح، خوابتان چون عبادت، اعمالتان مقبول، و دعايتان مستجاب است.

بنا بر اين با نيت هاى خالص و دل هاى پاك از خداوند بخواهيد تا شما را در روزه‏ داشتن و تلاوت قرآن در اين ماه توفيق دهد، چرا كه بدبخت كسى است كه از آمرزش الهى در اين ماه بزرگ محروم گردد.

با گرسنگى و تشنگى خويش در اين ماه به ياد گرسنگى و تشنگى رستاخيز باشيد، بر فقراء و بينوايان بخشش كنيد، پيران خويش را گرامى داريد، به خردسالان رحمت آوريد، پيوند خويشاوندى را محكم سازيد.

زبان هايتان را از گناه باز داريد، چشمان خويش را از آنچه نگاه‏كردنش حلال نيست بپوشانيد، گوش هاى خويش را از آنچه شنيدنش حرام است فرا گيريد بر يتيمان مردم شفقت و محبت كنيد، تا با يتيمان شما چنين كنند...».[23]

خودسازی، مهم ترین الزام در ورود به مهمانی خدا

گفتنی است مردم در مقابل ماه رمضان سه دسته هستند:[24]

1. كسانى كه نه قبل از ماه رمضان خود را مى ‏سازند و نه در ماه رمضان، مصداق اين جمله مى‏ شوند كه رسول خدا صلى الله عليه و آله در جمعه آخر ماه شعبان فرمود: «فَإِنَّ الشَّقِی مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ, العظيم‏؛ براستى بدبخت كسى است كه در اين ماه بزرگ از آمرزش خدا محروم گردد».[25]

2. گروهى هستند كه وقتى وارد ماه رمضان شدند خود را مى ‏شويند و در حالى كه پاك شده ‏اند از ماه رمضان خارج مى‏ شوند.[26]

3. بندگان خاص خدايند كه قبل از ماه رمضان خود را مى‏ سازند و وارد ماه رمضان مى‏ شوند و ماه رمضان آنها ماه راز و نياز با خدا و ماه خلوت با محبوب است.[27]

سخن آخر: (خوشبخت واقعی چه کسی است؟!)

از مجموع نکات مذکور به خوبى استفاده مى‏ شود كه اين ماه، ماه تهذيب نفوس و خودسازى و آغاز يك دوره جديد سير و سلوك الى الله است، خوشا به حال آنان كه قدر و منزلت اين ماه را بدانند و از آن بهره كافى بگيرند.[28] زیرا خوشبخت و سعادتمند واقعی كسانى هستند كه ارزش والاى اين ماه را بشناسند و از بركات بى‏ پايان آن بهره گيرند و مشكلات معنوى و مادى خود را به بركت روزه‏ ها و عبادات در اين ماه حل كنند.[29]

معبودا! اكنون كه آخرين روز های ماه شعبان، و در آستانه ماه رحمت ماه رمضان‏ قرار داریم، همه ما را مشمول رحمت خاصت قرار داده،[30] وتوفيق بندگى خالص و تسليم مطلق در برابر فرمانت و تلاوت آيات قرآن مجيدت را به ما مرحمت فرما.[31]

خداوندا! هر روز گوشه تازه ‏اى از آيات عظمتت را بما نشان ده تا تو را هر روز بهتر و بيشتر بشناسيم، و به شكر اينهمه مواهبى كه نصيب ما كرده ‏اى بپردازيم.[32]

بارالها! انبوهى از مشكلات جامعه اسلامى ما را فرا گرفته و دشمنان‏ در داخل و خارج سخت تلاشى مى‏ كنند تا نور تو را خاموش سازند.[33]ما را بر اين دشمنان پيروز بگردان و آنها را كه قابل هدايت نيستند در هم بشكن![34]

پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی

دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir

 منابع:

1.کلیات مفاتیح نوین

2. گفتار معصومين(علیهم السلام)

3. تفسیر نمونه

 


[1] كليات مفاتيح نوين، ص598.

[2] همان، ص595.

[3] همان، ص695.

[4] والاترين بندگان، ص11.

[5] كليات مفاتيح نوين، ص695.

[6] همان.

[7] گفتار معصومين(ع)، ج‏2، ص122.

[8] همان.

[9] گفتار معصومين(ع)، ج‏2، ص122.

[10] همان.

[11]وسائل الشيعه، ج 4، ص 227؛ (اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقين)، ج‏2، ص36).

[12] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقين)، ج‏2 ، ص36.

[13] انوار هدايت، مجموعه مباحث اخلاقى، ص97.

[14] اقبال، صفحه 723،( اين روايت در زادالمعاد، صفحه 81، از امام رضا عليه السلام نقل شده است)؛ (كليات مفاتيح نوين، ص691).

[15] كليات مفاتيح نوين، ص692.

[16]زاد المعاد، ص 81 و 82؛ (كليات مفاتيح نوين، ص692).

[17] گفتار معصومين(ع)، ج‏2، ص122.

[18] همان، ص125.

[19] از تو سوال مى كنند(مجموعه سوالات قرآنى از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله)، ص79.

[20] گفتار معصومين(ع)، ج‏2، ص121.

[21] همان.

[22] همان، ص122.

[23] تفسير نمونه، ج‏1، ص636.

[24] گفتار معصومين(ع)، ج‏2، ص120.

[25] عيون اخبار الرضا عليه السلام، ج 1، ص 230؛ روضة المتقين، ج 3، ص 277؛ اربعين شيخ بهايى، ص 84؛ (گفتار معصومين(ع)، ج‏2، ص120).

[26] گفتار معصومين(ع)، ج‏2، ص120.

[27] همان، ص121.

[28] كليات مفاتيح نوين، ص624.

[29] همان، ص696.

[30] تفسير نمونه، ج‏11، ص466.

[31] همان، ج‏15، ص577.

[32] همان.

[33] همان.

[34] تفسير نمونه ؛ ج‏15 ؛ ص577

captcha