ماه رمضان ماه پاکی، تقوا، آمرزش گناهان و ماه رحمت و فضل پروردگار است؛[1] رحمتی فراگیر و عام که از جهت وسعت رزق و رحمت الهی، همه مخلوقات را شامل مىشود.[2] و درهاى غفران و رحمت به روى همه بندگان بدون استثنا گشوده شده است.[3]
معناشناسی رحمت
منظور از «رحمت»، همان نعمت هاى مادّى و معنوى الهى است، كه شامل حال انسان مىشود.[4] خداوند داراى دو رحمت است:[5] «رحمت عام» كه همگان را شامل مىشود،[6] و «رحمت خاص» او كه مخصوص اهل ايمان و طاعت است.[7]
رمضان، ضیافت رحمت
ماه مبارك رمضان، ماه ضيافت و ميهمانى خداست،[8] البته ما همیشه مهمان خدا هستیم و تمام زندگانی ما بر سر سفرۀ الطاف پروردگار است.[9] و به قول شاعر بلندآوازه شيخ مصلح الدين سعدى شيرازى
ادیم زمین، سفره عام اوست بر این خوان یغما چه دشمن چه دوست
آری تمام کرۀ زمین سفرۀ پذیرایی و مهمانی خداست، اما وقتی رسول خدا (صلى الله عليه و آله) در آن حدیث معروف می فرماید: «هُو شَهْرٌ دُعِيتُم فيهِ إلى ضِيافَةِ اللَّه؛[10] ماه رمضان ماهی است که همه دعوت شده اند به مهمانی خدا»، یعنی این یک مهمانی ویژه است.[11]
خداوند نیز كه ميزبان ما در اين ماه است چون رحمتش بىپايان است، هميشه آماده پذيرايى است. و اين ما هستيم كه براى ورود در اين ضيافت باید از طریق صفای روح و قلبمان و زدودن كينه ها و حسادت ها و غلّ و غش ها از روحمان و نشاط در عبادت، آمادگى پيدا كنيم.[12]
در این صورت، پذیرایی ویژه، نعمت های ویژه، برکات و فواید ویژه ای در ماه رمضان، در انتظار ما خواهد بود.[13]
قرآن، باران رحمت
رحمت بيكران خداوند ايجاب مىكند كه بندگان را به حال خود رها نكند، و برنامه و راهنما براى آن ها بفرستد، تا در مسير پرپيچ و خم تكامل و سير الى اللَّه آن ها را رهنمون گردد،[14] لذا در ماه رمضان، انواع نعمت ها و مواهب معنوى الهى، همچون باران رحمت بر انسان ها نازل مىگردد، كه از همه مهم تر نزول قرآن مجيد، اين مائده بزرگ آسمانى، در اين ماه است.[15]
در حقیقت بهترين پذيرايى خداوند مهربان در اين ماه پربركت، همان «قرآن مجيد» است كه در اين ماه نازل شده و چه ضيافتى بالاتر از اين كه ميزبان، براى ميهمانان خويش كتابى فرو فرستد كه تمام سعادت بشر در آن باشد، و سرچشمه جوشان تمام خيرات و خوبي هاى آدمى گردد.[16]
لذا روايات متعدّدى به تلاوت قرآن مخصوصاً در ماه مبارك رمضان توصيه شده، و فضيلت هاى فراوانى براى آن بيان گرديده است؛ تا آن جا كه ثواب تلاوت يك آيه از اين معجزه الهى در اين ماه، برابر با تلاوت تمام قرآن در غير ماه رمضان قرار داده شده است.[17]
خوشا به حال آنان كه آن را با انديشه و تدبّر مىخوانند و از زلال معارفش سيراب مىشوند، از درياى بيكران تعاليم آن گوهرها بر مىگيرند و از بوستان اندرزها و حكمت هايش گل ها مىچينند.[18]
روزه و تقرب الهی
سرچشمه اصلى گناهان وسوسه هاى شيطان و ابزار شيطان، هواى نفس است. هنگامى كه به وسيله روزه، شهوات در كنترل عقل در آيند، انسان با اين وسيله دفاعى، از حملات شيطان محفوظ مىماند. در نتیجه روزه انسان را از جهان بهایم به سوى جهان فرشتگان مىبرد و بر بساط رحمت و قرب خداوند جاى مىدهد.[19]
شب قدر، شب رحمت الهی و آمرزش گناهان
ماه رمضان، ماه مغفرت و آمرزش است؛ چراكه درياى لطف و بخشش پروردگار در اين ماه موّاج است، درهاى بهشت برين باز، و درهاى دوزخ بسته، و شياطين در غل و زنجيرند، در هر شب از شب هاى اين ماه، طبق روايتى، هفتادهزار نفر بخشوده مىشوند، و در شب قدر[20] که نزول قرآن و نزول بركات و رحمت الهى در آن، سبب مىشود از هزار ماه برتر و بالاتر باشد.[21]به تعداد همه كسانى كه در اين ماه مورد بخشش قرار گرفته اند بخشوده خواهند شد؛ مگر كسانى كه ميان آنان و برادر دينىشان كينه و عداوتى باشد، كه تا صلح نكنند مورد عفو الهى واقع نمى شوند!
به هر حال شب قدر، شبى است سراسر نور و رحمت و خير و بركت و سلامت و سعادت و بى نظير از هر جهت.[22]
نفس هايتان تسبيح و خواب‌تان عبادت!
آری ماه رمضان ماه رحمت است، زيرا ماهى است كه اعمال عادى انسان، همچون خواب و تنفّس، ثواب عبادت را دارد تا چه رسد به عبادات و طاعات و نيكى هاى او.[23]
پيامبر اسلام(صلى الله عليه و آله) در خطبه معروف شعبانيّه، ماه مبارك رمضان را ماه رحمت، ماه مغفرت و ماه بركت شمرده و فرمود:[24]«اى مردم! نفس هاى شما در آن حكم تسبيح را دارد، خواب شما در آن عبادت، عمل شما مقبولِ (درگاه الهى) و دعاى شما در آن مستجاب است»[25]
سخن آخر: (می خواهید به شما بگویم بدبخت کیست؟)
گروهى هستند كه وقتى وارد ماه رمضان شدند خود را مىشويند و در حالى كه پاك شده اند از ماه رمضان خارج مىشوند. بندگان خاصّ خدا نیز قبل از ماه رمضان خود را مىسازند و وارد ماه رمضان مىشوند و ماه رمضان آن ها ماه راز و نياز با خدا و ماه خلوت با محبوب است.[26]
اما كسانى كه نه قبل از ماه رمضان خودسازی می کنند و نه در ماه رمضان، مصداق اين جمله مىشوند كه رسول خدا(صلى الله عليه و آله) در جمعه آخر ماه شعبان فرمود: «...فَانَّ الشَّقِيَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرانَ اللَّهِ في هذَا الشَهْرِ الْعَظِيمِ؛ براستى بدبخت كسى است كه در اين ماه بزرگ از آمرزش خدا محروم گردد».[27]
معبودا! در ماه رحمت ماه رمضان، همه ما را مشمول رحمت خاصت قرار داده (آمين يا رب العالمين).[28]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir
منابع:
1.تفسیر نمونه
2. مثال هاى زيباى قرآن
[1] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم، 5/3/1395.
[2] پيام قرآن، ج4، ص177.
[3] تفسير نمونه، ج19، ص501.
[4] لغات در تفسير نمونه، ص 250.
[5] همان، ص249.
[6] همان.
[7] همان.
[8] والاترين بندگان، ص11.
[9] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم، 5/3/1395.
[10] عیون اخبار الرضا(علیه السلام)، ج۱، ص۲۹۵-۲۹۷.
[11] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم، 5/3/1395.
[12] گفتار معصومين(علیهم السلام)، ج2، ص122.
[13] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم، 5/3/1395.
[14] تفسير نمونه، ج21، ص 154.
[15] مثال هاى زيباى قرآن، ج1، ص: 8.
[16] والاترين بندگان، ص11.
[17] وسائلالشّيعه، ج 7، ص 228؛ (والاترين بندگان، ص12).
[18] مثال هاى زيباى قرآن، ج1، ص8.
[19] پيام امام امير المومنين عليه السلام، ج4، ص624.
[20] مثال هاى زيباى قرآن، ج1، ص7.
[21] تفسير نمونه، ج27، ص191.
[22] همان، ص 186.
[23] مثال هاى زيباى قرآن، ج1، ص7.
[24] مثال هاى زيباى قرآن ؛ ج1، ص7
[25] «أَنْفَاسُكُمْ فِيهِ تَسْبِيحٌ وَ نَوْمُكُمْ فِيهِ عِبَادَةٌ وَ عَمَلُكُمْ فِيهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُكُمْ فِيهِ مُسْتَجَابٌ». (وسائل الشيعه؛ ج 7، ح 20، ب 18 من ابواب احكام شهر رمضان)؛ (تفسير نمونه ، ج1 ، ص636).
[26] گفتار معصومين(علیهم السلام)، ج2، ص 121.
[27] عيون اخبار الرضا عليه السلام، ج 1، ص 230؛ و روضة المتّقين، ج 3، ص 277؛ و اربعين شيخ بهايى، ص 84؛ (گفتار معصومين(علیهم السلام)، ج2، ص 121).
[28] تفسير نمونه ، ج11 ، ص467.
