اولین شب جمعه ماه رجب را «لیلة الرغائب» گویند؛ رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم در روایتى که فضیلت ماه رجب را بیان مى کرد فرمود: «از اولین شب جمعه ماه رجب غافل نشوید که فرشتگان آن را «لیلة الرغائب» نامیدند».[1] لذا اینگونه است که مومنان زمزمه می کنند: «الهى اترانى مآ اتیتک الا من حیث الامال ؛ خدایا! مرا ببین! تنها به خاطر آرزوها و امیدهایم به درگاه تو آمده ام».[2]
تأملی در چیستی مفهوم «لیلة الرغائب»
«لیلة الرغائب» یعنى شبى که به خاطر پاداش ها و فضیلت هاى فراوانى که دارد، مورد میل و رغبت فراوان است و یا به معناى «شب پاداش هاى فراوان» است، زیرا «رغائب» جمع «رغیبه» است که هم به معناى «کار مورد رغبت» آمده است و هم به معناى پاداش و عطاى فراوان.[3]
هم چنین «رغائب» جمع «رغیبه» به معناى خواسته مهم است که از ریشه «رغبت» گرفته شده است.[4] و نیز «رغائب » جمع «رغیبه» به معناى شى ء مطلوب و امر مرغوب است.[5]
کیفیت اعمال «لیلة الرغائب» در کلام نبوی
رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم اعمالى را براى آن شب به این کیفیت بیان فرمود: «روز پنج شنبه اول ماه را روزه مى گیرى، چون شب جمعه فرا رسید، میان نماز مغرب و عشا دوازده رکعت نماز مى گذارى (هر دو رکعت به یک سلام) و در هر رکعت از آن، یک مرتبه سوره «حمد» و سه مرتبه سوره قدر، و دوازده مرتبه سوره توحید را مى خوانى؛ پس از اتمام نماز هفتاد مرتبه مى گویى: «اللّهم صلّ على محمد النبىّ الامّى وعلى آله» آنگاه به سجده مى روى و هفتاد بار مى گویى: «سبّوح قدّوس ربّ الملائکة والروح»[6].[7]
سپس سر از سجده برمى دارى و هفتاد بار مى گویى: «ربّ اغفر وارحم وتجاوز عمّا تعلم، إنک أنت العَلىّ الأعظم» بار دیگر نیز به سجده مى روى و هفتاد مرتبه مى گویى: «سبّوح قدّوس ربّ الملائکة والروح»، آنگاه حاجت خود را مى طلبى که ان شاءالله برآورده خواهد شد.[8]
فضیلت اعمال «لیلة الرغائب»
رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم در فضیلت اعمال «لیلة الرغائب» فرمود: «کسى که چنین نمازى را بخواند، خداوند همه گناهانش را بیامرزد ... و در قیامت درباره هفتصد تن از خاندانش شفاعت مى کند، و چون شب اول قبر فرا رسد، خداوند پاداش این نماز را به نیکوترین چهره، با رویى گشاده و درخشان و زبانى فصیح و گویا، به سوى قبر او مى فرستد، آن چهره نیکو به وى گوید: «اى حبیب من! بر تو بشارت باد! که از هر شدت و سختى نجات یافتى» از آن چهره نورانى مى پرسد: «تو کیستى؟ من تاکنون چهره اى از تو زیباتر ندیده ام و بویى از بویت خوشتر به مشامم نرسیده؟!».[9]
آن چهره نیکو پاسخ دهد: «اى حبیب من! من پاداش آن نمازى هستم که تو در فلان شهر، فلان ماه و در فلان سال به جا آورده اى؛ من امشب به نزد تو آمدم، تا حقت را ادا کنم و مونس تنهایى تو باشم و وحشت را از تو مرتفع سازم (و همواره در کنارت بمانم) تا زمانى که همگى در روز رستاخیز برخیزند و در عرصه قیامت بر سرت سایه بیفکنم. (خلاصه هیچ زمانى پاداش این کار نیک از تو قطع نخواهد شد)».[10]،[11]
بهترین دعا برای لیله الرغائب
بی شک دعا بهترین رابطه خلق با خالق و زیباترین شکل نیایش و از مهم ترین عبادات است.[12] دعا نه تنها تلاش ها و کوشش ها به خاموشى نمى گراید، بلکه دعا امیدوارى، تحرک، آگاهى و جنبش مى بخشد؛ و به انسان براى استفاده از نیروهاى ذخیره اش آمادگى مى دهد و میزان استقامت شخص را در برابر مشکلات بالا مى برد و او را به جبران خطاها و اشتباههاى پیشین دعوت مى کند.[13]
حال بهترین دعا آن است که پنهانى (و از روى نهایت اخلاص) صورت گیرد[14] و از سینه پاک و قلب پرهیزگار برخیزد.[15]
بهترین دعا آن است که از مساله ربوبیّت پروردگار آغاز شود، درست است که نام مبارک «الله» جامعترین نام هاى خداست ولى از آنجا که تقاضا از محضر پر لطف او تناسب با مسأله ربوبیّت دارد، ربوبیّتى که از ناحیه خداوند از نخستین لحظات وجود انسان آغاز مى شود و تا آخر عمر او و بعد از آن ادامه دارد، و انسان را غرق الطاف الهى مى کند، خواندن خداوند به این نام در آغاز دعاها از هر نام دیگر مناسبتر و شایسته تر است.[16]،[17]
توصیه های برای دعا در لیلة الرغائب؛ توبه و دعا برای رفع مشکلات امت اسلامی
بیایید به خداوند نزدیک تر شویم و از خطاها و گناهانمان توبه کنیم و از او توفیق بیشتر و سعادت بهتر را بخواهیم و براى رفع مشکلات خودمان و مردم کشورمان و دیگر کشورهاى مسلمان دعا کنیم که خداوند دعاها را اجابت مى کند.[18]
دعا برای رفع مشکلات جوامع بشری
مسلمانان براى رفع مشکلات همه انسانها (نه فقط مسلمانها) دست نیاز به سوى آن احد بى نیاز دراز مى کنند.[19]
توسّل به اهل بیت علیهم السلام
امامان اهل بیت پیامبراکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم نیز در پرتو بندگى خدا و انتساب به رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم محبوب الهى اند و توسل به آنان نیز در استجابت دعا، رفع مشکلات و برآوردن حاجات به اذن الله و فرمان خدا بسیار مؤثر است.[20]
شکوه همدلی و نوع دوستی در دعا
در بسیارى از دعاها به حال سایر انسانها و مشکلات آنها توجه شده و براى پیروزى آنان بر مشکلات دعا مى شود، حتى در روایات اسلامى مى خوانیم، بعضى از پیشوایان در بهترین مواقع دعا، ساعت ها براى دیگران دعا مى کردند[21]؛ این گونه دعاها روح نوع دوستى را به شدت در انسان تقویت مى کند و از توقف شخصیت در مرحله فردى جلوگیرى کرده، به مرحله عالى شخصیت اجتماعى مى کشاند.[22]
دعا برای اجابت خواسته ها
در آن لحظات نورانى، بنده نیازمند، بهترین خواسته ها را از مولاى کریمش مى طلبد سلامتی مقام معظم رهبری و مراجع معظم تقلید، معاد و معاش، کرامت و عزت نفس، کفاف و قناعت، رزق حلال و تبرى از شیطان و امور مادى و معنوى دیگر و حل مشکلات اجتماعى مردم، خداى را مى خواند، و براى خود و دیگران دعا مى کند.[23]
سخن آخر: دعا برای سلامتی و تعجیل فرج امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف
در ارتباط با سلامتى و تعجیل ظهور امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف و رفع مشکلات یاران او و این که ما نیز از سربازان و مدافعان و شیعیان واقعى آن بزرگوار و از ملازمان او بعد از ظهورش باشیم دعا کنیم.[24]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir
[1] کلیات مفاتیح نوین؛ ص 635.
[2] بخشی از دعای صباح؛ مفاتیح نوین؛ ص 95.
[3] کلیات مفاتیح نوین؛ ص 635.
[4] پیام امام امیر المومنین علیه السلام؛ ج 8؛ ص 485.
[5] همان؛ ج 9؛ ص 622.
[6] پاک و منزه است خداوند و پروردگار فرشتگان و روح القدس.
[7] کلیات مفاتیح نوین؛ ص 636.
[8] همان؛ ص 635.
[9] همان؛ ص 636.
[10] اقبال؛ ص 632؛ مرحوم علامه حلى در اجازه اش براى« بنى زهره» این روایت را به طور مشروح نقل کرده است؛ ر.ک: بحارالانوار؛ ج 104؛ ص 125.
[11] کلیات مفاتیح نوین؛ ص 636.
[12] کلیات مفاتیح نوین؛ ص 1099.
[13] پیدایش مذاهب؛ ص 107.
[14] تفسیر نمونه؛ ج 5؛ ص 281.
[15] همان؛ ج 15؛ ص 175.
[16] تفسیر کبیر فخر رازى ذیل آیات آخر سورۀ آل عمران.
[17] تفسیر نمونه؛ ج 20؛ ص 34.
[18] داستان یاران: مجموعه بحث هاى تفسیرى حضرت آیت الله العظمى مکارم شیرازى (مدظله)؛ ص 276.
[19] والاترین بندگان؛ ص 33.
[20] توسل: توحید یا شرک؟؛ ص 45.
[21] اصول کافى، ج 2، ابواب دعا.
[22] پیدایش مذاهب؛ ص 103.
[23] کلیات مفاتیح نوین؛ ص 1002.
[24] همان؛ ص 521.
