اوّلین نکته این است که منصب قضا از واجبات کفاییه است. این واجب کفایى وقتى مَن به الکفایة موجود نباشد وجوب عینى پیدا مى کند، با توجّه به شرایط فعلى که واقعاً جاى خالى براى قاضى داریم، براى کسانى که آمادگى دارند به عنوان یک واجب عینى محسوب مى شود. نظیر این مسئله درباره اصل دروس دینى و طلبه شدن وجود دارد، در شرایط فعلى براى داخل و خارج نیاز به روحانى باسواد بیشتر است، و لذا براى تمام کسانى که استعداد و آمادگى دارند واجب عینى است به همین دلیل مى گوییم اگر پدر و مادرتان هم راضى نیستند با زبان خوش با آنها صحبت کنید، امّا عدم رضایت آنها براى انجام واجب عینى مشکلى ایجاد نمى کند. بسیارند کسانى که با ما مشورت مى کنند و مى گویند که از قضات و قاضى شدن مى ترسیم، در جواب آنها مى گوییم شماهایى که مى ترسید، با اینکه احساس مسئولیت مى کنید و داراى تقوا هستید باید قاضى بشوید، اگر هر کسى بخواهد بگوید من مى ترسم و قاضى نمى شوم، تشکیلات قضایى مملکت به کجا خواهد رسید.
نکته دیگر این است که در شرایط فعلى به خاطر گسترش فساد روز به روز حجم پرونده ها بیشتر مى شود. اخیراً در مورد طلاق ها آمارى منتشر شد که نسبت به گذشته افزایش پیدا کرده و طبعاً این طلاق ها بدون اینکه پرونده اى روى آن تشکیل شود و به محاکم رجوع کنند انجام نمى شود. دست هایى در کار است که به عنوان یک هجمه سیاسى، در میان جمعیت فساد را گسترش دهند و خودشان هم با صراحت مى گویند که ما تلاش مى کنیم که جوانان و خانواده ها و مردم را در ایران و در کشورهاى اسلامى به فساد بکشانیم تا مقاومت ها را درهم بشکنیم و کسى در مقابل ما مقاومتى نداشته باشد. ازدیاد عوامل فساد ایجاب مى کند که تشکیلات قضائى هماهنگ با این نیاز پیش برود، هم تعداد قضات بیشتر شوند و هم تلاش و دلسوزى بیشتر شود و اینها سبب بشود که انشاءالله رسیدگى پرونده ها در دستگاه قضائى به روز برسد نکته دیگر این که دستگاه قضائى جمهورى اسلامى زیر ذره بین است و تمام چشم ها به این دستگاه دوخته شده است، دشمنان مى خواهند بگویند این دستگاه کارائى ندارد، ما باید ثابت کنیم کارایى دارد و واقعاً هم کارایى دارد و این عمل میسّر نمى شود مگر با تلاش بیشتر شما عزیزان، دقیق تر، قاطع تر و هوشیارانه تر عمل کنید و با حوصله بیشتر به پرونده ها رسیدگى کنید و انشاءالله تحت تأثیر هیچ کس و هیچ چیز جز رضاى خدا واقع نشوید. اگر دستگاه قضائى ما بتواند چنین عمل کند کارآیى خودش را کاملا ثابت مى کند و تبلیغات بدخواهان از آن قطع خواهد شد، والاّ کار به جایى مى رسد که یک روز مى گویند و باید به سوى دستگاه قضائى غرب دست دراز کرده و اصول آنها را بپذیریم و عمل کنیم. در این مسائل نباید حالت انفعالى به خودمان بگیریم بلکه باید کاملا متکى به خدا و با اعتماد به نفس کار کنیم و پیش برویم.
ایشان در ادامه، ضمن اشاره به عهدنامه مالک اشتر در نهج البلاغه فرمودند:
حضرت على(ع) در عهدنامه مالک اشتر شرایط دوازده گانه اى براى قاضى بیان فرموده اند که سزاوار است قضات محترم این عبارت کوتاه را هر روز صبح که مى خواهند از منزل خارج شوند مرورى بر آن بکنند زحمتى ندارد و تکرارش هم عیب ندارد همان گونه که حمد و سوره را در شبانه روز 10 بار تکرار مى کنیم. على(ع) مى فرماید بهترین افراد را براى دستگاه قضا انتخاب کن، افرادى که شجاع، با تقوا و با حوصله باشند و شتاب زده حکم ندهند و افرادى که وقتى به نتیجه قاطع بعد از مطالعه کافى رسیدند در صادر کردن حکم وسواس و تردید به خودشان راه ندهند نه کارشان عجولانه باشد و نه این که بعد از رسیدن به نتیجه تردید و وسوسه به خودشان راه بدهند، نباید سخنان خصومت آمیز طرفین مدعا در آنها تأثیر بگذارد و اگر طرفین دعوا یکى از تندى و خشونت دارد مبادا خشونت و تندى و برخورد بد او حق او را باطل کند. از تعبیرات دیگرى که مولى على(ع) بیان فرموده استفاده مى شود افرادى که بر مقصد قضا مى نشینند باید دائماً پایه هاى علمى و تقوا را در خودشان تقویت کنند.
فارغ التحصیل شدن معنى ندارد و در اسلام تحصیل فراغتى ندارد حدیثى در کتاب کافى داریم که از امام معصوم(ع) سؤال مى شود آیا علم شما هم اضافه مى شود؟ امام جواب عجیبى داده و مى فرمایند: هر شب جمعه که مى شود علوم تازه اى بر ما افاضه مى شود و اگر چنین نبود کم مى آوردیم. امام معصوم چنین مى فرماید، پس ماها باید همیشه مشغول مطالعه باشیم بخصوص که این روزها مسائل مستحدثه عجیبى پیدا مى شود، ما با این استفتائات سر و کار داریم و روزى 40 - 50 استفتاء جواب مى دهیم که به کاهش پرونده هاى قضائى کمک مى کند چون خیلى از این استفتائات اگر پیش ما نیاید پرونده شده و پیش شما مى آید.
ما معتقدیم که اسلام زمان و مکان نمى شناسد، ابدى و جاودانى و جهانى است و براى هر سؤالى جوابى دارد بنابراین باید جواب این سؤالات را پیدا کنیم پس از نظر علمى هیچ وقت نباید مطالعه قطع شود، تا آخر عمر هر روز مطلب تازه و مطالعه تازه اى است و اصلا اگر انسان مطالعه نکند عدم مطالعه باعث افت مى شود.
از نظر تقوا هم منصب قضا نیازش به تقوا خیلى زیاد است. محدوده کار بعضى از افراد به گونه اى است که مختصر تقوایى جلوى خلافکارى آنها را مى گیرد، امّا بعضى از افراد داراى منصبى هستند که کمیّت مهمى از تقوا را لازم دارند به عنوان مثال تقوا یک نیروى بازدارنده مانند ترمز است، اگر یک دوچرخه معمولى در یک سرازیرى قرار بگیرد براى این که آن را کنترل کنند ترمزى دارد که از دو قطعه لاستیک کوچک تشکیل شده و دوچرخه را کنترل مى کند آیا ترمز دوچرخه مشکل یک تریلى 18 چرخ را حل مى کند؟ نه یک دستگاه قوى و بازدارنده اى مى خواهد که بتواند او را به سلامت از خطرات و پیچ و خم ها بگذراند و به مقصد برساند. هر کسى به اندازه مسئولیتش نیروى بازدارنده مى خواهد هر چه مسئولیت سنگین تر باشد نیروى بازدارنده باید قوى تر باشد. مرحوم آقاى حکیم در کتاب مستمسک در بحث عدالت مرجع تقلید مى گوید چون کار کار مرجع تقلید سنگین و حسّاس است درجه عالى از تقوا را لازم دارد و الاّ ممکن است منحرف شود
همچنین ایشان ضمن توصیه قضات به مطالعه فرمودند: قضات محترم باید کتب علمى و کتب اخلاقى را زیاد مطالعه کنند. همچنین آیات قرآن، کلمات على(ع) در نهج البلاغه و حتى دعاهایى که اول تا آخرش درس تقوا و اخلاق است را باید مطالعه کنند. امام سجاد(ع) دعاهایى براى روزهاى هفته دارد اینها را حتماً بخوانید یک صفحه بیشتر نیست ولى پرمعنى و الهامبخش و تقواآفرین است. قاضى باید این مسائل را داشته باشد والاّ این روزها شیاطین با وسوسه یا تهدید و گاهى با تطمیع یا از طرق دیگر در کمین هستند و کار قاضى مشکل است.
به هر حال من به سهم خودم همه شما را دعا مى کنم، که انشاءالله بتوانید با قدم هاى محکم، با اتّکا به پروردگار، براى آبرومند ساختن دستگاه قضائى اسلام گام بردارید و بدانید کار شما عبادت است از در خانه که بیرون مى آیید و هر قدمى که برمى دارید عبادت است و واجب انجام مى دهید، حداقل واجب کفائى، و به عقیده من در شرایط فعلى واجب عینى است، بنابراین عبادتى است که مى توانید آن را جزء ذخائر یوم المعاد حساب کنید انشاءالله بتوانید خدمات خود را به نحو احسنت انجام بدهید.
