ره یافت هایی بر کتاب «شیعه پاسخ میگوید» اثر آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله)

با توجه به بسط و گسترش پیروان وهابیت و سلفیگری در جهان اسلام، و شکل گیری شبهات علیه مذهب تشیع که موجبات تفرقهافکنی در امت اسلامی را فراهم نمود،آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله) را بر آن داشت تا با نگارش کتاب« شیعه پاسخ میگوید» گامی دیگر در پاسخگویی دقیق به شبهات وارده علیه مذهب تشیع بردارد.
کتاب« شیعه پاسخ میگوید» در یک نگاه
«شيعه پاسخ مىگويد» ، تحقيقى است در مورد ده مسئله مهم مورد بحث ميان پيروان اهل بيت(علیهم السلام) و اهل سنت، مؤلف در مقدمه کتاب، نسبت به تلاش استکبار برای ایجاد تفرقه و جدایی در بین مسلمانان که با ترفندهایی چون ترویج کتب انحرافی، شیعه هراسی به راه انداخته هشدار داده و به شبهات ده گانه پاسخ گفته است .
انگیزه تألیف کتاب در بیان معظم له
مؤلف اثر در بيان انگيزه تأليفشان چنين مىنويسند: با نگاهى به وضع دنياى امروز مىبينيم كه عدهاى از قدرتها با بهانههايى؛ مثل اعلاميه حقوق بشر،دمكراسى،... نقشههاى خطرناكى براى سلطه بر كشورهاى ديگر كشيدهاند، در اين نظام كنونى دنيا بايد قوى باشيم تا پامال نشويم، بايد مسلمانان متحد شوند و نيروهاى فرهنگى و مادى را در اختيار بگيرند، سالهاست همه جا سخن از وحدت مسلمين است؛ ولى به دلائلى نتوانستهاند، مقاومت لازم مقابل اين طوفان عظيم را داشته باشند.
١. كارهاى انجام شده، ريشهاى نبوده است. ٢. دشمنان طرحهاى گستردهاى براى ايجاد نفاق بين مسلمانان تدارك ديدهاند. اخبار موثق حكايت دارد اخيرا سلفىهاى متعصب عربستان سعودى ١٠ ميليون كتاب تفرقهانگيز چاپ و در ميان حجاج پخش كردهاند. ٣. بعضى از سياستمداران اسلامى منافع محدود و موقت خود را بر منافع دراز مدت جهان اسلام مقدم مىدارند، هيچ كشور اسلامى از عواقب اين اشتباهات در مقابل آن زورمندان اسلام ستيز در امان نخواهد بود. بر همين اساس برآن شديم با روشى ابتكارى صفوف اتحاد مسلمانان را تقويت كنيم.
عناوین و سرفصل های کتاب
كتاب حاضر، بخشى از مهمترين موضوعات مورد گفتگو ميان شيعه و اهل سنت را مورد توجه قرار می دهد كه در ١٠ مسئله مطرح شده است(كه فصول كتاب را تشكيل مىدهند) و عبارتنداز:
١ـ قرآن از هر گونه تحریف منزّه است.
٢ـ تقیّه در کتاب و سنّت.٣ـ عدالت صحابه.٤ـ احترام به قبور بزرگان.٥ـ نکاح موقّت.٦ـ سجده بر زمین.٧ـ جمع میان دو نماز.٨ـ مسح پاها در وضو.٩ـ بسم الله جزء سوره حمد است.١٠ـ توسّل به اولیاء الله.
اهداف و افق های فکری مولف در نگارش اثر
معظم له قبل از وارد شدن، به رد شبهات مىفرمايند: ما دو كتاب از دو گروه داريم، از جمله آنها:
١. كتاب الفرقان فى تحريف القرآن تأليف ابن الخطيب مصرى است، در سال ١٩٤٨ م منتشر شده و دانشگاه الازهر به موقع متوجه شده، آنها را جمعآورى و معدوم ساخت.
٢.فصل الخطاب فى تحريف كتاب رب الارباب تأليف حاجى نورى در سال ١٢٩١ق به چاپ رسيد و بلافاصله به دستور بزرگان حوزه علميه نجف اشرف جمعآورى شده و كتابهاى متعدّدى در ردّ آن نوشته شد؛ از جمله ١. كشف الارتياب تأليف معرب طهرانى. ٢. حفظ الكتاب الشريف عن شبهة القول بالتحريف تأليف سيد محمدحسن شهرستانى. ٣. تفسير الاء الرحمان تأليف علامه بلاغى . ٤. انوار الاصول تأليفى ديگر از مؤلف شيعه پاسخ مىگويد.
حاجى نورى گرچه مرد عالمى بوده، ولى به روايات ضعيف هم تكيه كرده است؛ ولى بعدا پشيمان شده و رسالهاى در دفاع از خود مىنويسد كه منظور من عدم تحريف كتاب الله بوده است، علامه شهرستانى مىگويد: در سامرا كه بودم در هر مجلسى كه وارد مىشديم، فرياد و ضجّه بر ضد حاجى نورى و كتابش بلند بود.
با اين حال آيا بايد سخنان حاجى نورى را عقيده شيعه تلقى كرد؟ چگونه متعصبان وهابى هر جاى اين كتاب را بهانه كرده و اصرار دارند كه شيعه قائل به تحريف قرآن است،
لذا معظم له در استدلالشان درصدد هستند :
١- به معاندين بفهمانند با اين رفتارهاى نامعقول تيشه به ريشه اسلام مىزنند، لذا مستشكلان را به واقعيت ارجاع داده و آنان را دعوت به مشاهده عينى حقايق مىنمايد كه در غير اين صورت كسى جز بيگانگان سود نمىبرد.
٢. متهم ساختن ديگران به امورى كه هرگز نگفتهاند، خود گناه كبيره است و نتيجه اين تهمت بىاعتبار كردن قرآن است، افراط و تفريط صحيح نيست و بايد همگان پيرو حقيقت باشيم.
٣. ايشان با استناد به حوادث تلخ تاريخ نتيجه تمسك به توجيهات نادرست كه هيچ خردمندى آن را نمىپذيرد را، در راستاى تعصبات بىمورد، اسفبار مىدانند، لذا مىفرمايند لازم است، مستشكلين به اين مسئله ملتفت باشند كه بايد ادعاهاى اينان مستدل باشد نه استحسانات ،اين كه استحسانات و قياس را پيش كشند.
٤. اعتقاد به اين ادعاهاى بىمورد موجب ايجاد مشكلات عظيم تاريخى است و تاريخ از اين مسائل زياد به چشم خود ديده است، مثلا در بحث عدالت صحابه چند مورد را متذكر مىشوند كه خود قرآن افعال صادر شده، بعضى صحابه را كه حاكى از عدم عدالتشان است، بازگو مىكند، مؤلف با استناد به تفاسير خود اهل سنت شأن نزول اين آيات را بيان كرده و ادعاهاى اينان مبنى بر عدالت همه صحابه را رد مىكند.
نظریه پردازی و روش شناسی استدلالی مولف در کتاب
١. روشهاى استدلالى متعددى در كلام مولف دانشمند اثر به چشم مىخورد از جمله «استناد به ادله عقلى و نقلى، جوابهاى نقضى و حلى و...»
به طور مثال معظم له در بحث تحريف قرآن مىفرمايند، اگر نگارش اين كتاب دليل بر اعتقاد شيعه به تحريف قرآن باشد، بايد اعتقاد به تحريف را به اهل سنت نيز نسبت بدهيم، زيرا در تفسير قرطبى، درّ المنثورصحيح بخارى، صحيح مسلم رواياتى در تحريف قرآن آمده است، به علاوه منظور از تحريف در بعض روايات تحريف معنوى است.
٢. مولف دانشمند اثر در بسيارى از موارد ابتدا موضوع ادعاى مستشكلين را تبيين كرده و سپس رويه را مىآورند، به طور مثال در بحث تقيه ايشان ابتدا معناى تقيه را توضيح سپس فرق آن را با نفاق بيان مىكنند، آنگاه تقيه را در ترازوى عقل گذاشته و بررسى مىكنند، ايشان به موارد متعددى از تقيه اشاره مىكنند كه در قرآن مجيد آمده، سپس موارد تقيه در روايات اسلامى را كنكاش و اين مسئله را مطرح مىكنند كه آيا تقيه فقط در برابر كفار است.
٣. حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در استدلالاتشان سعى كردهاند، بيشتر مستنداتى را ارائه دهند كه مورد اتفاق نظر همه است، حال چه مسائل اجتماعى، عقل و يا تفسير آيات و روايات و... .
٤. استفاده از مستندات تاريخى بسيار مخصوصاً از كتب تاريخى اهل سنت.
٥. ارائه تناقضات در كلام مستشكلين و مخالفين از اهل سنت و اينكه برخى اشكالات در وهله اول به خود شما وارد است.
٦. استناد به آيات قرآنى و شأن نزول آن با استفاده از منابع خود اهل سنت و اشاره به تناقضات در مدعاى اينان و وجود موارد متناقض با ادعاى ايشان.
٧. اهتمام به اهم شبهات و اجمال در جواب. البته هر جا نياز شده جواب را به تفصيل ارائه داده اند.
٨. جوابها و استدلالات در رديّهها بيشتر مستند به مصادر خود اهل سنت است.
سخن آخر
گفتنی است در تألیف این اثر ارزشمند، از ٦٢ منبع استفاده شده است، که مهم ترین آن منابع عبارتند از: قرآن کریم، نهجالبلاغه، اخبار مكه، الاجابة فى تميز الصحابّه، الغدير، تاريخ ابن عساكر و ابن كثير، تفسير در المنثور، تفسير كبير، رجال نجاشى، سنن ترمذى، صحيح مسلم، بخارى، فضائل الصحابه، معجم البلدان، من لايحضره الفقيه.
هم چنین فهرست آيات، روايات، اشخاص قبائل و گروهها، اماكن و منابع در پایان این اثر ذکر شده است.
لازم به ذکر است تألیف این اثر نفیس در یک جلد و در ٢٧٢صفحه، در قطع رقعی توسط انتشارات امام علی بن ابی طالب علیه السلام به زیور طبع آراسته شده و در سال ۱۳٩٤ منتشر شده و تا کنون نیز چندین مرتبه تجدید چاپ شده است، این کتاب با عنوان«الشیعه شبهات و ردود» به زبان عربی نیز چاپ و منتشر شده است.