فضیلت و چگونگی زیارت معصومین(علیهم السلام) از راه دور

در روايات اهل بيت عليهم السلام با مضامين و تعابير مختلف،[1] به زيارت پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و امامان معصوم عليهم السلام و و فرستادن سلام و درود و تحيت و اظهار ارادت و اخلاص به آستانشان، چه از طريق حضور نزد مرقد آنان و چه از طریق ارتباط از راه دور[2] اهمّيّت زيادى داده شده است.

روايات بسيارى در باب فضیلت و پاداش زیارت از راه دور، وارد شده كه ما در اين جا به ذكر چند روايت اكتفا مى‏كنيم.[3]

حقیقت زیارت

زیارت به معنی توجه به مقامات والاى معصومین علیهم السلام، اين پيشوايان بزرگ و ذكر صفات و سجاياى آنان و بيان فضايل، كرامات، عبادات، اطاعات و خدمات آنان و توجه و حضور قلب و عنايت به «محتواى بلند كلمات و جملات انسان‏ساز زيارت ها» و در نتیجه برقراری ارتباط روحى و به ایجاد پيوند قلبى با معصومین (علیهم السلام)[4] و شناخت‏ خداوند است که شرط زيارت است؛ چه اينكه آثار و ثواب زيارت ‏ها براى كسى در نظر گرفته شده است كه زيارت‏ بامعرفت انجام دهد.^[5]

حال كسى كه كمترين آشنايى با مسايل روانى و روحيه الگوپذيرى انسان داشته باشد، تصديق‏ خواهد كرد كه چنانچه زيارت‏كننده و لو با زیارت از راه دور، بداند چه مى‏كند و چه مى‏گويد و چه مى‏خواهد؛ به خوبى مى‏تواند با کسب معرفت الهى، راه قرب الى‏الله را با سرعت بپيمايد، و ، با روحى باصفا، پاك از گناه و براى اطاعت پروردگار و انجام وظايف انسانى آماده گردد.[6]

با این تفاسیر اصرار بر بوسيدن ضريح، آن‏گونه كه بعضى از عوام مى‏پندارند، شرط قبولى زيارت‏ نيست‏؛[7] بلکه به تصريح برخى از جملات در اذن دخول ‏ها، که زائر مى‏گويد: «وَ اعْلَمُ انَّ رَسُولَكَ وَخُلَفآئَكَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، احْيآءٌ عِنْدَكَ يُرْزَقُونَ، يَرَوْنَ مَقامى‏، وَ يَسْمَعُونَ كَلامى‏، وَيَرُدُّونَ سَلامى‏؛ خدايا من عقيده دارم كه پيامبر تو و جانشينانت زنده ‏اند و در نزد تو روزى داده مى‏شوند، محل ایستادنم را می ‌بینند و سخنم را می ‌شنوند و به سلامم پاسخ می ‌دهند». اگر زائر، اين حقيقت را با جان و دل بپذيرد كه آنان او را مى ‏بينند و سخن او را مى ‏شنوند و به سلام و ارادتش پاسخ مى‏دهند، زيارت‏ او حال و هواى ديگرى خواهد داشت. و با این اعتقاد صرف گفتن‏ «السَّلامُ عَلَيْكُمْ» نيز زيارت به حساب مى‏آيد.[8]

زیارت پیامبر اکرم (ص) از راه دور

در روايت معتبرى از امام سجاد عليه السلام نقل شده كه رسول ‏الله صلى الله عليه و آله فرمود: «كسى كه بعد از وفات من به زيارت قبرم بيايد، مثل كسى است كه در زمان حياتم به سوى من هجرت كرده است؛ پس اگر نمى‏توانيد مرا از نزديك زيارت كنيد، از همان راه دور به سوى من سلام بفرستيد كه به من مى‏رسد».[9]

يكى از ياران امام صادق عليه السلام مى‏گويد: امام عليه السلام به من امر فرمود كه هر چه مى‏توانم در مسجد رسول‏الله صلى الله عليه و آله نماز بگزارم؛ چرا كه اين توفيق هميشه نصيب انسان نمى‏شود. سپس فرمود: آيا كنار قبر رسول‏الله صلى الله عليه و آله هم مى‏روى؟ عرض كردم: آرى، فرمود: «آگاه باش كه او سلام تو را از نزديك مى‏شنود و اگر دور هم باشى از دور هم سلامت به او مى ‏رسد».[10]

امام على عليه السلام از رسول ‏الله صلى الله عليه و آله نقل مى‏كند كه فرمود: «هر كس در هر مكانى از زمين، به من سلام كند سلامش به من مى‏رسد».[11]

چگونگی زیارت رسول الله(ص) از راه دور

يكى از ياران امام رضا عليه السلام مى‏گويد: خدمت آن حضرت عرض كردم: بعد از نماز فريضه چگونه بر رسول گرامى صلى الله عليه و آله سلام فرستم [و حضرتش را زيارت كنم]؟ فرمود: خطاب به آن حضرت مى‏گويى: «السَّلامُ عَلَيْكَ يا رَسُولَ اللَّهِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا مُحَمَّدَ بْنَ عَبدِاللَّهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا خِيَرَةَ اللَّهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا حَبيبَ اللَّهِ...؛ سلام بر تو اى رسول خدا و رحمت و بركات خدا بر تو باد، سلام بر تو اى‏محمّد بن عبداللَّه، سلام بر تو اى اختيارشده خدا، سلام بر تو اى محبوب خدا...».^[12]

هم چنین «سيّد بن طاووس» در «مصباح الزائر» از امام صادق عليه السلام نقل كرده كه فرمود: «كسى كه‏ بخواهد از شهر خويش قبر رسول گرامى صلى الله عليه و آله و قبور ساير ائمّه عليهم السلام را زيارت كند روز جمعه غسل نمايد و دو جامه پاكيزه بپوشد و در فضاى باز بايستد؛ سپس چهار ركعت نماز بخواند با هر سوره ‏اى كه ميسّر شود، پس از تشهّد و سلام، رو به قبله بايستد و بگويد: «السَّلامُ عَلَيْكَ ايُّهَا النَّبِىُّ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكاتُهُ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِىُّ الْمُرْسَلُ، وَالْوَصِىُّ الْمُرْتَضى، وَالسَّيِّدَةُ الْكُبْرى‏، وَالسَّيِّدَةُ الزَّهْراءُ...؛ سلام بر تو اى پيامبر و رحمت و بركات خدا بر تو باد، سلام بر تو اى‏پيامبر فرستاده شده و (بر على) جانشين پسنديده ‏ات و (بر همسرت) بانو خديجه كبرى‏، و (بر دخترت) بانو فاطمه زهرا...».[13]

از سوی دیگر شايسته است صلوات فرستادن بر آن حضرت صلى الله عليه و آله، به آن صلواتى كه امير مؤمنان على عليه السلام در يكى از خطبه ‏هاى خود در روز جمعه بر آن حضرت فرستاده و در «روضه كافى» نقل شده است: «انَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِىِّ، يا ايُّها الَّذينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ‏ وَسَلِّمُوا تَسْليماً، اللهُمَّ صَلِّ عَلى‏ مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ...؛ خدا و فرشتگانش بر پيامبر درود مى‏فرستند اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد بر او درود فرستيد و (در برابر اوامر او) كاملًا تسليم باشيد، خدايا بر محمّد و خاندان پاكش درود فرست...».[14]

زیارت ائمه علیهم السلام از راه دور

در فضيلت زيارت آن بزرگواران از دور نيز روايات بسيارى نقل شده است كه به دو نمونه اکتفا می شود:[15]

1. ابن ابى عمير از امام صادق عليه السلام نقل مى‏كند: «إِذا بَعُدَتْ بِأَحَدِكُمْ الشُّقَّةُ وَ نَأَتْ بِهِ الدَّارُ فَلْيَعْلِ أَعْلى مَنْزِلٍ لَهُ، فَيُصَلِّىَ رَكْعَتَيْنِ، وَ لْيَؤُمَّ بِالسَّلامِ إِلى‏ قُبُورِنا، فَإِنَّ ذلكَ يَصِلُ إِلَيْنا؛ كسى كه توان زيارت از نزديك را ندارد در جاى بلندى قرار گيرد و دو ركعت نماز بخواند، سپس روى به سوى قبور ما كند و سلام دهد كه به ما خواهد رسيد».[16]

سليمان بن عيسى از پدرش نقل مى‏كند: خدمت امام صادق عليه السلام عرض كردم: وقتى كه توان زيارتتان را از نزديك ندارم چگونه شما را زيارت كنم؟ فرمود: «اى عيسى! اگر توان آمدن نزد ما را ندارى روز جمعه غسل كن، يا وضو بگير و زير آسمان قرار گير و دو ركعت نماز بخوان و به سوى من توجه كن، پس هر كس در زمان حياتم مرا زيارت كند گويا در زمان مماتم مرا زيارت كرده است و هر كس در زمان مماتم مرا زيارت كند، گويا در زمان حيات مرا زيارت كرده است»!^[17]

مرحوم «علّامه مجلسى»[18] در ذيل اين روايت فرموده، از اين روايت به دست مى‏آيد كه زيارت امام حىّ از دور، به همين صورتى كه در روايت آمده، جايز است و اين دليلى است بر امكان زيارت حضرت حجّت عليه السلام در هر مكانى.[19]

پس بر عاشقان و شيعيان آن حضرت است كه اگر ممكن شد هر صبح، يادى از آن حضرت كنند و با بعضى از زيارت‏ ها و دعا ها،[20] زمزمه و نجوايى با آن بزرگوار داشته باشند و هم براى سلامتى و ظهور حضرتش دعا كنند و اگر هر روز ممكن نشد لااقل هفته ‏اى يك بار، روز جمعه آن حضرت را زيارت كنند و به تعبير بعضى از دعا ها بايد «دل را با ياد او آباد نگه داشت».[21]

در مجموع از اين دو روايت استفاده مى‏شود كه سلام و زيارت آن بزرگواران از راه دور با هر عبارتى ممكن است.[22]

فضیلت زیارت حضرت زهرا (س) از راه دور

علّامه مجلسى از «مصباح الانوار» از على عليه السلام از فاطمه عليها السلام نقل مى‏كند كه فرمود: رسول خدا به من فرمود: «يا فاطِمَةُ مَنْ صَلَّى عَلَيْكِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ، وَ أَلْحَقَهُ بى‏ حَيْثُ كُنْتُ مِنَ الْجَنَّةِ؛ هر كس بر تو سلام فرستد خداوند او را ببخشد و او را به من ملحق مى‏كند، هر كجاى بهشت كه باشم»![23]

هم چنین يزيد بن عبدالملك از پدرش از جدّش نقل مى‏كند كه روزى خدمت حضرت فاطمه عليها السلام رسيدم؛ آن حضرت در سلام، بر من سبقت گرفت و از حالم پرسيد و سپس فرمود: «پدرم به من خبر داد كه هر كس بر او و بر من سه روز سلام كند خداوند بهشت را بر او واجب مى‏كند»، عرض كردم: در زمان حيات او و حيات شما؟ فرمود: «آرى و بعد از وفات ما».^[24] ظاهر اين است كه اين روايت و نيز روايت قبل، شامل دور و نزديك، هر دو مى‏شود.[25]

زیارت امام علی (ع) از راه دور

براى امير مؤمنان عليه السلام در روز عید غدیر، زيارت ‏هايى نقل شده است كه معروف ترين آن، زيارت‏ معروف «امين الله» است[26] که مى‏توان آن را از نزديك و يا از راه دور، خطاب به اميرمؤمنان عليه السلام خواند.[27]

امام حسن عسكرى عليه السلام نیز زيارت بسيار جالب و جامعى را از پدرش بزرگوارش نقل مى‏كند و برای كسانى است كه توفيق زيارت‏ حضرت علی علیه السلام را در روز عید غدیر از نزديك ندارند و شايسته است هر جا كه هستند از راه دور، خواندن اين زيارت را غنيمت بشمرند:[28]

«السَّلامُ عَلَيْكَ‏ يا اميرَالْمُؤْمِنينَ، آمَنْتَ بِاللَّهِ وَهُمْ مُشْرِكُونَ، وَصَدَّقْتَ بِالْحَقِّ وَهُمْ‏ مُكَذِّبُونَ، وَجاهَدْتَ وَ هُمْ مُحْجِمُونَ، وَعَبَدْتَ اللَّهَ مُخْلِصاً لَهُ الدّينَ‏...؛ سلام بر تو اى امير مؤمنان به خدا ايمان آوردى در حالى كه آنها مشرك بودند و حق را تصديق نمودى در حالى كه ‏آنان تكذيب نمودند و جهاد نمودى در حالى كه آنان شانه خالى كردند، و خدا را عبادت نمودى در حالى كه دينت را براى او خالص كردى‏...».[29]

زیارت امام حسین (ع) از راه دور

روايات بسيارى در رابطه با فضیلت زيارت امام حسين عليه السلام از راه دور وارد شده، چنان كه زيارت هر معصوم ديگرى نيز اين گونه است.[30]

از جمله گروهى از ياران امام صادق عليه السلام نزد آن حضرت بودند، يكى از بزرگان آنها عرض كرد: فدايت شوم، من بسيارى از اوقات امام حسين عليه السلام را ياد مى‏كنم، در آن لحظه چه بگويم؟ فرمود: سه مرتبه بگو: «السَّلامُ عَلَيْكَ يا اباعَبْدِاللَّه»؛^[31]چرا كه سلام، از دور يا نزديك به آن حضرت مى‏رسد.[32]

در روايتی دیگر آمده است كه زيارت‏ امام حسين عليه السلام، در هر يكى از سه شب قدر، مستحب مؤكد است،[33] و در روايتى آمده است که سبب آمرزش گناهان مى‏شود[34] و اگر زائر، دسترسى به زيارت‏ از نزديك نداشته باشد، از دور زيارت‏ كند.[35]

در فرازی، راوى از امام صادق عليه السلام می پرسد: فدايت شوم بسيار مى‏شود كه يادى از امام حسين عليه السلام مى‏كنم در آن هنگام چه بگويم؟ فرمود:سه مرتبه بگو «صَلَّى اللَّهُ عَلَيْكَ يا اباعَبْدِاللَّهِ» كه سلام به آن حضرت از دور و نزديك به او مى‏رسد.[36]

هم چنین از روايت‏ علقمه‏ از امام باقر عليه السلام استفاده مى‏شود كه زيارت عاشورا براى دور و نزديك هر دو وارد شده است.[37] همانگونه که زيارت‏ اربعين که تنها در مورد امام حسين عليه السلام وارد شده، را نیز مى‏توان از راه دور و نزديك خواند.[38]

از روايت سُدير[39] (يكى از ياران امام صادق عليه السلام) به خوبى استفاده مى‏شود كه زيارت آن حضرت از دور نیز، فضيلت بسيار دارد، به اين صورت كه فرد در فضاى باز قرار گيرد و به راست و چپ نظر بيفكند، سپس سر خود را به سوى آسمان بلند كند و به جانب قبر امام حسين عليه السلام توجّه نمايد و بگويد: «السَّلامُ عَلَيْكَ يا اباعَبْدِاللَّهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُاللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ»كه در مقابل آن براى او ثواب بسيار نوشته مى‏شود.^[40]

با خواندن این ذکر زائر امام رضا(ع) شوید

فضيلت زيارت امام رضا عليه السلام بيش از آن است كه احصا شود و ما در اين جا تنها به ذكر چند روايت تبرّك مى‏جوييم.[41]

1. از رسول گرامى صلى الله عليه و آله نقل شده كه فرمود: «بزودى پاره ‏اى از تن من در زمين خراسان مدفون گردد و هيچ مؤمنى او را زيارت نكند مگر آن‏كه خداوند متعال بهشت را بر او واجب و بدنش را بر آتش جهنّم حرام كند».^[42]

2. به دو سند معتبر نقل شده كه آن حضرت فرمود: «هر كس مرا با توجّه به دورى قبرم زيارت كند روز قيامت در سه جايگاه نزد او بيايم، تا او را از صحنه ‏هاى هولناك آن روز خلاصى بخشم، اوّل زمانى كه نامه اعمال به دست انسان ها داده مى‏شود، دوم نزد پُل صراط و سوم نزد ميزان و ترازوى اعمال».^[43]

گفتنی است زيارت حضرت رضا عليه السلام در روز هاى مقدّس اسلامى، افضل است، خصوصاً استحباب زيارت آن حضرت در ماه رجب؛^[44] [اما با وجود این شرایط بحرانی] مردم نبايد اصرار در [زیارت نزدیک آن امام همام] و بوسيدن ضريح مقدس داشته باشند و براى ديگران ايجاد زحمت كنند، زيرا بوسيدن ضريح شرط زيارت نيست و با گفتن يك سلام نيز زيارت حاصل شده[45]و همگان می توانند با گفتن «صلی الله علیک یا اباالحسن»، زائر امام رضا (ع) باشند.

سخن آخر

بی شک اگر با «توجه و معرفت» زيارت‏ كنيم، مى‏توانيم مطمئن باشيم با هر دعا و زيارت‏، گويا به محضر خداوند و معصومين عليهم السلام شرفياب شده ‏ايم و روح و جانمان را صفا و صيقل تازه ‏اى داده ‏ايم و زنگار ها و تيرگى ‏هاى گناه را از خود زدوده ‏ايم و اين‏جاست كه دعا و زيارت‏، جايگاه واقعى خود را پيدا مى‏كند و هدف اصلى آن تحقّق مى‏يابد.[46]

پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی

دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir

منبع: کلیات مفاتیح نوین