دعای روز هشتم ماه مبارک رمضان
«اللهُمَّ ارْزُقْنى فيهِرَحْمَةَ الْأَيْتامِ، وَاطْعامَ الطَّعامِ، وَافْشآءَ السَّلامِ، وَصُحْبَةَ الْكِرامِ، بِطَوْلِكَ يا مَلْجَا الْأمِلينَ؛ خدايا در اين ماه مهربانى بر يتيمان و خوراندن طعام، سلام گفتن گسترده، همنشينى بزرگان را روزيم كن،به قدرتت اى پناه آرزومندان».[1]
بیان اهمیت و فضیلت یتیم نوازی، ترسیم بهترین روش یتیم نوازی،بیان فضیلت اکرام و اطعام، مفهوم شناسی سلام و تبیین کارکردهای آن، لزوم دقت در انتخاب دوست و همنشین و توصیف قدرت و نعمت های خداوند از جمله مهمترین نکات دعای روز هشتم ماه مبارک رمضان به شمار می آید.
اهمیت یتیم نوازی در قرآن و روایات
قرآن مجيد به يتيمان اهميّت فوق العاده اى داده است و در بيش از 20 آيه ، موضوعاتی هم چون «احتياط و دقّت در اموال يتيمان[2]،تشبیه خوردن مال يتيم به خوردن آتش! [3]، تأکید بر جنبه هاى عاطفى و معنوى برخورد با يتيمان در قالب اكرام يتيمان،[4] مورد توجه قرار گرفته است.[5]
هم چنین در روايات اسلامى نیز سرشار از سفارشات مختلف نسبت به يتيمان و كودكان بىسرپرست است، از جمله پيامبر گرامى اسلام حضرت محمّد صلى الله عليه و آله فرمودند:««مَنْ كَفَّلَ يَتيماً وَكَفَّلَ نَفَقَتَهُ كُنْتُ انَا وَهُوَ فِى الْجَنَّةِ كَهاتَيْن؛ من و كسى كه سرپرستى يتيمى را بر عهده بگيرد و مخارجش را تأمين نمايد، در بهشت همچون دو انگشت سبابه و اشاره در كنار هم هستيم».[6]
ضرورت توجه عاطفی به یتیمان
بی تردید نيازمندى كودك يتيم، منحصر به خوراك و پوشاك نيست، بلكه پاسخ گفتن به عواطف و احساسات قلبى او مهمتر است و در ساختمان آينده او فوق العاده مؤثر است،[7] چرا که بيشترين رنج يتيم از دست دادن كانون عاطفه و غذاى روح است، و تغذيه جسمى در مرحله بعد قرار دارد.[8]
اطعام نیازمندان ؛ جایگاه ابرار و نیکان
فراز «وَاطْعامَ الطَّعامِ؛ خوراندن طعام»، در این دعای شریف نشان می دهد در ماه مبارک رمضان لزوم توجه به نیازمندان ، ایتام و اطعام فقرا از جمله دستورات مورد تاکید اسلام است.[9] تا آنجا كه اطعام آنها يكى از كارهاى برجسته «ابرار» شمرده شده است.[10]
مفهوم سلام
سلام تحيت بزرگ اسلامى است[11]که و در اصل به معنی سلام اللَّه عليكم است، يعنى خداوند تو را به سلامت دارد، و در امن و امان باشى به همين جهت سلام كردن يك نوع اعلام دوستى و صلح و ترك مخاصمه و جنگ محسوب مى شود.[12]
افشای سلام ؛ آداب زیبای اسلامی در روابط اجتماعی
در احاديث وارد شده كه سواره بر پياده، و آنها كه مركب گران قيمت ترى دارند به كسانى كه مركب ارزانتر دارند، سلام كنند، و گويا اين دستور يك نوع مبارزه با تكبر ناشى از ثروت و موقعيت هاى خاص مادى است.[13]
همنشين تو از تو بِه بايد
در فرازی از دعا می خوانیم:«وَصُحْبَةَ الْكِرامِ؛ همنشينى بزرگان»[14] که نشان می دهد هر شخصی که براى خود دوست و همنشينى مىطلبد باید همنشينش كسى باشد كه موجب افزايش خوبى شود. به تعبیر شاعر:[15]
همنشين تو از تو بِه بايد تا تو را عقل و دين بيفزايد
سخن آخر:( اقرار به عبوديّت)
در خاتمه عرضه می داریم: «بِطَوْلِكَ يا مَلْجَا الْأمِلينَ؛ به قدرتت اى پناه آرزومندان»،[16] «طول» به معناى نعمت است كه امتداد چيزى را بيان مىكند چرا که نعمت ها، امتداد وجودى بخشنده نعمت است.[17]
هم چنین فراز «یا مَلْجَا الْأمِلينَ؛ اى پناه آرزومندان» مویّد تعبیر قرآنی است:«قل إني لن يجيرني من الله أحد و لن أجد من دونه ملتحدا؛[18] بگو اگر من نيز بر خلاف فرمان حق رفتار كنم هيچكس مرا در برابر او پناه نمىدهد، و ملجا و پناهگاهى جز او نمىيابم»؛ به اين ترتيب نه كسى مىتواند به من پناه دهد نه چيزى مىتواند پناهگاه واقع شود اين سخنان اعتراف به عبوديت كامل در پيشگاه خداوند است.[19]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir
[1] كليات مفاتيح نوين ؛ ص814.
[2] سوره انعام؛ آیۀ152.
[3] سوره نساء ؛آيه 10.
[4] سورۀ فجر؛ آيه 17 و 18.
[5] از تو سوال مى كنند(مجموعه سوالات قرآنى از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله) ؛ ص118.
[6] سفينةالبحار، ج 8، ص 740.
[7] تفسير نمونه ؛ ج3 ؛ ص278.
[8] همان ؛ ج27 ؛ ص359.
[9] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در رسانۀ ملی؛1395/03/29.
[10] برگزیده تفسیر نمونه ؛ ج5 ؛ ص356.
[11] تفسير نمونه ؛ ج4 ؛ ص43.
[12] همان.
[13] همان؛ ج4 ؛ ص45.
[14] كليات مفاتيح نوين ؛ ص814
[15] انوار هدايت، مجموعه مباحث اخلاقى ؛ ص426.
[16] كليات مفاتيح نوين ؛ ص814.
[17] پيام امام امير المومنين عليه السلام ؛ ج3 ؛ ص334
[18] سورۀ جن؛آیۀ22.
[19] تفسير نمونه ؛ ج25 ؛ ص131
