واقعۀ عظیم کربلا و پيروزى خون بر شمشیر ، اوج جانبازی شهيدانی جانباز هم چون حضرت عباس علیه السلام به شمار می رود که در راه عشق به حقّ و فضيلت[1] همه هستى خود را عاشقانه در راه خدا فدا کردند.[2]
لذا سالگرد میلاد حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام ، روز جانباز نام گذاری شده است چرا که عباس علیه السلام بزرگ جانباز تاریخ انسانیت است و صحنه کربلا را تجلی گاه ایثار و جانبازی نمود، و راه و رسم عاشقی و شیوه جانبازی را به جهانیان آموخت که شکوه جانفشانی و ایثارگری جانبازان انقلاب اسلامی ایران نمونۀ عینی آن قلمداد می شود.[3]
در این بین شایسته است هویت و معرفت جانبازی و جانفشانی همانگونه که بر سينه تاريخ بشريت ثبت شده است.بیش از پیش مورد واکاوی قرار گیرد؛تا آثار و کاکردهای معرفتی آن بتواند براى همه افراد و همه ملت هاى در بند، آموزنده و راهگشا باشد، آثاری كه حتی دشمنان حق و فضيلت و سردمداران مكتب هاى شيطانى را در هراس عميقى فرو برده است.[4]
ولایت مداری و خدامحوری؛ الفبای حماسه جانبازی
جانباز کسی است که در راه کیان و شرف و دین به دفاع می پردازد و علی رغم کوشش هایش در حفظ جان، به اراده الهی بخشی از پیکر خویش را از دست داده و به دوست می دهد. لذا عنصر نيّت و انگيزه الهى و دفاع از ولایت در جانبازی بسيار ممتاز است.[5] همانگونه که حضرت عباس علیه السلام در واقعۀ کربلا اين رجز را خواند:« وَاللَّهِ إنْ قَطَعْتُمُ يَميني إِنِّي أُحامِي أَبَداً عَنْ دينِي وَ عَنْ إِمامٍ صادِقِ الْيَقينِ نَجْلِ الْنَّبِيِّ الطَّاهِرِ الْأَمينِ »[6]
«به خدا سوگند! اگر چه دست راستم را قطع نموديد، ولى من پيوسته از دينم حمايت مى كنم و از امامى صادق الايمان كه فرزند پيامبر پاك و امين است، حمايت مى كنم».[7]
خداوند در قرآن کریم تعبیر جالبی دارد و می گوید کسانی که در جهاد در راه خدا خستگی، تشنگی و سختی متحمل می شوند همه آن ها ثبت می شود تا خداوند در مقابل آن سختی ها پاداش بهتری به آن ها بدهد.[8]
لذا منطق اسلام در جانبازی ، دین است و این نشان می دهد مقام جانبازان بسیار والا است و کسانی که در راه خدا جهاد کردند و جانباز شدند تا چه اندازه دارای اجر و مقام هستند.[9]
جانبازان؛ حافظان ارزش های اسلامی
از جمله ويژگى هاى حكومت مادی؛ از ميان بردن ارزش هاى اسلامى نظیر تقوا، وارستگى، علم و فضيلت های اخلاقی و ايمان و فرهنگ و عقلانیت دینی است[10]
لذا ماهیت جانباز و جانبازی بر مدار دفاع از توحيد ، حذف امتيازات ظالمانه مکاتب مادی و الحادی، وحدت جهان انسانيّت، مبارزه با ظلم و ستم، ، دفاع از مستضعفان و دعوت همگان به پذيرش تقوى و پاكى و فضیلت های دینی استوار است.[11]
اگر در جنگ تحمیلی این همه جانباز دادیم، برای حفظ ارزش های اسلامی بوده، به نحوی که علیرغم همه گرفتاری ها و مشکلاتی که داریم بر اثر مجاهدات های شهدا و جانبازان انقلاب اسلامی، در منطقه قدرت اول هستیم چرا که شاکلۀ وجودی آن بر اسلام بنا شده است.[12] همانگونه که انبیای الهی نیز در راستای مبارزه با حکومت های مادی و الحادی ، شهيد و جانباز و اسير دادند لیکن عقب نشينى نكرده و دست از تبليغ و مبارزه برنداشته و دعوت به توحيد و ارزش های دینی را متوقّف نکردند.[13]
مردم کشور ما نیز انقلاب کردند و صدها هزار شهید و اسیر و جانباز دادند تا ارزش های اسلامی را زنده کنند.[14]
جانبازان؛ روایتگر حدیث عشق و دلدادگی
هنگامى كه علاقه انسان به يك هدف به مرحله عشق، آن هم عشقى سوزان، برسد تمام احساس او در همان نقطه متمركز مى شود، و به همين جهت هر ناراحتى براى او قابل تحمل است نه تنها قابل تحمل است بلكه احساس ناراحتى نمى كند، جايى كه زنان مصر با ديدن روى يوسف، در مسير يك عشق زود گذر مجازى، آنچنان از خود بى خبر شدند كه به جاى بريدن ميوه، دست هاى خود را بريدند چه جاى تعجب است كه عاشقان بى قرار راه خدا، و جانبازان راه حق و فضيلت، درد و رنج ضربات سنگين دشمن را احساس نكنند، و بعد از آن كه قسمتى از بدنشان را در راه خدا دادند همواره متقى و شكرگزار باشند؛ چرا که نخست باید عشق ورزيد، در ادامه، فداكارى و تحمل درد و رنج و شکرگزاری و عشق ورزی به خدا، نتيجه حتمى آن است.[15]
ترسیم آیندۀ روشن؛ ارمغان عاشورای حسینی با ایثارگران خمینی
در تاریخ ملت ها سلسله حوادثى است كه مانند حلقه هاى زنجير به هم پيوسته است؛ هر حادثه بزرگ يا كوچك امروز، ريشه اى در گذشته و آثارى در آينده دارد، وهر قدر حادثه بزرگ تر باشد، ريشه ها پيچيده تر، و آثار فزون تر خواهد بود.[16]
حال اگر دستاوردهای دفاع مقدس در عرصه داخلی و بین المللی را بررسى كنيم و آثار و ثمرات آن را به مانند واقعۀ عظیم کربلا، در قرون بعد و حتّى امروز مورد توجّه دقيق قرار دهيم، شکوه دفاع مقدس و ایثارگری جانبازان عظمت و مفهوم ديگرى پيدا مى كند و جزء جزء اين حادثه هم چون کربلای حسینی معنى مى شود و پاسخ بسيارى از پرسش هاى مربوط به آن آشكارتر مى گردد.[17]
لذا همانگونه که حضرت زينب دختر شجاع اميرمؤمنان عليه السلام در پيش گويى عجيب و شگفت آورش، آينده كربلا و عاشورا را آن گونه كه ما امروز بعد از حدود 14 قرن مى بينيم دقيقاً ترسيم كرد و فرمود: در آينده در اين سرزمين بر مرقد برادرم حسين عليه السلام پرچمى به اهتزاز در مى آيد كه هيچگاه كهنه نشود و در گذر زمان گزندى به آن نرسد و سردمداران كفر هرچه در محو آن تلاش كنند، روز به روز بر عظمت آن افزوده شود. جانبازان و ایثاگران انقلاب خمینی رحمه الله علیه در دفاع مقدس، راه روشن آینده جمهوری اسلامی را به خوبی ترسیم کرده اند.[18]
بی شک در آینده نیز همان صحنه ها در دوران دفاع مقدس تکرار خواهد شد و وقتی مشاهده شود تحقق آینده ای روشن و زمینه سازی عصر ظهور چگونه مورد توجه ایثارگران و جانبازان قرار گرفته است آیندگان نیز طالب حضور در میدان می شوند. [19]
از این رهگذر ضرورت بزرگداشت شهدا و جانبازان در شرایط کنونی و آینده تاثیرگذار است.[20] چرا که نه تنها ما بلكه نسل هاي بعد از ما نيز مديون شهداء و جانبازان هستند[21]
جانبازان؛ پیام آور ایستادگی تا آخرین نفس
هنگامى كه حاكميّت جامعه اسلامى، و استقلال و كيان آنها در برابر دشمنان، به خطر بيفتد، همگان موظّفند بپاخاسته و تا آخرين نفس از خود دفاع كنند.[22]
البته بايد در پرورش افراد صالح و جانباز بكوشيم و تا آن جا كه امكانات اجازه مى دهد، براى يك چنين نهضت وسيع اسلامی، افرادى را تربيت كنيم كه بتوانند آرمان هاى اسلام را در سرتاسر جهان تحقّق بخشند.[23]
تحقق عینی این مسأله را می توان در ایثارگری جانبازان در جنگ تحمیلی مشاهده کرد؛ اينان ياران فداكار و از جان گذشته اى بودند كه دفاع از انقلاب را وظيفه خود دانستند و با آگاهى و شناخت كامل از خطراتى كه در اين مسير بود جان بر كف در اين راه قدم نهاده بودند. و مشتاقانه و بى باكانه با تمام توان و تا آخرين نفس در مقابل هجوم دشمن از خود، پايمردى نشان دادند و تا رمق داشتند از اسلام اصیل دفاع كردند.[24]
از سوی دیگرتداوم حضور جانبازان پس از جنگ تحمیلی در صحنه های مختلف سیاسی، فرهنگی و اجتماعی از جهات مختلف حاوی پیام های مهمی است از جمله اینکه نظام اسلامی ارزان به دست نیامده که ما به راحتی آن را از دست بدهیم.[25]
در واقع وجود جانبازان در صحنه خود نشان می دهد که برای حفظ نظام اسلامی چه هزینه های مهمی انجام شده است جانبازان با حضور خود به دیگران پیام می دهند ما با وجود جانبازی در صحنه حاضر هستیم ولی شما که سالم هستید چرا فعال نمی شوید.[26]
در حقیقت پیام جانبازان این است که تا آخرین نفس از نظام جمهوری اسلامی و ارزش های انقلاب دفاع می کنیم و دیگران خصوصاً جوانان عذری ندارند که در این برنامه ها و فعالیت ها شرکت نکنند.[27]
بدین ترتیب مردم بدانند شهدا، جانبازان و ایثارگران مورد احترام جامعه هستند و اگر فردا مشکلی برای نظام پیش بیاید همه باید برای دفاع از اسلام به میدان بیایند.[28]
زندگی در سایه آرامش و امنیت را مدیون جانبازان هستیم
اوّلين ويژگى یک نظام مستقل و مقتدر امنيّت آن است؛ امنيّتى كه مهم ترين نعمت خداوند بر بشر است.[29]
حقيقتاً، اگر امنيّت نباشد، اقتصاد خوب و سالم محقّق نخواهد شد؛ فراگيرى علم و دانش امكان پذير نخواهد بود؛ صنعت و تكنيك ممتاز به وجود نخواهد آمد؛ عبادت صحيح انجام نخواهد شد و خلاصه، هيچ چيز در يك محيط ناامن به درستى انجام نمى گيرد.[30]
معناى امنيّت را كسانى درك مى كنند كه جنگ تحميلى هشت ساله را لمس نمودند.[31] در دوران جنگ تحميلى ، ارتش صدام كه در جبهه ها حريف رزمندگان جان بر كف ما نمى شد، ديوانه وار به شهرها حمله مى كرد. به گونه اى كه هيچ كس احساس امنيّت نمى كرد، و هر لحظه امكان حمله هوايى مى رفت.[32]
البته نعمت امنيّت از جمله نعمت هايى است كه غالباً از آن غافليم؛[33] حال آنکه مردم بدانند نظام اسلامی در سایه ایثارگری شهدا و جانبازان در امنیت کامل است؛[34] در حقیقت ما در سایه جانبازان زندگی می کنیم، در کشوری هستیم که اطرافش آتش های روان است اما کشور ما به برکت مجاهدت های جانبازان در امن و امان است و فعلا مشکلی نیست و اگر فرهنگ شهادت و ایثارگری حفظ شود در آینده نیز از نظر امنیت مشکلی نداریم.[35]
لذا اكنون بايد هزاران بار خدا را شكر كنيم كه امنيّت در كشور ما حكم فرماست. اگر سرى به كشورهاى ناامن همسايه بزنيم، قدر امنيّت خود را بیشتر خواهيم دانست.[36]
سخن آخر:( چگونه قدردان ایثارگری جانبازان باشیم؟)
در خاتمه باید تأکید کرد ما وقتی از تعداد دقیق خانواده معظم شهدا و ایثارگران آگاه می شویم در می یابیم که برای این انقلاب چه زحماتی کشیده شده و چه انسان هایی برای حفظ این نظام ایثارگری کرده اند.[37]
باید این اعداد و ارقام در رسانه ها و همچنین در قالب همایش ها و ... برای عموم مردم تبیین شده و مشخص شود که چه میزان افراد برای این حکومت و نظام زحمت کشیده اند. [38]خدا نياورد روزي را كه براثر غلبه احساسات بر عقلانيت، ارزش ایثارگری جانبازان به خطر بيفتد.[39] بلکه هیچ کس در هر مقامی باشد حق ندارد ارزش های دفاع مقدس به ویژه ایثارگری جانبازان را کمرنگ یا بی رنگ سازد.[40]
باید دانست منشأ بسيارى از كفران ها غفلت است. انسانى كه دچار مشكلى شده، يا مبتلا به بيمارى گرديده، يا مقروض است، يا حادثه تلخى برايش پيش آمده و لب به اعتراض و ناسپاسى مى گشايد، توجّه ندارد كه حتّى در چنين شرايط سختى چه نعمت هاى بزرگى در اختيار دارد كه حاضر نيست آن را با تمام دنيا معاوضه كند. به عنوان نمونه عزيزان جانباز قطع نخاع، كه گوشه اى از جنايات صدام جنايتكار در جنگ تحميلى هشت ساله هستند، به خاطر قطع نخاع تمام عمر را بايد بر روى تخت بيمارستان باشند. حال آیا فردی كه بر اثر يك مشكل كوچك زبان به ناشكرى گشوده است، حاضر است كه نخاعش را قطع كنند و تمام دنيا را به او بدهند؟[41]
لذا ارج نهادن به عظمت كار يك ايثارگر جانباز در حقيقت حمد و ستایش خداوند است چرا که هر نيكى در جهان منبعث از پروردگار است[42] از این رهگذر عزت، احترام و خدمت به جانبازان، قدرداني از گذشته و تضمين آينده انقلاب و كشور است؛ در آموزه هاي ديني نيز نسبت به اصل تكريم و تعظيم ایثارگران و جانبازان بسيار تاكيد و توصيه شده است.[43]
بر این اساس تشکیل كار گروهي براي حل مشكلات خانواده های شهداء، جانبازان و ايثارگران ضروری است؛ مسئولان يقين بدانند هر نوع فعاليت در مسير خدمت به خانواده شهداء، ایثارگان و جانبازان و حل مشكلات آنان، ذخيره يوم المعادشان خواهد بود.[44]
البته توجه به جانبازان و ايثارگران و خانواده های آنان ، منحصر در كمك هاي صرفاً مادي نیست بلکه بايد به طرق مختلف به گونه اي عمل كرد كه رضايت جانبازان محقق شود تا آن ها در جامعه احساس احترام و عزت كنند.[45]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir
[1] احكام عزادارى ؛ ص19.
[2] برگزيده تفسير نمونه ؛ ج 1 ؛ ص61.
[3] همان.
[4] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص400.
[5] همان ؛ ص494.
[6] همان.
[7] همان.
[8] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس بنیاد شهید و امور ایثار گران استان قم؛31/2/1394.
[9] همان.
[10] مناظرات تاريخى امام رضا عليه السلام با پيروان مذاهب و مكاتب ديگر ؛ ص10.
[11] پنجاه درس اصول عقائد براى جوانان ؛ ص216.
[12] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛3/11/1397.
[13] مثالهاى زيباى قرآن ؛ ج 2 ؛ ص185.
[14] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار علما و امام جمعه شهرستان میانه؛9/4/1389.
[15] يكصد و پنجاه درس زندگى (فارسى) ؛ ص65.
[16] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص27.
[17] همان.
[18] همان ؛ ص550.
[19] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران؛16/8/1392.
[20] همان.
[21] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در ديدار رئيس بنياد شهيد و امور ايثارگران؛7/6/1397.
[22] اسلام در يك نگاه ؛ ص99.
[23] پاسخ به پرسشهاى مذهبى ؛ ص213.
[24] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص435.
[25] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در ديدار مدیرکل بنیاد شهید و امور ایثارگران قم؛30/2/1394.
[26] همان.
[27] همان.
[28] همان.
[29] مثالهاى زيباى قرآن ؛ ج 1 ؛ ص378.
[30] همان.
[31] قهرمان توحيد، شرح و تفسير آيات مربوط به حضرت ابراهيم (ع) ؛ ص148.
[32] سوگندهاى پر بار قرآن، ص: 327.
[33] همان ؛ ص326.
[34] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در ديدار رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران ؛30/2/1394.
[35] همان.
[36] قهرمان توحيد، شرح و تفسير آيات مربوط به حضرت ابراهيم علیه السلام ؛ ص148.
[37] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در ديدار رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران؛16/8/1392.
[38] همان.
[39] متن بیانیۀ حضرت آيت الله العظمی مكارم شيرازي؛27/3/1388.
[40] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار علما و امام جمعه شهرستان میانه؛9/4/1389.
[41] سوگندهاى پر بار قرآن ؛ ص326.
[42] تفسير نمونه ؛ ج 17 ؛ ص74.
[43] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در ديدار رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران؛7/6/1397.
[44] همان.
[45] همان.
