فضیلت و اعمال ماه ربیع الاول از منظر معظم له

حلول ماه ربیع الاول؛ ماه جشن و سرور

 ماه ربيع الأوّل گرچه آغاز آن آميخته با خاطره غم انگيز و اندوه بار شهادت امام حسن عسكرى عليه السلام است، ولى از آن جا كه ميلاد مبارك حضرت ختمى مرتبت رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله مطابق روايت معروف، در هفدهم اين ماه و طبق روايت غيرمعروف، در دوازدهم آن واقع شده و ميلاد حضرت صادق عليه السلام نيز در هفدهم اين ماه است، ماه شادى و جشن و سرور است.[1]

این ماه پربرکت ربیع

از آن جا كه هجرت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله كه سرچشمه دگرگونىِ عميق در جهانِ اسلام و عزّت و شوكت مسلمين شد، و همچنين داستان «ليلة المبيت » در اين ماه واقع گرديده، و آغاز امامت پربركت حضرت بقيةاللَّه (ارواحنا فداه) همزمان با شهادتِ پدر بزرگوارش نيز مى باشد در مجموع از ماه هاى بسيار پربركت و پرخاطره است، كه سزاوار است، همه علاقه مندان مكتب اهل بيت عليهم السلام آن را ارج نهند و گرامى بدارند.[2]

اول ربیع الاول؛ لیلة المبیت؛ آغاز هجرت پیامبر به مدینه

در آغاز ماه ربيع الاول پيامبر به طرز معجزه آسايى از حلقه محاصره دشمن نجات يافت و روانه مدينه شد و در روز دوازدهم كه مصادف با روز دوشنبه بود به محلّه قبا وارد شد.[3]،[4]

شب اوّل ربیع الاول به نام «ليلة المبيت» مزيّن است، در اين شب يك حادثه مهمّ تاريخى واقع شد و آن اين كه در سال سيزدهم بعثت، رسول خدا صلى الله عليه و آله از مكّه به قصد هجرت به سوى مدينه، از شهر خارج شد و در «غار ثور» پنهان گرديد و امير مؤمنان على عليه السلام براى اغفال دشمنان، فداكارانه در بستر رسول خدا صلى الله عليه و آله خوابيد و مشركان قريش كه خانه رسول خدا صلى الله عليه و آله را محاصره كرده بودند، به گمان آن كه رسول خدا صلى الله عليه و آله در بسترش آرميده است، تا صبح منتظر ماندند و چون صبحگاهان با شمشيرهاى برهنه به منزل آن حضرت هجوم بردند تا رسول اللَّه صلى الله عليه و آله را بكشند، على عليه السلام را ديدند كه از آن بستر برخاست! بدين سان، رسول خدا صلى الله عليه و آله در فرصتى مناسب خود را از چنگال مشركان قريش نجات داد و على عليه السلام نيز با اين فداكارى، عشق و علاقه و برادرى خود را نسبت به رسول خدا صلى الله عليه و آله نشان داد؛ اين در حالى بود كه هر زمان ممكن بود كسى را كه در بستر خوابيده به قتل برسانند.[5]

آيه شريفه « «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِى نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبادِ»؛بعضى از مردمِ (با ايمان و فداكار) جان خود را در برابر خشنودى خدا مى فروشند؛ و خداوند نسبت به بندگان مهربان است»[6] در حقّ آن حضرت نازل شد.[7] سال هجرت رسول خدا صلى الله عليه و آله مبدأ تاريخ مسلمانان است و تحوّلى عظيم در جهان اسلام روى داد.[8]

آغاز امامت حضرت ولی عصر  عجل الله تعالی فرجه

در روز هشتم ربيع الأوّل، سال 260، شهادت امام حسن عسكرى عليه السلام طبق روايتى واقع شده است و از همان روز، امامت حضرت صاحب الزّمان، حجّة بن الحسن عجّل اللَّه تعالى فرجه الشريف آغاز گرديد.[9] ،[10]

نگاهی به انحرافات روز نهم ربیع الاول

چند سالى است بعضى از هيأتهاى مذهبى توسّط بعضى از مدّاحان، نهم ربيع الاوّل را جشن مفصّلى مى گيرند و متأسّفانه كمتر مسائل شرعى رعايت مى شود. با توجّه به اين مقدّمه بايد به نکاتی توجه کرد:^[11]

الف) تولّى دوستان اهل بيت عصمت عليهم السلام و تبرّى از دشمنان آنها، جزء اركان مذهب ماست.^[12]لیکن تولّى و تبرّى راههاى صحيحى دارد، نه اين راههاى خلاف.^[13]

ب) نبايد كارى كرد كه شكاف در صفوف مسلمين بيفتد. بلکه باید از كارهايى كه باعث تفرقه صفوف، و ايجاد شكاف بين مسلمانان مى شود خوددارى شود، و همه مسلمين در برابر دشمنان اسلام متّحد شوند.^[14]

ج) نبايد به نام مقدّس اهل بيت عليهم السلام مجالس مشتمل بر گناه تشكيل داد.^[15]

د) روايتى با عنوان رفع قلم در آن ايّام مخصوص، در منابع معتبر نداريم،^[16] بلکه حديث رفع قلم مخصوص به كودكان نابالغ و ديوانه ها و حالت خواب است و معاذ اللَّه كه ائمّه معصومين عليهم السلام اجازه ارتكاب گناه به افراد در اين ايّام يا غير اين ايّام را داده باشند.^[17]

بر فرض، چنين چيزى باشد (كه نيست) مخالف كتاب و سنّت است، و چنين روايتى قابل پذيرفتن نيست، و حرام و گناه در هيچ زمانى مجاز نيست. همچنين سخنان ركيك و كارهاى زشت ديگر.^[18]

سالروز ازدواج پیامبرصلی الله علیه و آله و حضرت خدیجه سلام الله علیها

روز دهم ربیع الاول روز ازدواج رسول خدا صلى الله عليه و آله با حضرت خديجه كبرى عليها السلام است در حالى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله 25 ساله بود و حضرت خديجه عليها السلام 40 ساله. به همين مناسبت روزه اين روز به عنوان شكرگزارى مستحب شمرده شده است.[19]،[20]

ولادت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به روایت اهل سنت

روز دوازدهم ربیع الاول  مطابق نظر مرحوم شيخ كلينى و مسعودى و همچنين مشهور ميان اهل سنّت، روز ولادت با سعادت نبىّ مكرّم اسلام صلى الله عليه و آله است.[21]،[22]

ورود پیامبر اکرم به مدینه

همچنين در  روز دوازدهم ربیع الاول، رسول خدا صلى الله عليه و آله بعد از دوازده روز كه مسير راه ميان مكّه و مدينه را پيمود وارد مدينه گرديد.[23]،[24]

انقراض دولت بنی مروان

هم چنین انقراض دولت بنى مروان در روز دوازدهم ربیع الاول سال  132ه ق اتفاق افتاد .[25]،[26]

سالروز هلاکت یزید بن معاویه لعنت الله علیه

 در روز چهاردهم ربیع الاول سال 64 ه ق، يزيد بن معاويه به هلاكت رسيد.[27] وى پس از سه سال و نُه ماه خلافت كه همراه با جنايات عظيمى بود كه مهمترين آن واقعه كربلا و شهادت ابى عبداللَّه الحسين عليه السلام و يارانش مى باشد در سنّ سى و هفت سالگى در منطقه «حوران» زندگى ننگينش به پايان رسيد؛ جنازه اش را در دمشق دفن كردند؛ ولى اكنون اثرى از او نيست.[28] ،[29]

۱۷ ربیع الاول؛ میلاد حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله

شب هفدهم ربیع الاول طبق روايات مشهور شيعه، شب ولادت حضرت خاتم الانبيا، رسول معظّم اسلام صلى الله عليه و آله است و شب بسيار مباركى است.[30]،[31]

مشهور ميان علماى اماميّه آن است كه روز هفدهم ربيع الأوّل، روز ولادت با سعادت رسول خدا حضرت محمّد بن عبداللَّه صلى الله عليه و آله است و معروف آن است كه ولادتش در مكّه معظّمه، واقع شده است، و زمان ولادتش

هنگام طلوع فجر، روز جمعه، سنه عام الفيل[32] بوده است.[33]،[34]

ولادت امام صادق علیه السلام

همچنين در چنين روزى در سال 83 هجرى قمرى، ولادت امام صادق عليه السلام واقع شده است و از اين جهت نيز بر اهمّيّت اين روز افزوده شده است.[35] ،[36]

اعمال ماه ربيع الاوّل

روزه و زیارت اول ربیع الاول

 علما گفته اند مستحب است، به شكرانه هجرت موفّقيت آميز رسول خدا صلى الله عليه و آله اين روز را روزه بگيرند و صدقه و انفاق و احسان نمايند،[37] ،[38]

و همچنين زيارت آن بزرگوار، در اين روز مناسب است.مرحوم «سيّد بن طاووس»، دعايى را براى اين روز در كتاب اقبال نقل كرده است.[39]،[40]

نماز مستحبی دوازدهم ربیع الاول به مناسبت ولادت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله

در روز دوازدهم خواندن دو ركعت نماز مستحب است كه در ركعت اوّل بعد از حمد، سه مرتبه سوره «قل يا ايّها الكافرون» و در ركعت دوم بعد از حمد، سه مرتبه سوره «توحيد» خوانده شود.[41] ،[42]

اعمال روز 17 ربیع الاول

روز هفدهم اين روز مطابق نظر مشهور علماى اماميّه، روز ولادت رسول خدا صلى الله عليه و آله و همچنين ميلاد امام صادق عليه السلام است و روز بسيار مباركى است و داراى اعمالى مى باشد:[43]

غسل

 غسل؛ به نيّت روز هفدهم ربيع الاوّل.[44]،[45]

روزه

 روزه؛ كه براى آن فضيلت بسيار نقل شده است، از جمله در رواياتى از ائمّه معصومين عليهم السلام آمده است: كسى كه اين روز را روزه بدارد، خداوند براى او ثواب روزه يكسال را مقرّر مى فرمايد.[46]،[47]

صدقه

 دادن صدقه، احسان نمودن و خوشحال كردن مؤمنان و به زيارت مشاهد مشرّفه رفتن.[48]،[49]

صلوات بر پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم

شايسته است صلوات فرستادن بر آن حضرت صلى الله عليه و آله به آن صلواتى كه امير مؤمنان على عليه السلام در يكى از خطبه هاى خود در روز جمعه بر آن حضرت فرستاده و در «روضه كافى» نقل شده است:[50]

«انَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِىِّ، يا ايُّها الَّذينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْليماً، اللهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ، وَبارِكْ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ، وَتَحَنَّنْ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَسَلِّمْ عَلى مُحَمَّدٍ وَالِ مُحَمَّدٍ، كَافْضَلِ ما صَلَّيْتَ وَبارَكْتَ وَتَرَحَّمْتَ وَتَحَنَّنْتَ وَسَلَّمْتَ عَلى ابْراهيمَ والِ ابْراهيمَ، انَّكَ حَميدٌ مَجيدٌ، اللَّهُمَّ اعْطِ مُحَمَّداً الْوَسيلَةَ، وَالشَّرَفَ وَالْفَضيلَةَ، وَالْمَنْزِلَةَ الْكَريمَةَ، اللهُمَّ اجْعَلْ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ اعْظَمَ الْخَلايِقِ كُلِّهِمْ شَرَفاً يَوْمَ الْقِيمَةِ، وَاقْرَبَهُمْ مِنْكَ مَقْعَداً، وَاوْجَهَهُمْ عِنْدَكَ يَوْمَ الْقِيامَةِ جاهاً، وَ افْضَلَهُمْ عِنْدَكَ مَنْزِلَةً وَنَصيباً، اللهُمَّ اعْطِ مُحَمَّداً اشْرَفَ الْمَقامِ، وَ حِبآءَ السَّلامِ، وَ شَفاعَةَ الْإِسْلامِ، اللهُمَّ وَالْحِقْنا بِهِ غَيْرَ خَزايا، وَلا ناكِبينَ وَلا نادِمينَ وَلا مُبَدِّلينَ، الهَ الْحَقِّ آمينَ؛^[51]خدا و فرشتگانش بر پيامبر درود مى فرستند اى كسانى كه ايمان آورده ايد بر او درود فرستيد و (در برابر اوامر او) كاملًا تسليم باشيد، خدايا بر محمّد و خاندان پاكش درود فرست، و به محمّد و خاندان پاكش بركت ده، و به محمّد و خاندان پاكش محبّت كن، بر محمّد و خاندان پاكش درود فرست، همانند بهترين درود و بركت و رحمت و محبّت و سلامى كه بر ابراهيم و خاندانش فرستاده اى كه تو ستوده و مورد ستايشى، خدايا به محمّد وسيله شفاعت و شرافت و برترى و جايگاه بزرگواران را عطا كن، خدايا محمّد و خاندان پاكش را با شرافت ترين مخلوقات و نزديكترين از جهت جايگاه و سربلندترين و با فضيلت ترين آنان از نظر موقعيّت و بهره در نزد خودت در روز قيامت قرار ده، خدايا به محمّد با شرافت ترين جايگاه و آرامش كامل و شفاعت مسلمانان را عطا كن، خدايا ما را به دور از شرمندگى، و انحراف و پشيمانى و تبديل عقيده به او ملحق كن، اى پروردگار برحق دعايم را اجابت كن».^[52]

زیارت پیامبر صلی الله علیه و آله در روز هفدهم ربیع الاول

  زيارت رسول خدا صلى الله عليه و آله از دور و نزديك؛ در روايتى از آن حضرت آمده است: «هر كس بعد از وفات من، قبرم را زيارت كند مانند كسى است كه به هنگام حياتم به سوى من هجرت كرده باشد، اگر نمى توانيد مرا از نزديك زيارت كنيد، از همان راه دور به سوى من سلام بفرستيد (كه به من مى رسد)».[53] ،[54]

فضیلت زیارت حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله

 روايات زيادى درباره فضيلت زيارت آن حضرت وارده شده كه از آن جمله است: امام صادق عليه السلام مى فرمايد: «امام حسين عليه السلام از رسول اللَّه صلى الله عليه و آله سؤال كرد: پاداش زائر شما چيست؟فرمود: فرزندم! كسى كه در حيات يا ممات من، مرا زيارت كند، يا پدرت را و يا برادرت را و يا خودت را زيارت كند، بر من لازم است كه در روز قيامت زيارتش كنم تا او را از گناهانش رهايى بخشم»^[55]،^[56]

هم چنین در روايات متعدّدى آمده است كه اگر كسى با خلوص نيّت به زيارت قبر رسول خدا صلى الله عليه و آله برود، آن حضرت شفيع او در قيامت مى شود و ان شاءاللَّه وارد بهشت مى گردد.^[57]،[58]

زيارت قبر رسول اللَّه صلى الله عليه و آله معادل حجّ مقبولى است كه به همراه آن حضرت بجا آورده شود.^[59] لذا رسول گرامی اسلام فرمود: «كانَ فِي جَوارِي يَوْمَ الْقِيامَةِ؛^[60]كسى كه در حيات يا پس از مرگم مرا زيارت كند، روز قيامت در جوار من خواهد بود»^[61]

آن حضرت در روایتی دیگر فرمود: «ما بَيْنَ بَيْتي وَ مِنْبَري ، رَوْضَةٌ مِنْ رِياضِ الْجَنَّةِ ...؛ميان خانه و منبر من، باغى از باغ هاى بهشت است ...».^[62]،[63]

هم چنین مرحوم صدوق از اميرمؤمنان على عليه السلام روايت كرده كه فرمود: «حجّ خود را با زيارت حضرت رسول صلى الله عليه و آله كامل كنيد؛ چرا كه ترك زيارتش بى وفايى و خلاف ادب است».^[64]،[65]

آداب زیارت پیامبر گرامی اسلام

مطابق آنچه «ابن قولويه» در «كامل الزيارات» از امام صادق عليه السلام نقل كرده، شایسته است زائر نزد قبر پيامبر صلى الله عليه و آله برود و بر آن حضرت سلام كند، آنگاه چنانچه ميسّر شود كنار ستونى كه جانب راست قبر و نزد سر  مبارك حضرتش قرار دارد، رو به قبله بايستد و بگويد:«اشْهَدُ انْ لا الهَ الَّا اللَّهُ، وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ، وَاشْهَدُ انَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، وَاشْهَدُ انَّكَ رَسُولُ اللَّهِ، وَانَّكَ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِاللَّهِ، وَاشْهَدُ انَّكَ قَدْ بَلَّغْتَ رِسالاتِ رَبِّكَ، وَنَصَحْتَ لِأُمَّتِكَ، وَ جاهَدْتَ فى سَبيلِ اللَّهِ...؛گواهى مى دهم كه معبودى جز خدا نيست، يگانه اى كه شريكى ندارد و گواهى مى دهم كه محمّد بنده و فرستاده اوست، و گواهى مى دهم كه به يقين تويى فرستاده خدا و محمّد فرزند عبداللَّه، و گواهى مى دهم كه تو رسالت هاى پروردگارت را به انجام رساندى و براى امّتت خيرخواهى نمودى و در راه خدا جهاد كردى ...»[66]

سپس فرمود: اگر حاجتى دارى، رو به قبله بايست و دو دستت را بالا ببر و حاجتت را طلب كن كه اميد است برآورده شود ان شاءاللَّه.^[67] ،[68]

زيارت حضرت رسول صلى الله عليه و آله از راه دور

فضيلت زيارت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از راه دور

 يكى از ياران امام صادق عليه السلام مى گويد: امام عليه السلام به من امر فرمود كه هر چه مى توانم در مسجد رسول اللَّه صلى الله عليه و آله نماز بگزارم؛ چرا كه اين توفيق هميشه نصيب انسان نمى شود. سپس فرمود: آيا كنار قبر رسول اللَّه صلى الله عليه و آله هم مى روى؟ عرض كردم: آرى، فرمود: آگاه باش كه او سلام تو را از نزديك مى شنود و اگر دور هم باشى از دور هم سلامت به او مى رسد.^[69] ،^[70]

 امام على عليه السلام از رسول اللَّه صلى الله عليه و آله نقل مى كند كه فرمود: «هر كس در هر مكانى از زمين، به من سلام كند سلامش به من مى رسد».^[71]،^[72]

در روايت معتبرى از امام سجّاد عليه السلام نقل شده كه رسول اللَّه صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه بعد از وفات من به زيارت قبرم بيايد، مثل كسى است كه در زمان حياتم به سوى من هجرت كرده است؛ پس اگر توان آن را نداريد، از دور بر من سلام بفرستيد كه به من مى رسد.^[73]،^[74]

كيفيّت زيارت آن حضرت از راه دور

 يكى از ياران امام رضا عليه السلام مى گويد: خدمت آن حضرت عرض كردم: بعد از نماز فريضه چگونه بر رسول گرامى صلى الله عليه و آله سلام فرستم (و حضرتش را زيارت كنم)؟ فرمود: خطاب به آن حضرت مى گويى:السَّلامُ عَلَيْكَ يا رَسُولَ اللَّهِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا مُحَمَّدَ بْنَ عَبدِاللَّهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا خِيَرَةَ اللَّهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا حَبيبَ اللَّهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا صَفْوةَ اللَّهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا أَمينَ اللَّهِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ رَسُولُ اللَّهِ، وَأَشْهَدُ أَنَّكَ مُحَمَّدُ بْنُ عَبدِاللَّهِ، وَأَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ نَصَحْتَ لِأُمَّتِكَ، وَجاهَدْتَ في سَبيلِ رَبِّكَ، وَعَبَدْتَهُ حَتَّى أَتاكَ الْيَقينُ، فَجَزاكَ اللَّهُ يا رَسُولَ اللَّهِ أَفْضَلَ ما جَزى نَبِيّاً عَنْ أُمَّتِهِ، اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، أَفْضَلَ ما صَلَّيْتَ عَلى ابراهيمَ وَ آلِ إبْراهيمَ، إِنَّكَ حَميدٌ مَجيدٌ؛^[75]سلام بر تو اى رسول خدا و رحمت و بركات خدا بر تو باد، سلام بر تو اى محمّد بن عبداللَّه، سلام بر تو اى اختيارشده خدا، سلام بر تو اى محبوب خدا،سلام بر تو اى برگزيده خدا، سلام بر تو اى امين (بر وحى) خدا، گواهى مى دهم كه تو فرستاده خدايى، و گواهى مى دهم كه تو محمّد پسر عبدالله هستى، و گواهى مى دهم كه تو براى امتت خيرخواهى نمودى و در راه پروردگارت جهاد كردى، و او را تا زمان مرگ عبادت نمودى، پس خداوند تو را جزاى خير دهد اى رسول خدا، بهترين جزايى كه هيچ پيامبرى را از جانب امّتش چنان پاداشى نداده است، خدايا بر محمد و خاندان پاكش درود فرست، بهترين درودى كه بر ابراهيم و خاندان ابراهيم فرستاده اى، كه تو ستوده و سزاوار ستايشى».[76]

و نيز «سيّد بن طاووس» در «مصباح الزائر» از امام صادق عليه السلام نقل كرده كه فرمود: «كسى كه بخواهد از شهر خويش قبر رسول گرامى صلى الله عليه و آله و قبور ساير ائمّه عليهم السلام را زيارت كند روز جمعه غسل نمايد و دو جامه پاكيزه بپوشد و در فضاى باز بايستد؛ سپس چهار ركعت نماز بخواند با هر سوره اى كه ميسّر شود، پس از تشهّد و سلام، رو به قبله بايستد و بگويد:«السَّلامُ عَلَيْكَ ايُّهَا النَّبِىُّ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكاتُهُ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِىُّ الْمُرْسَلُ، وَالْوَصِىُّ الْمُرْتَضى، وَالسَّيِّدَةُ الْكُبْرى ، وَالسَّيِّدَةُ الزَّهْراءُ، وَالسِّبْطانِ الْمُنْتَجَبانِ، وَالْأَوْلادُ الْأَعْلامُ، وَالْأُمَناءُ الْمُنْتَجِبُونَ، جِئْتُ انْقِطاعاً الَيْكُمْ وَ الى آبائِكُمْ، وَ وَلَدِكُمُ الْخَلَفِ عَلى بَرَكَةِالْحَقِّ، فَقَلْبى لَكُمْ مُسَلِّمٌ، وَ نُصْرَتى لَكُمْ مُعَدَّةٌ، حَتَّى يَحْكُمَ اللَّهُ لِدِينِهِ، فَمَعَكُمْ مَعَكُمْ لا مَعَ عَدُوِّكُمْ، إِنِّي لَمِنَ الْقائِلِينَ بِفَضْلِكُمْ، مُقِرٌّ بِرَجْعَتِكُمْ، لا انْكِرُ لِلّهِ قُدْرَةً، وَ لا أَزْعَمُ إلّا ما شاءَ اللَّهُ، سُبْحانَ اللَّهِ ذِى الْمُلْكِ وَ الْمَلَكُوتِ، يُسَبِّحُ للَّهِ بِاسْمائِهِ جَمِيعُ خَلْقِهِ، وَالسَّلامُ عَلى أَرْواحِكُمْ وَ أَجْسادِكُمْ، وَالسَّلامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ؛^[77]سلام بر تو اى پيامبر و رحمت و بركات خدا بر تو باد، سلام بر تو اى پيامبر فرستاده شده و (بر على) جانشين پسنديده ات و (بر همسرت) بانو خديجه كبرى ، و (بر دخترت) بانو فاطمه زهرا و بر دو نوه برگزيده ات و بر فرزندان ممتاز و امينان برگزيده ات، به بركت حق تعالى از همه بريده و به درگاه شما و پدران و فرزندان شايسته تان آمده ام، پس دلم تسليم شماست. و براى ياريتان آماده ام، تا خداوند حكم دينش را اجرا كند، پس آن كه با شماست با شماست نه با دشمنان شما، به يقين من از معتقدان به لطف و كرم شما و معترف به بازگشت شمايم، منكر توانايى خدا نبوده و جز آنچه خدا مى خواهد نمى خواهم، تسبيح مى گويم خدايى را كه صاحب ملك و ملكوت است، تمامى مخلوقات،خدا را با نامهايش تسبيح مى گويند، و درود بر جانها و جسمهاى شما، و درود و رحمت و بركات خدا بر شما باد».^[78]

زیارت امیرالمومنین در هفده ربیع الاول

زيارت امير مؤمنان، على عليه السلام نيز در اين روز مستحب است با همان زيارتى كه امام صادق عليه السلام در چنين روزى كنار ضريح شريف آن حضرت عليه السلام وى را زيارت كرد.[79]،[80]

مرحوم «علّامه مجلسى» از «شيخ مفيد» و «شهيد اوّل» و «سيّد بن طاووس» نقل مى كند كه روايت شده: امام صادق عليه السلام در روز ميلاد رسول اكرم صلى الله عليه و آله اميرمؤمنان عليه السلام را به اين زيارت، زيارت كرد: «السَّلامُ عَلى رَسُولِ اللَّهِ، السَّلامُ عَلى خِيَرَةِ اللَّهِ، السَّلامُ عَلَى الْبَشيرِ النَّذيرِ، السِّراجِ الْمُنيرِ، وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكاتُهُ...؛سلام بر رسول خدا، سلام بر برگزيده خدا، سلام بر بشارت دهنده بيم دهنده، آن چراغ نورانى، و رحمت و بركات خدا بر او باد»،آنگاه به نزديك قبر برو و بگو:« السَّلامُ عَلَيْكَ يا وَصِىَّ الْأَوْصِيآءِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا عِمادَ الْأَتْقِيآءِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا وَلِىَّ الْأَوْلِيآءِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا سَيِّدَ الشُّهَدآءِ...؛سلام بر تو اى جانشين جانشينان، سلام بر تو اى تكيه گاه پرهيزكاران، سلام بر تواى ولىّ اولياى خدا، سلام بر تو اى آقا و سرور شهيدان»[81]

سپس خود را به قبر بچسبان و آن را ببوس و بگو:اشْهَدُ انَّكَ تَسْمَعُ كَلامى ، وَتَشْهَدُ مَقامى ، وَاشْهَدُ لَكَ يا وَلِىَّ اللَّهِ بِالْبَلاغِ وَالْأَدآءِ، يا مَوْلاىَ يا حُجَّةَ اللَّهِ...؛گواهى مى دهم كه تو به يقين سخنم را شنيده و جايگاهم را مى بينى و اى ولى خدا گواهى مى دهم در مورد تو به ابلاغ و انجام (وظيفه ات)، اى مولاى من، اى حجّت خدا»[82]

 بار ديگر خود را به قبر بچسبان وقبر را ببوس وبگو: يا وَلِىَ اللَّهِ، يا حُجَّةَاللَّهِ، يا بابَ حِطَّةِ اللَّهِ، وَلِيُّكَ وَزائِرُكَ، وَاللّائِذُ بِقَبْرِكَ، وَالنَّازِلُ بِفِنآئِكَ...؛اى ولى خدا، اى حجّت خدا، اى درگاه خدا براى ريزش گناهان، دوستدار و زائرت و پناهنده به قبرت و فرود آينده به درگاهت»[83]

ممكن است براى بعضى اين سؤال مطرح شود كه با آن كه روز 17 ربيع الاوّل روز تولّد رسول خدا صلى الله عليه و آله است، چگونه زيارت اميرمؤمنان عليه السلام در اين روز وارد شده و از زيارت خود آن حضرت در اين روز (غير از چند جمله اى كه در ابتداى اين زيارت طولانى آورده شده) خبرى نيست؟[84]

در پاسخ به این سوال باید گفت: الف) رسول گرامى صلى الله عليه و آله خود، فرمودند:«أَنَا مَدينَةُ الْعِلْمِ وَ عَليٌّ بابُها»كه ممكن است از آن برداشت شود: براى رسيدن به محضر پيامبر صلى الله عليه و آله بايد از دروازه توجّه به على عليه السلام عبور كرد.[85]

ب) ارتباط اين دو بزرگوار و اتّحاد اين دو نور، به قدرى زياد است كه حقيقتاً يك نَفْس و يك روح هستند در دو كالبد؛ بر همين اساس، در آيه مباهله از نفس پيامبر در كلمه «أنفسنا» على عليه السلام اراده شده است و لازمه چنين اتّحادى اين است كه زيارت يكى زيارت ديگرى نيز باشد.[86]

ج) «كامل الزيارات» از مفضّل بن عمر از امام صادق عليه السلام روايتى را نقل كرده كه ظاهرش اين است: زيارت نجف، به منزله زيارت رسول گرامى صلى الله عليه و آله مى باشد.[87] همان گونه كه «علّامه مجلسى» از كتاب «مزار كبير» از اسحاق بن عمّار نقل كرده كه از امام صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود: عربى باديه نشين به خدمت رسول اللَّه صلى الله عليه و آله مشرّف شد، و عرض كرد: يا رسول اللَّه! خانه ام دور از خانه توست و من مشتاق تو و زيارت تو مى شوم و اين مسير طولانى را مى پيمايم و به مدينه مى آيم ولى تو را نمى يابم، بلكه با علىّ بن ابى طالب ملاقات مى كنم و او هم با گفتگو و مواعظش با من انس مى گيرد و برمى گردم، امّا در حالى كه متأسّف و محزون از نديدن تو هستم. فرمود: هر كس على عليه السلام را زيارت كند به راستى كه مرا زيارت كرده است و هر كس او را دوست داشته باشد مرا دوست داشته است و هر كس با او دشمنى كند با من دشمنى كرده است. اين مطلب را از جانب من به قومت برسان و (بگو كه:) هر كس به زيارت على آيد به زيارت من آمده است و من و جبرئيل و مؤمنان صالح در روز قيامت به او پاداش خواهيم داد.[88] ،[89]

د) هم چنین شيعيان غالباً در عراق بودند و كمتر دسترسى به قبر پيامبر صلى الله عليه و آله داشتند. از اين رو دستور داده شد كه در چنين روزى جانشين به حقّ او را زيارت كنند.[90]

سخن آخر:( ربیع الاول نماد وحدت امت اسلامی است)

در خاتمه باید گفت  تكريم، تعظيم و بزرگداشت ماه ربیع الاول به ویژه  روز هفدهم ربیع الاول بسيار بجاست، مرحوم «سيّد بن طاووس»، در اقبال، در تكريم و تعظيم اين روز به خاطر ولادت شخص اوّل عالم امكان و سرور همه ممكنات حضرت نبىّ اكرم صلى الله عليه و آله سفارش بسيار كرده است.[91] بنابراين، سزاوار است مسلمين با برپايى جشن ها و تشكيل جلسات، هرچه بيشتر با شخصيّت نبىّ مكرّم اسلام صلى الله عليه و آله، سيره و تاريخ زندگى او آشنا شوند و از آن، براى ساختن جامعه اى اسلامى و محمّدى و تقویت اتحاد امت اسلامی بهره كامل گيرند.[92]

پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی

دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir