برنامه 16
حضرت آیت الله مکارم شیرازی شامگاه چهارشنبه در شانزدهمین برنامه «چشمه معرفت» که از شبکه دوم سیما پخش شد، با بیان اینکه اخلاق در اسلام مشتمل بر چهار نوع است، اظهار داشتند: اخلاق نسبت به خداوند، خلق خدا، خود و طبیعت چهار نوع اخلاق در اسلام هستند.
ایشان تصریح کردند: برای تمام انواع چهارگانه اخلاق در اسلام برنامه وجود دارد که اگر این شاخه های اخلاق را به خوبی بشناسیم و عمل کنیم به یقین انسانی متعالی و مقرب درگاه خداوند خواهیم بود.
معظم له، نخستین برنامه اخلاقی انسان نسبت به خداوند را «شکر نعمت های الهی» عنوان کردند و گفتند: پیوند انسان با مبدأ عالم آفرینش از طریق شکر نعمت های الهی است.
این مرجع تقلید با اشاره به آیه 18 سوره نحل«وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا ۗ إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ»، اظهار داشتند: تمام وجود انسان در سایه احاطه نعمت های خداوند است و اغراق نیست که توانایی شمارش نعمت های الهی را نداریم.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی به نعمت های الهی درون بدن انسان اشاره داشتند و گفتند: براساس اعلام دانشمندان کبد 900 سموم را دفع می کند؛ کلیه ها با دو میلیون فیلتر، مواد سمی را از خون جدا می کنند و میلیون های گلبول سفید به عنوان نیروهای دفاعی بدن، سلامت ما را در مقابل انواع بیماری ها حفظ می کنند.
ایشان افزودند: بدن انسان در شبانه روز از چهار طریق هوا، آب، غذا و پوست تحت حملات میکروبی قرار دارد اما با این وجود نیروهای دفاعی بدن، سلامت انسان را حفظ می کنند.
معظم له با تاکید بر اینکه اخلاق حکم می کند همواره از خداوند متعال شکرگزار باشیم، ابراز داشتند: خداوند منبع تمام برکات است و هرچه داریم از ذات اقدس الهی می باشد.
این مرجع تقلید همچنین به آیه 12 سوره لقمان «وَلَقَدْ آتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَمَنْ يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ» اشاره داشتند و گفتند: قرآن در این می فرماید «ما به لقمان حكمت داديم (و به او گفتيم) شكر خدا را بجاي آور، هر كس شكرگزاري كند به سود خويش شكر كرده، و آنكس كه كفران كند (زياني به خدا نميرساند) چرا كه خداوند بي نياز و ستوده است».
این مفسر برجسته قرآن کریم با تجلیل از شخصیت لقمان حکیم، گفتند: لقمان به احتمال قوی از انبیاء نبود اما مرد حکیم و دانشمندی بود و به قدری در درگاه خداوند اهمیت پیدا کرد که سخنان او در ردیف آیات قرآن شده است.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی با طرح پرسشی مبنی بر اینکه چگونه منفعت شکر نعمت به انسان بازمیگردد، گفتند: انسان با شکر نعمت به خداوند عرضه می دارد که لایق دریافت این نعمت های بزرگ است.
ایشان، «شکرگزاری» را اثبات لیاقت انسان برای درک نعمت از ناحیه خداوند دانستند و ابراز داشتند: باغبانی که از درختان مراقبت می کند و به آنها آب می دهد و آفت ها را از بین می برد، اگر ثمره و میوه های آنها را مشاهده کند، بیشتر به مراقبت می پردازد اما اگر درختان ثمری ندهند، آنها را رها می کند.
معظم له با بیان اینکه نتیجه شکر نعمت به خود انسان بازمیگردد، ابراز داشتند: شکر دارای سه مرحله قلبی، زبانی و عملی است.
این مرجع تقلید، شکر عملی نعمت های الهی را بسیار حائز اهمیت دانستند و گفتند: شکر عملی نعمت های خداوند این است که اگر انسان، نعمتی بیش از اندازه مصرف خود دارد به دیگران ببخشد و انفاق کند.
این مفسر برجسته قرآن کریم در پایان با تاکید بر اینکه عالم هستی عالم انفاق است، گفتند: ما هم باید در مسیر عالم، شکر نعمت های الهی را به جای آوریم.
برنامه 17
حضرت آیت الله مکارم شیرازی شامگاه پنجشنبه در هفدهمین برنامه «چشمه معرفت» که از شبکه دوم سیما پخش شد، با اشاره به اینکه دومین بخش اصول اخلاقی درباره اخلاق نسبت به خلق خداوند است، اظهار داشتند: بسیاری از اصول اخلاقی به اخلاق در برابر خلق بازمی گردد.
ایشان با بیان اینکه حق و اخلاق همراه یکدیگر هستند، تصریح کردند: اخلاق ایجاب می کند اگر کسی امانتی به انسان دیگری سپرد، خیانت در امانت نشود؛ همچنین اگر کسی رازی در نزد فرد دیگری دارد، راز او فاش نشود.
معظم له، «امانت» و «صداقت» را دو حق مهم اخلاقی افراد نسبت به یکدیگر دانستند و ابراز داشتند: براساس روایات، هیچ پیامبری مبعوث نشد مگر اینکه تاکید بر اصل امانت و صداقت داشت و اگر این دو اصل زنده شود، دنیا گلستان می شود.
این مرجع تقلید با بیان اینکه تمام مشکلات دنیا حاصل خیانت در امانت و دروغگویی است، افزودند: امروز در دنیا اکثر دولتمردان به یکدیگر دروغ می گویند و به ملت های خود خیانت می کنند.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی به حدیثی از امیرالمومنین(ع) درباره سی حق مومن نسبت به یکدیگر از قول پیامبر اکرم(ص) اشاره داشتند و گفتند: هیچ مکتبی مانند اسلام بر ضرورت اخلاق تاکید ندارد که بگوید هرانسانی بر انسان دیگر سی حق دارد.
ایشان به تبیین چهارده مورد از سی حق مومنان نسبت به یکدیگر پرداختند و گفتند: مومن باید از لغزش برادر مومنش چشم پوشاند، عيبش را بپوشاند، لغزشش را ناديده بگیرد، عذرش را بپذیرد، اگر كسى غيبت او را كرد از او دفاع كند، همواره خير خواهش باشد، در موقع بيمارى عيادتش كند، در تشييع جنازهاش حاضر شود، حاجتش را روا كند، كلامش را خوب تلقى كند، بخشش او را ارج نهد، دوست او را دوست داشته باشد و با وى دشمنى نكند، اگر ظالم و يا مظلوم واقع شد او را يارى كند، (يارى نمودن در حال ستمگرى او را از ستم كردن باز دارد، و يارى دادن در حال مظلوميت در باز پس گرفتن حقّش به او كمك نمايد)، آنچه كه از خير براى خودش مىخواهد براى او نيز بخواهد، و آنچه كه از بدی ها براى خودش نمىپسندد براى او نيز نپسندد.
معظم له با بیان اینکه اگر فردی لغزش پیدا کرد، روی آن لغزش تکیه نکنیم، گفتند: هرانسانی جایزالخطا می باشد؛ اگر زن و مردی خطایی کرده اند که قابل گذشت است، نباید آن مسئله را ادامه داد و تبدیل به پرونده دادگستری کرد و سال ها و ماه ها در این دادگستری سرگردان بود.
این مرجع تقلید افزودند: اگر افراد به اشتباه خود معترف شدند، همان گونه که خداوند از خطای ما می گذرد، ما نیز نسبت به خطای افراد گذشت داشته باشیم.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی با اشاره به اینکه باید از برادر مومن هنگامی که مورد غیبت دیگران قرار گرفته است دفاع کرد، گفتند: غیبت کردن حرام است و در مجلس غیبت نشستن نیز حرام می باشد؛ واجب است از آن برادر مومن غائب که مورد غیبت قرار گرفته، دفاع کرد.
ایشان همچنین بر لزوم عیادت از مومنان تاکید کردند و گفتند: پنجاه درصد بهبودی بیمار وابسته به روحیه است؛ اگر بیمار روحیه خوبی پیدا کند خیلی زود از بستر بیماری برمی خیزد.
معظم له افزودند: همچنین باید حرمت برادر مومن را بعد از مرگ نیز نگاه داشت چرا که احترام فقط برای افراد زنده نیست.
این مرجع تقلید در پایان خاطرنشان کردند: اگر نسبت به حقوق یکدیگر اهتمام داشته باشیم، دنیا گلستان می شود.
برنامه 18
حضرت آیت الله مکارم شیرازی شامگاه جمعه در هجدهمین برنامه «چشمه معرفت» که از شبکه دوم سیما پخش شد، با تسلیت ایام شهادت حضرت علی(ع) بر لزوم تبیین فضایل امیرمومنان(ع) تاکید کردند و اظهار داشتند: خطبا، گویندگان و رسانه ها باید به ذکر فضایل، خدمات و کارهای برجسته امیرمومنان بپردازند تا ان شاالله معرفت تازه ای برای همه مسلمین و غیرمسلمین نسبت به مقام والای حضرت علی(ع) پیدا شود.
ایشان در ادامه تبیین شاخه های اخلاق به «اخلاق انسان نسبت به خود» پرداختند و گفتند: نخستین اصل این است که ما بدانیم سرمایه های مهمی نظیر عمر، جوانی، سلامت و امنیت داریم که جاودانی و ابدی نیستند.
معظم له همچنین به گذران عمر اشاره داشتند و گفتند: امروز که از عمر ما می گذرد، دیگر بازنمی گردد؛ باید در مقابل گذر عمر، دستاوردهایی را بدست آوریم تا گرفتار خسران و زیان نشویم.
این مرجع تقلید افزودند: جوانان تا زمانی که بر این مرکب جوانی هستند با شتاب به سوی مقصد حرکت کنند چرا که با گذر عمر، این سرمایه از آنها گرفته خواهد شد.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی با تاکید بر اینکه سرمایه جوانی پایدار نیست، ابراز داشتند: انسان در ایام جوانی است که می تواند عالم شود و تهذیب نفس کند و افتخاراتی کسب کند.
ایشان با بیان اینکه ما نوشته های ایام جوانی را در دروس خود بیان می کنیم، گفتند: جوانان در ایام جوانی می توانند همه کاری انجام دهند و از این فرصت استفاده کنند.
معظم له در ادامه به آیات سوره عصر اشاره داشتند و افزودند: از کلمه «عصر»، تفاسیر مختلفی همچون «عصر قیام پیامبر(ص)، عصر ظهور، تمام تاریخ بشریت و غروب آفتابی که نشانگر تحول خدا در عالم باشد» شده است؛ البته ممکن است همه تفسیرها در یک آیه جمع باشد؛ این سوره تاکید می کند انسان ها بیدار باشید چرا که سرمایه های شما به تدریج از دست می رود و در قبال آنها، ایمان، عمل صالح، طرفداری از حق و استقامت را کسب کنید.
این مرجع تقلید تصریح کردند: گاهی انسان در یک ساعت از عمرش، کاری می کند که همواره پشیمان است و گاهی نیز کار خوبی می کند که تا آخر عمر مسرور خواهد بود.
*پایداری اسلام مرهون امیرالمومنین(ع) است
حضرت آیت الله مکارم شیرازی با اشاره به دلاوری امیرمومنان(ع) در جنگ خندق، گفتند: در این غزوه، تمام نیروهای مشرکین و مخالفین اسلام به میدان آمده بودند؛ لحظه ای حساس تر از مبارزه عمرو بن عبدود با امیرمومنان(ع) در تاریخ اسلام پیدا نمی کنیم؛ تمام کفر در مقابل تمام ایمان ایستاده بود که حضرت علی(ع) با ضربه خود دشمن را مایوس کرد و اسلام از آن به بعد پایدار شد.
ایشان افزودند: امیرالمومنین(ع) در یک ساعت از عمر خود ضربه ای بر پیکره کفر وارد کرد که بر اساس حدیثی از نبی مکرم اسلام «از عبادت جن و انس تا روز قیامت بالاتر است».
معظم له در پایان خاطرنشان کردند: ان شاءالله همه مردم از عمر خود استفاده کنند که می تواند معادل بسیاری از فضایل و دستاوردهای گران بهاء باشد.
برنامه 19
حضرت آیت الله مکارم شیرازی شامگاه شنبه در نوزدهمین برنامه «چشمه معرفت» که از شبکه دوم سیما پخش شد، به بازخوانی اخلاق در مکتب امیرمومنان پرداختند و اظهار داشتند: فضایل آن حضرت فوق العاده زیاد است و به گفته آن مرد دانشمند، علی(ع) کسی بود که دوستانش از ترس بنی امیه و دشمنانش بخاطر دشمنی، فضایلش را پنهان داشتند.
ایشان تصریح کردند: امروز تبیین فضایل علی(ع) در کتاب های تاریخ، حدیث و تفسیر اسلامی به گونه ای است که شرق و غرب را گرفته و این از عجایب تاریخ بشر است.
معظم له، یکی از فضایل بسیار مهم امیرالمومنین(ع) را نیکوکاری و کمک به مستمندان عنوان کردند و گفتند: حضرت علی(ع) در نخلستان ها فعالیت می کردند و به تدریج با درآمد حاصل از آن، هزار برده را آزاد کردند.
این مرجع تقلید افزودند: همچنین حضرت علی(ع) در شب های تاریک به درب خانه یتیمان، بیوه زنان و مستندمان می رفتند و شخصا به آنها کمک می کردند.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی با بیان اینکه آیه 55 سوره مائده درباره نیکوکاری و انفاق امیرالمومنین(ع) است، اظهار داشتند: قرآن در این آیه می فرماید «همانا منحصرا ولی و سرپرست شما خداست و رسول او وکسانی که ایمان آورده اند، هم آنان که نماز به پا می دارند و زکات می دهند».
ایشان تصریح کردند: حدیث مشهوری از ابن عباس نقل شده که اباذر غفاری می گوید «از پیامبر درباره علی(ع) شنیدم که فرمود: علی(ع) فرمانروای نیکوکاران و کشنده کافران است، کسی که او را یاری کند خدا یاری اش می کند و کسی که دست از یاری اش بردارد خدا دست از یاری او بر می دارد».
معظم له افزودند: همچنین در ادامه این روایت اشاره شده که اباذر اضافه می کند «روزی من، رسول خدا(ص) و حضرت علی(ع) در مسجد پیامبر(ص) در حال نماز بودیم که سائلی وارد مسجد شد و از مردم درخواست کمک کرد که کسی خواسته او را اجابت نکرد؛ یک وقت مشاهده کردم علی(ع) در حال رکوع اشاره به انگشتر خود کرد و سائل انگشتر را درآورد؛ پیامبراکرم(ص) این صحنه را مشاهده و سر به آسمان بلند کرد و گفت «خداوندا موسی بن عمران از تو تقاضا کرد برادرش را وزیر او قرار دهی، من هم از تو تقاضا می کنم وزیری از خاندانم قرار بده و پشتم را به وسیله او محکم کن» که بلافاصله از سوی جبرئیل امین آیه 55 سوره مائده «إِنَّما وَلِيُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ» نازل شد.
این مرجع تقلید با اشاره به اینکه برخی از علمای اهل سنت این مسئله را پذیرفته اند، گفتند: بعضی از متعصبان هشت ایراد به آیه 55 سوره مائده گرفته اند که غالبا بی پایه است و شاید دو ایراد به نظر برسد که مطلبی دارد.
*پاسخ به دوشبهه در مورد آیه 55 سوره مائده
حضرت آیت الله مکارم شیرازی، یکی از ایرادات متعصبان به آیه 55 سوره مائده را ترجمه «ولی» به معنای «دوست» عنوان کردند و گفتند: آیه با وجود کلمه «إِنَّما» تاکید می کند که «فقط» ولیّ شما کسی است که در حال رکوع انگشتر به سائل داد؛ اگر مسئله دوستی باشد که همه دوست هستند؛ این «ولی» به معنی سرپرست و مولا و کسی است که بعد از رسول خدا صلاحیت جانشینی ایشان را دارد.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی با اشاره به اینکه برخی متعصبان، بحث حضور قلب علی(ع) در هنگام نماز را مورد شبهه قرار داده اند، اظهار داشتند: علی(ع) حضور قلب داشتند و متوجه دنیا نبوند؛ شنیدن صدای سائل و کمک به سائل توجه به دنیا نیست بلکه توجه به آخرت است؛ قرآن تعبیر به نماز و زکات می کند و علی(ع) عبادت در عبادت داشت که عین حضور قلب است.
ایشان در پایان خاطرنشان کردند: ان شاءلله همه مسلمانان گام در جای گام های حضرت علی(ع) بگذراند و به یاری نیازمندان بشتابند و از این راه بتوانند ذخیره یوم المعاد خود را فراهم کنند.
برنامه 20
حضرت آیت الله مکارم شیرازی شامگاه یکشنبه در بیستمین برنامه «چشمه معرفت» که از شبکه دوم سیما پخش شد، «استقامت و پایمردی» را یکی از درس های برگرفته از سیره امیرمومنان(ع) عنوان کردند و اظهار داشتند: استقامت سبب پیروزی در همه امور می باشد و هرکسی در هر زمینه ای به موفقیت دست یافته، در سایه این امر بوده است.
ایشان به بشارت عظیم آیه 30 سوره فصلت به همه مومنان اشاره داشتند و تصریح کردند: قرآن می فرماید «کساني كه گفتند پروردگار ما خداوند يگانه است سپس استقامت كردند، فرشتگان بر آنها نازل ميشوند كه نترسيد و غمگين مباشيد، و بشارت باد بر شما به آن بهشتي كه به شما وعده داده شده است».
معظم له با بیان اینکه حضرت علی(ع) الگوی همه ما در مسئله استقامت است، ابراز داشتند: زندگی امیرمومنان(ع) مملو از طوفان ها بود و دوره ای در حیات زندگانی ایشان وجود ندارد که حضرت استقامت نکرده باشد.
این مرجع تقلید در ادامه به شرح واقعه جنگ احد پرداختند و گفتند: دشمن در این جنگ، نیروی زیادی علیه اسلام بسیج کرد و با هدف محاصره مدینه، قتل پیامبر(ع) و محو اسلام از صفحه روزگار پای به این عرصه گذاشتند.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی با اشاره به اینکه اصحاب و یاران رسول خدا در دامنه کوه احد سنگر گرفته بودند، تصریح کردند: اشتباه بعضی از مسلمانان که حافظ یک سنگر مهم بودند، سبب شد که تعدادی از مسلمانان کشته شوند و دشمن پیشروی کرد و 70 نفر از اصحاب از جمله حمزه عموی پیامبر(ص) به شهادت رسیدند.
ایشان به ابتکار کفّار در جنگ احد بر آغاز یک جنگ روانی اشاره داشتند و افزودند: دشمن در یک جنگ روانی فریاد «محمّد کشته شد» را سر داد و متاسفانه افراد زیادی نیز باور کردند و پای به فرار گذاشتند؛ در بعضی از روایات معروف است که جز علی(ع) کسی در میدان نماند؛ امیرالمومنین(ع) غلاف شمشیر خود را شکست و پیکار سنگینی کردند.
معظم له با اشاره به اینکه در تاریخ اشاره شده که نود زخم بر بدن علی(ع) در جنگ احد وارد شد، گفتند: امیرالمومنین(ع) که می دانستند پیامبر(ص) در حیات هستند، وارد پیکار سنگینی شدند و ایشان را در گوشه ای از میدان مشاهده کردند که صورت ایشان بر اثر اصابت سنگ دشمن خونین شده است؛ پیامبر(ص) بعد از مشاهده علی(ع) فرمودند «در نزد من باش که بیش از این به من حمله نکنند».
این مرجع تقلید در ادامه تصریح کردند: «مومن بن حسن شبلنجی» عالم معروف اهل سنت در کتاب «نورالابصار» می نویسد «علی(ع) بعد از جنگ احد عرض کرد یا رسول الله از زمانی که دفاع می کردم تا هنگامی که دشمن فرار کرد، شانزده بار ضربه سنگین بر بدن من وارد شد و چهار بار افتادم اما هربار مشاهده کردم شخصی زیر بازوی من را می گیرد و می گوید برخیز در خدمت پیامبر باش»؛ رسول خدا در پاسخ به امیرالمومنین(ع) فرمودند« بشارت بر تو باد که این جبرئیل امین بود».
این مفسر برجسته قرآن کریم افزودند: بعد از استقامت امیرالمومنین(ع) در جنگ احد ندایی در میان آسمان و زمین مبنی بر اینکه «شمشیری جز ذوالفقار نیست و جوانمردی جز علی نیست» شنیده شد.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی تصریح کردند: امیرمومنان(ع) بعد از اتمام جنگ احد، به پیامبر گلایه کردند که چرا همراه با تعداد دیگری از اصحاب شهید نشدند که پیامبر(ص) سپس به حضرت علی(ع) بشارت شهادت را دادند.
ایشان در پایان خاطرنشان کردند: امروز باید جوانان در مقابل دشمنان قسم خورده به امیرمومنان(ع) اقتدا کنند و درس استقامت در برابر طوفان ها، حوادث، شهوات و تبلیغات دشمن را از حضرت علی(ع) بگیرند.
برنامه 21
حضرت آیت الله مکارم شیرازی شامگاه دوشنبه در بیست و یکمین برنامه «چشمه معرفت» که از شبکه دوم سیما برگزار شد، اظهار داشتند: ذکر فضایل پیشوایان اسلام به این معنا نیست که آنها را یک وجود برتر از بشریت بدانیم و الگو و اسوه ما نباشند.
ایشان تصریح کردند: این فضایل را باید به گونه ای بیان کرد که برای ما پیشوا، الگو، اسوه و سرمشق باشند و با این نگرش باید به فضایل امیرمومنان(ع) نگاه کرد که گام های هرچند کوچک جای گام های ایشان بگذاریم.
معظم له افزودند: فضایل امیرمومنان(ع) در قرآن، روایات اسلامی اعم از شیعه و سنی، تاریخ اسلام و اشعار شعرای عرب مشهود است.
این مرجع تقلید در ادامه با بیان اینکه هجده آیه از سوره انسان در رابطه با امیرمومنان(ع)، حضرت زهرا(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نازل شده است، تصریح کردند: این جریان را مرحوم علامه طبرسی بیان کرده و می گوید شیعه و سنی نقل کرده اند هجده آیه از این سوره درباره خاندان علی(ع) است.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی تصریح کردند: امام حسن و امام حسین(ع) در کودکی بیمار شدند؛ رسول خدا(ص) همراه جمعی از اصحاب از آنها عیادت کردند؛ یکی از آن اصحاب خطاب به علی(ع) گفت چه خوب بود برای شفای دو فرزندت نذری برای خدا می کردی؛ حضرت علی(ع)، حضرت زهرا(س) و فضّه کنیز آنها نذر کردند که سه روز روزه بگیرند؛ چندی نگذشت که امام حسن و امام حسین(ع) شفا گرفتند و بنا شد که نذر را ادا کنند اما در خانه علی(ع) غذایی برای سحری و افطاری نبود.
ایشان افزودند: در روایات معروف اشاره شده که امیرمومنان(ع) مقداری جو از یکی از افراد وام گرفتند و آن را به حضرت زهرا(س) دادند و سه قسمت کردند؛ قسمت اول را براز افطار روزه روز اول به آرد و نان تبدیل کردند؛ بعد از اقامه نماز مغرب، کسی درب خانه امیرمومنان(ع) را زد و گفت مسکینی هستم که غذایی ندارم؛ حضرت سهمیه خودش و دیگران را به او داد و آن روز به آب افطار کردند.
معظم له تصریح کردند: هنگام افطار در روز دوم و سوم نیز یتیم و اسیر هنگام افطار به درب منزل امیرمومنان(ع) مراجعت کردند و حضرت نان دو روز را نیز به آنها دادند.
این مرجع تقلید افزودند: هجده آیه سوره انسان نازل درباره این ایثار و فداکاری نازل شد و این خانواده با عنوان ابراز معرفی شده اند؛ در آیه ای از سوره مطففین اشاره شده که جایگاه ابرار در علییّن بالاترین مقام بهشت است.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی به پیام های این ایثار و فداکاری خاندان امیرمومنان(ع) اشاره داشتند و گفتند: کمک علی(ع) به مسکین، یتیم و اسیر فقط برای خدا بود و نیازمند تشکر و پاداشی نبودند.
ایشان تصریح کردند: اگر بخواهیم گام در جای گام های علی(ع) بگذاریم باید در اعمال، خلوص نیت داشته باشیم.
معظم له با اشاره به اینکه حضرت علی(ع) توقع ندارد که انسان هرچه دارد به مسکین، یتیم و اسیر بدهد، گفتند: انتظار نیست که از مال خودتان به مسکین، یتیم و زندانی بدهید اما می توان از اضافات زندگی به آنها کمک کرد.
این مرجع تقلید بر لزوم پرهیز از اسراف در مجالس تاکید کردند و گفتند: چرا در بعضی از میهمانی ها بیش از ده نوع غذا تدارک دیده می شود در حالی که اگر دو نوع هم باشد باید بقیه را به یتیم، مسکین و اسیر داد.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی با تاکید بر اینکه ادعای تشیع و پیروی از امیرمومنان(ع) آسان است، تصریح کردند: همگامی با علی(ع) مشکل است و مهم نیز عمل به مبانی تشیع است.
ایشان در پایان خاطرنشان کردند: از دیگر پیام های آیات سوره انسان مسئله ایثار است و ما باید تلاش کنیم دیگران را برخود مقدم بدانیم؛ اگر نمی توانیم ایثار کنیم بهتر است مواسات با دیگران داشته باشیم.
برنامه 24
حضرت آیت الله مکارم شیرازی شامگاه چهارشنبه در بیست و سومین برنامه چشمه معرفت که از شبکه دوم سیما پخش شد، با اشاره به اینکه اخلاق در چهار بخش «نسبت به خدا»، «خلق خدا»، «خویشتن» و «طبیعت و جهان آفرینش» تقسیم بندی می شود، اظهار داشتند: نزدیک ترین رابطه بین دو انسان رابطه عاطفی برادری است و از نظر اسلام همه مسلمانان برادر و خواهر یکدیگر هستند.
ایشان افزودند: قرآن مجید نزدیک ترین رابطه عاطفی را در میان همه مسلمانان دنیا، از گذشته تا آینده و از هر نژاد، زبان و ملیت برقرار کرده است و به هیچ قیمتی اجازه نمی دهد این رابطه متزلزل شود و از آسیب های ممکن ممانعت کرده است.
معظم له با اشاره به آیه 12 سوره حجرات «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ»، ابراز داشتند: قرآن در این آیه می فرماید «ای كسانی كه ايمان آوردهايد! از بسياری از گمانها بپرهيزيد، چرا كه بعضی از گمانها گناه است، و هرگز (در كار ديگران) تجسس نكنيد، و هيچ يك از شما ديگری را غيبت نكند، آيا كسي از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ (به يقين) همه شما از اين امر كراهت داريد، تقوای الهي پيشه كنيد كه خداوند توبه پذير و مهربان است».
*سوءظن سبب تفرقه و بدبینی است
این مرجع تقلید، نخستین تاکید آیه 12 سوره حجرات را پرهیز از سوء ظن عنوان کردند و گفتند: بدبینی و سوءظن از عوامل تفرقه است که اسلام بر لزوم پرهیز از آن تاکید کرده و می گوید حتی اگر برادرت کاری انجام داد، حمل بر صحت کنید.
*گفتار و کردار دیگران را حمل بر خوبی کنیم
حضرت آیت الله مکارم شیرازی افزودند: اسلام می گوید اگر برادر دینی را همراه با خانمی مشاهده کردی، نباید دچار سوءظن شد و این احتمال را بدهید که خواهر یا همسر وی است؛ همچنین اگر برادر دینی در مجلسی شرکت کرد که حتی مشکلاتی دارد، این احتمال را مطرح کنید که برای نهی از منکر رفته است؛ در برخی روایات اشاره شده انسان باید تا می تواند گفتار و کردار دیگران را تا هفتاد محمل، حمل بر خوبی کند.
ایشان افزودند: سوءظن از جمله گناهانی است که سبب تفرقه می شود و باید از آن ممانعت کرد.
*حکم عمومی اسلام پرهیز از تجسس در زندگی افراد است
معظم له همچنین دومین تاکید آیه 12 سوره حجرات را لزوم پرهیز از تجسس در زندگی افراد عنوان کردند و افزودند: تجسس سبب می شود که انسان سوءظن پیدا کند و موجب تفرقه میان صفوف مسلمین شود.
این مرجع تقلید با تاکید بر اینکه انسان نباید عیوب پنهانی دیگران را آشکار کند، ابراز داشتند: حکم عمومی اسلام و قرآن عدم تجسس درباره زندگی دیگران است؛ اینکه اشخاصی برای حفظ نظام اسلامی و کشور ناچار هستند درباره بعضی افراد تجسس کنند که مبادا فاسد، مفسد و جاسوس باشند، استثنا است.
*حضور در مجلس غیبت حرام است
حضرت آیت الله مکارم شیرازی سومین تاکید آیه 12 سوره حجرات را پرهیز از غیبت برشمردند و گفتند: حقیقت غیبت این است که کسی کار خلافی در پنهان انجام دهد و فرد دیگری آن گناه را در میان دیگران بازگو کند و سبب بی آبرویی، قطع رابطه و اختلاف در جمعیت مسلمین شود.
ایشان با اشاره به اینکه برخی افراد در توجیه غیبت خود مدعی می شوند که به بیان صفات فرد غیبت شونده پرداخته اند، ابراز داشتند: اگر صفت آن فرد نباشد که تهمت زده اند و گناه بسیار سنگین تری از غیبت مرتکب شده اند.
معظم له با تاکید بر اینکه حضور در مجلس غیبت حرام است، افزودند: غیبت کردن برای گوینده و شنونده حرام است چرا که سبب بدبینی می شود؛ چرا ما باید عیب پنهانی کسی را فاش کنیم و موجب از بین رفتن اعتماد شویم؟
*راه حفظ مملکت وحدت است
این مرجع تقلید با تاکید بر اینکه «اتحاد» از نظر اسلام بسیار مهم است، تصریح کردند: امروز در شرایطی که دشمنان چنگال خود را برای انقلاب نشان داده اند و در داخل ممکن است عواملی نیز داشته باشند، جز با اتحاد و وحدت نمی توان مملکت را حفظ کرد.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی همچنین افرادی را که به نظام علاقه مند نیستند به وحدت دعوت کردند و افزودند: اگر کسی علاقه به نظام ندارد، علاقه به کشور که دارد؛ برای حفظ امنیت و اعتبار کشور راهی جز اتحاد وجود ندارد.
*اختلاف افکنان بی عقل هستند
ایشان در ادامه با اشاره به اینکه قرآن تعابیر عجیبی درباره اختلاف افکنان دارد، گفتند: قرآن در یکی از تعابیر خود می فرماید اختلاف افکنان عقل درستی ندارند.
معظم له به آیه 14 سوره حشر «لا يُقاتِلُونَکُمْ جَميعاً إِلاَّ في قُريً مُحَصَّنَةٍ أَوْ مِنْ وَراءِ جُدُرٍ بَأْسُهُمْ بَيْنَهُمْ شَديدٌ تَحْسَبُهُمْ جَميعاً وَ قُلُوبُهُمْ شَتَّي ذلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا يَعْقِلُونَ» اشاره داشتند و افزودند: قرآن در این آیه درباره جمعی از یهودیان مدینه می گوید «آنها را متّحد می پنداری، در حالی که دل هایشان پراکنده است این به خاطر آن است که آنها قومی هستند که تعقّل نمی کنند»؛ این آیه تاکید می کند کسانی که با یکدیگر اختلاف پیدا می کنند، بی عقل هستند چرا که عقل می گوید در مقابل دشمن باید متحد باشید.
ایشان همچنین با اشاره به آیه 32 سوره روم «مِنَ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ»، اظهار داشتند: قرآن در این آیه اختلاف را شبیه شرک می داند و می فرماید «اقدام کسانی که دین خود را از یکدیگر جدا کردند و مذاهب را در مقابل یکدیگر قرار دادند و تبدیل به گروه های پراکنده شدند، و (عجب اینکه) هر گروهی به آنچه نزد آنهاست (دلبسته) و خوشحال هستند».
*جناح پرستی سبب اختلاف می شود
معظم له افزودند: اگر من جناح خودم و دیگری جناح خودش را پرستش کند، سبب اختلاف می شود.
این مرجع تقلید همچنین به آیه 159 سوره انعام «إِنَّ الَّذينَ فَرَّقُوا دينَهُمْ وَ کانُوا شِيَعاً لَسْتَ مِنْهُمْ في شَيْءٍ إِنَّما أَمْرُهُمْ إِلَي اللَّهِ ثُمَّ يُنَبِّئُهُمْ بِما کانُوا يَفْعَلُونَ» اشاره داشتند و گفتند: قرآن خطاب به پیامبر می فرماید «کسانی که آیین خود را پراکنده ساختند ، و به دسته های گوناگون ( و مذاهب مختلف ) تقسیم شدند ، تو هیچ گونه رابطه ای با آنها نداری! سر و کار آنها تنها با خداست سپس خدا آنها را از آنچه انجام می دادند، با خبر می کند».
حضرت آیت الله مکارم شیرازی با تاکید بر اینکه بدون تردید پیامبر اکرم(ع) به عنوان پیشوای مسلمین از اختلاف افکنان بیگانه است، ابراز داشتند: امروز کسانی که در سوریه، عراق و یمن به کشتار مسلمین می پردازند، بیگانه کامل از اسلام و پیامبر(ص) هستند.
این مرجع تقلید در پایان خاطرنشان کردند: ان شاالله در راستای وحدت مسلمین روز به روز کوشش بیشتری کنیم.
برنامه 25
حضرت آیت الله مکارم شیرازی شامگاه جمعه در بیست و پنجمین برنامه چشمه معرفت که از شبکه دوم سیما پخش شد، با اشاره به اینکه در اسلام دو نوع برادری عام و خاص وجود دارد، اظهار داشتند: در برادری عام، همه مومنان از هر نژاد، ملیت، سن و جایگاه علمی برادر یکدیگر هستند؛ همه مومنان در نماز جماعت و زیارت خانه خدا در کنار یکدیگر هستند که از مصادیق برادری عام است.
ایشان با بیان اینکه در برادری خاص، دو مومن مسلمان رابطه نزدیک تری از برادری عام پیدا می کنند، تصریح کردند: در صدر اسلام، پیامبراکرم(ص) میان مسلمانان از انصار و مهاجر برادری خاص ایجاد می کردند.
معظم له افزودند: در روایات شیعه و سنی اشاره شده «پیامبراکرم(ص) برای امیرالمومنین(ع) برادری را انتخاب نکرد؛ حضرت علی(ع) به ایشان گفتند شما برای همه برادر قرار دادید غیر از من؛ که رسول خدا فرمود تو برادر من هستی و من عقد اخوت با تو می بندم».
این مرجع تقلید افزودند: از افتخارات بزرگ علی(ع) این است که پیمان برادری خاص با پیامبر اکرم(ص) داشت.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی در ادامه به بیان حدیثی از امام صادق(ع) درباره انتخاب دوست و برادری خاص پرداختند و اظهار داشتند: صادق آل محمد(ع) می فرماید «دوستی جز با حدود و مراعات حقوقش امکان پذیر نیست؛ پس کسی که این حدود یا بخشی از آن در او باشد، او را دوست بدان و کسی که هیچ یک از این شرایط در او نیست، چیزی از دوستی در او نیست».
ایشان با اشاره به شرط نخست دوستی از منظر رئیس مذهب شیعه، گفتند: «ظاهر و باطن دوست باید با انسان یکی باشد»؛ برخی افراد در ظاهر به ابراز محبت می پردازند اما در باطن هیچ ارادتی نسبت به دوست خود ندارند.
معظم له افزودند: دومین شرط دوستی این است که که زینت و آبروی انسان را زینت و آبروی خود بداند و عیب و زشتی او را عیب و زشتی خود ببیند.
این مرجع تقلید به سومین شرط دوستی اشاره داشتند و گفتند: مقام و مال نباید وضع دوست را نسبت به انسان تغییر دهد؛ بعضی افراد تا به مقام و مالی دست پیدا می کنند خود را به عالم دیگری می زنند و بیگانه از دوستان و برادران خود می شوند.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی با اشاره به چهارمین شرط دوستی، بیان داشتند: دوست آنچه را که در قدرت دارد، نباید از انسان مضایقه کند؛ برخی افراد تا گره ای به کار دوستان خود میافتد، تمایلی برای کمک به وی نشان نمی دهند.
ایشان به پنجمین شرط دوستی از منظر امام صادق(ع) اشاره داشتند و گفتند: دوست نباید انسان را در هنگام پشت کردن دنیا رها کند و او را تنها بگذارد.
این مرجع تقلید با تاکید بر اینکه جوانان باید نسبت به انتخاب دوست سختگیر باشند، ابراز داشتند: جوانان به آسانی برای خود، دوست انتخاب نکنند چرا که دوست می تواند انسان را بهشتی یا جهنمی کند.
این استاد برجسته حوزه علمیه در پایان بر لزوم سنجش افراد برای انتخاب دوستی تاکید کردند و گفتند: دوست می تواند هم به انسان آبرو و ایمان ببخشد و هم حیثیت و دیانت را برباد دهد.
برنامه 26
حضرت آیت الله مکارم شیرازی شامگاه شنبه در بیست و ششمین برنامه چشمه معرفت که از شبکه دوم سیما پخش شد، اظهار داشتند: یکی از شاخه های ضداخلاق نسبت به عالم آفرینش و طبیعت، مسئله اسراف و تبذیر است که از بلاهای بزرگ دنیای امروز می باشد.
ایشان با اشاره به آیه 43 سوره غافر مبنی بر اینکه اسراف کنندگان اهل جهنم و دوزخ هستند، ابراز داشتند: همچنین در آیه 27 سوره اسراء با صراحت تاکید شده که تبذیرکنندگان، برادران شیطان هستند چرا که شیطان تخریب می کند و کار اسراف کندگان نیز تبذیر و تخریب جامعه است.
معظم له همچنین به آیه 31 سوره اعراف «يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ» اشاره داشتند و گفتند: در ابتدای این آیه تصریح شده ای فرزندان آدم هنگامی که مسجد می روید، با لباس و زینت خوب بروید؛ بعضی افراد بدترین لباس های خود را هنگام مسجد رفتن می پوشند در حالی که مسجد خانه خدا، مرکز اجتماع مسلمین و آبروی اسلام است.
این مرجع تقلید افزودند: در ادامه آیه 31 سوره اعراف تاکید شده «از آنچه خدا نعمت و روزی داده بخورید و بیاشامید اما اسراف نکنید چرا که خداوند اسراف کنندگان را دوست ندارد».
*تفاوت اسراف و تبذیر
حضرت آیت الله مکارم شیرازی در ادامه به تبیین تفاوت بحث اسراف و تبذیر پرداختند و گفتند: اسراف معمولا در کیفیت صورت می گیرد در حالی که تبذیر در کمیت است؛ افرادی که به جای یک یا دو نوع غذا، بیش از ده نوع غذا تهیه می کنند، اسراف کرده اند؛ این افراد عموما برای خودنمایی، برتری جویی، اظهار ثروت و این قبیل مسائل غیراخلاقی چنین کاری می کنند؛ ممکن است همه غذاها مصرف شود اما بازهم اسراف است.
ایشان افزودند: همچنین اگر کسی بیش از تعداد مهمان های خود با هدف خودنمایی و برتری جویی غذا تهیه کند تبذیر کرده است و معمولا اضافه آن غذاها را در زباله می ریزند.
معظم له تصریح کردند: اسراف و تبذیر از نظر اسلام محکوم است و مایه بدبختی جوامع می باشد.
این مرجع تقلید با تاکید بر اینکه اسراف منحصر به غذا نیست، ابراز داشتند: هرساله در آفریقا میلیون ها نفر از گرسنگی می میرند در حالی که در طرف دیگر دنیا برخی برای سگ و گربه خانگی طبیب مخصوص و دندانپزشک دارند.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی با انتقاد شدید از اتلاف مواد غذایی با هدف عدم شکستن قیمت ها، گفتند: شنیده شده است گاهی برای اینکه نرخ و قیمت کالاهای غذایی کاهش نیابد، هزاران تن گندم را به دریا می ریزند.
ایشان افزودند: متاسفانه در برخی از شهرهای کشور ما در یکی از سال ها، مقدار اضافه شیر را برای اینکه نرخ نشکند به جای آنکه به مراکز خیریه و دارالایتام ها بدهند، به چاهی در بیابان می ریختند.
معظم له در ادامه تصریح کردند: در حدیثی از امام صادق(ع) نقل شده «دور ریختن آبی که از آشامیدن اضافه آمده، یکی بودن لباس کار و لباس بیرونی، و دور انداختن هسته خرما پائین ترین مرتبه اسراف عبارت هستند».
این مرجع تقلید با بیان اینکه در دنیای امروز حتی زباله ها قابل استفاده هستند، ابراز داشتند: اگر امام صادق(ع) در آن زمان می گفتند حتی دور ریختن هسته خرما اسراف است امروز در دنیا از زباله ها نیز استفاده می کنند.
*لزوم پرهیز از اسراف در مجالس
حضرت آیت الله مکارم شیرازی در بخش پایانی سخنان خود بر لزوم پرهیز از اسراف در مجالس و میهمانی ها تاکید کردند و اظهار داشتند: اخیرا معمول شده در بعضی از مجالس، غذای انبوهی می گذارند و افراد به اندازه ای که تمایل دارند استفاده می کنند؛ این اقدام از یک نظر خوب است که غذای زیادی از بین نمی رود و از جهت دیگر خوب نیست چرا که بعضی افراد حریص هستند و به مقدار زیادی غذا برمی دارند و بقیه آن را هم به زباله می ریزند.
ایشان خاطرنشان کردند: اگر دنیای امروز از اسراف و تبذیر فاصله بگیرد، بسیاری از مشکلات رفع خواهد شد.
برنامه 27
حضرت آیت الله مکارم شیرازی شامگاه یکشنبه در بیست و هفتمین برنامه چشمه معرفت که از شبکه دوم سیما پخش شد، با یادآوری اینکه اسراف زیاده روی در کیفیت و تبذیر زیاده روی در کمیت است، اظهار داشتند: اسراف در استعمالات قرآنی منحصر به مواد غذایی نیست و هرگونه زیاده روی در هر مسئله ای مصداق اسراف است.
ایشان با اشاره به آیه 33 سوره اسراء مبنی بر اینکه «اولیای دم حق قصاص قاتل مظلوم را دارند اما در قتل اسراف نکنند»، تصریح کردند: اسراف در قتل و قصاص به گونه های مختلفی است؛ افرادی در زمان جاهلیت بودند که می گفتند در برابر یک نفر کشته شده از قبیله ما، ده نفر از قبلیه مقابل را خواهیم کشت و این مصداق اسراف در قتل است.
*مجازات بیش از حد قاتل، حرام قطعی است
معظم له با تاکید بر اینکه گاهی قاتل را بیش از حد لازم مجازات می کنند، ابراز داشتند: کسی که مرتکب قتل عمد می شود در دادگاه محکوم به قصاص می شود اما گاهی اولیای دم می گویند این قاتل در زندان بماند و بعد قصاص می کنیم؛ گاهی مشاهده شده افرادی از پنج تا بیش از ده سال به دلیل لجاجت اولیای دم در زندان مانده اند که این اقدام حرام قطعی می باشد.
این مرجع تقلید با اشاره به اینکه اولیای دم می توانند قاتل را قصاص یا با کفالت آزاد کنند، اظهار داشتند: بنده به مسئولان هم این مسئله را گفتم و امیدوارم اصلاح شده باشد؛ نباید قاتل عمد را علاوه بر قصاص، چند سال زندانی کرد چرا که این کار اسراف در قتل است.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی با اشاره به تاکیدات امیرالمومنین(ع) درباره ابن ملجم مرادی، گفتند: حضرت علی(ع) درباره قاتل خود که بزرگ ترین مرد عالم انسانیت را بعد از نبی مکرم اسلام به شهادت رساند دستور می دهد «اگر من زنده ماندم می دانم چه کنم(یعنی عفو می کنم) اما اگر زنده نماندم شما یک ضربه بیشتر به او نزنید و غذای متعارف به او بدهید و بعد از قصاص مبادا بدن او را آتش بزنید یا مثله کنید؛ علی(ع) حتی اسراف را درباره ابن ملجم مرادی اجازه نمی دهد.
ایشان با اشاره به آیه 83 سوره یونس مبنی بر اینکه«فرعون برتری جوئی (و طغيان) در زمين داشت، و از اسرافكاران بود»، ابراز داشتند: اسراف معنای وسیعی دارد و یکی از شاخه های آن، ظلم وبیدادگری است.
معظم له با بیان اینکه اسراف حتی در پخش اذان مساجد مطرح است، گفتند: اذان مسجد باید به صورت معتدل پخش شود؛ همچنین برنامه های مساجد باید در داخل مساجد باشد و برای بیرون، برنامه های دیگری نباشد چرا که شاید در منازل اطراف، بیماران و اشخاصی باشند که نیاز به استراحت دارند و نباید مزاحمت ایجاد کرد.
این مرجع تقلید افزودند: پخش صدای اذان در بیرون از مساجد استثنا است چرا که اعلام ورود وقت نماز می باشد و عمومیت دارد اما پخش برنامه های دیگر در خارج از مسجد، اسراف است.
*برخی تبلیغات انتخابات سبب بدبینی مردم می شود
حضرت آیت الله مکارم شیرازی با اشاره به اسراف هایی که در برنامه های تبلیغاتی انتخابات صورت می گیرد، ابراز داشتند: برخی افراد هزینه های زیادی می کنند و مردم می گویند این چه گوهر گران بهایی است که برای آن هزینه های زیادی می کنند و احتمالا ابزار درآمد است.
ایشان با تاکید بر اینکه هزینه کردن بیش از حد در تبلیغات انتخابات سبب بدبینی می شود، گفتند: کاندیداها برای معرفی خود در حد معقول تبلیغ کنند و اضافه بر آن اسراف است.
معظم له با اشاره به اینکه اسراف سبب جهنمی شدن افراد می شود، افزودند: همچنین گاهی از کسی انتقادی می شود که پاسخ فرد مقابل به منتقد نباید بیش از حد لازم باشد چرا که حتی این پاسخ اضافه هم اسراف است.
*جلوگیری از اسراف، اصل مهم اقتصاد مقاومتی است
این مرجع تقلید در ادامه با بیان اینکه تقویت تولید ملی و جلوگیری از خروج ارز یکی از موارد اقتصاد مقاومتی است، اظهار داشتند: جلوگیری از اسراف و تبذیر در همه امور یکی دیگر از اصول مهم اقتصاد مقاومتی است.
این مفسر برجسته قرآن کریم افزودند: باید در حد نیاز از مواهب طبیعی بهره ببریم و متهم به اسراف نشویم.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی همچنین به احداث برخی ساختمان های ده طبقه و خاص در بعضی شهرهای کشور به عنوان مصداق اسراف اشاره داشتند و گفتند: برخی از ثروتمندان غربی به خصوص آمریکایی ها که خون از ملت های دیگر بهره می گیرند، هواپیماهای دارای استخر دارند.
ایشان در پایان با تاکید بر اینکه اسراف بلای جان دنیای امروز است، ابراز داشتند: هرگونه جامعه ای که اسراف داشته باشد، مرتکب اشتباه بزرگی شده چرا که سرانجام این مسئله، ذلت، خفت، گاهی جنگ و قیام های افراد محروم در مقابل افراد مستکبر است.
برنامه 28
حضرت آیت الله مکارم شیرازی شامگاه دوشنبه در بیست و هشتمین برنامه چشمه معرفت که از شبکه دوم سیما پخش شد، با اشاره به آیات قرآن مبنی بر اینکه اسراف کاران اهل دوزخ هستند، اظهار داشتند: اسراف کاران در دنیا هم در آتش هستند و آرامش ندارند.
ایشان با تاکید بر اینکه کسی که اسراف می کند روح آرامی ندارد، تصریح کردند: زندگی، منزل و غذای برخی افراد ساده است اما روح آرامی دارند در حالی که اسرافکار هیچ گاه خواب آرامی ندارد و دائم در فکر چک، قیمت دلار و مسائل دیگری است که آرامش را از او می گیرد.
این مرجع تقلید در ادامه، اسراف را یکی از موانع ازدواج جوانان عنوان کردند و گفتند: امروز بسیاری از جوانان در سن ازدواج هستند اما ازدواج تبدیل به گردنه صعب العبوری برای آنها شده که به آسانی نمی توانند از آن عبور کنند.
*شرایط برخی افراد برای ازدواج مملو از اوهام است
حضرت آیت الله مکارم شیرازی با ابراز تاسف از اینکه اسراف از مرحله خواستگاری آغاز و تا پایان ادامه دارد، تصریح کردند: متاسفانه در خواستگاری ها شرایط خاص یا سنگینی برای دختر و پسر گذاشته می شود؛ بنده فراموش نمی کنم کسی که می گفت با دختری ازدواج می کنم که قد، سواد و اموال پدر او بیشتر از من نباشد؛ اذهان برخی افراد در خواستگاری مملو از اوهام و خیالات باطل است.
ایشان با بیان اینکه برخی از دوران خواستگاری به دنبال برتری جویی هستند، گفتند: همچنین برخی از همان آغاز خواستگاری توجه می کنند که فرد خواستگار با چه ماشینی می آید که اگر مدل بالا باشد به گونه دیگری حساب و رفتار کنند.
*اسراف در جهیزیه
معظم له با اشاره به اسراف در جهیزیه برخی دختران، ابراز داشتند: بعضی از افراد از ما استفتاء می کنند که در جهیزیه ما، وسایلی وجود دارد که تا پایان عمر هم نیاز به آنها نداریم و بر این اساس آیا خمس به آنها تعلق می گیرد یا خیر؛ چه ضرورتی دارد جهیزیه های سنگینی برای دختر و پسر جوانی که می خواهند ازدواج کنند، تهیه شود که تا پایان عمر هم نیاز به آنها ندارند.
*مهریه بالا مسیر طلاق را هموار می کند
این مرجع تقلید، همچنین به مهریه های سنگین و عجیب برخی زوج های جوان اشاره داشتند و گفتند: برخی به سن تاریخ تولد دختر، سکه برای مهریه تعیین می کنند و پسر جوان هم که داغ است این مسئله را قبول می کند اما فردا اختلافاتی پیش می آید که براساس عندالمطالبه بودن، مهریه را به اجرا می گذارند.
*پرداخت مهریه براساس استطاعت باشد
حضرت آیت الله مکارم شیرازی افزودند: ما تاکید کردیم که در عقدنامه نوشته شود «عندالقدرة و الاستطاعة»؛ یعنی هر زمانی که توانایی دارند مهریه را پرداخت کنند چرا که اگر مهریه «عندالمطالبه» باشد و دختر هم مهریه را طلب کند، باید مهریه پرداخت شود.
ایشان تصریح کردند: در گذشته می گفتند مهریه بالا جلوی طلاق را می گیرد اما امروز باید گفت مهریه بالا راه طلاق را باز می کند چرا که دختر می تواند از مهریه بالا استفاده کند.
*کسی برای عدم پرداخت مهریه نباید زندانی شود
معظم له با تاکید بر اینکه کسی نباید برای عدم توانایی در پرداخت مهریه به زندان برود، ابراز داشتند: نباید برای این گونه امور، جوانان را زندان کرد چرا که براساس نظر اسلام نباید کسی که توانایی ندارد را زندانی کرد؛ زندانی برای کسی است که توانایی پرداخت بدهی را دارد ولی امتناع می کند؛ اما اگر نداشته باشد گفته می شود که «معسر» است.
این مرجع تقلید با تاکید بر اینکه مهریه بالا سبب بدبختی می شود، افزودند: گاهی در گذشته، افراد را به دلیل عدم توانایی در پرداخت مهریه زندانی می کردند اما شنیده شده اخیرا این کار صورت نمی گیرد.
*تشریفات زمینه ساز تاخیر ازدواج شده است
حضرت آیت الله مکارم با بیان اینکه جهیزیه و مهریه ساده سبب خوشبختی می شود، ابراز داشتند: امروز به دلیل تشریفات و هزینه های بالای مراسم جشن عقد و عروسی در هتل و تالارها، دختر و پسر نمی توانند زندگی مشترک خود را آغاز کنند.
ایشان براساس کلام قرآن ازدواج باید مایه آرامش باشد، تصریح کردند: شب زفاف باید بهترین شب زندگانی دختر و پسر باشد اما گاهی تلخ ترین شب می شود چرا که استرس کمبود تشریفات و اقساط و رضایت میهمانان را دارند.
*لزوم الگوگیری از سبک زندگی امیرالمومنین(ع) و حضرت زهرا(س)
معظم له بر لزوم الگوگیری از سبک زندگی امیرالمومنین(ع) و حضرت زهرا(س) تاکید کردند و گفتند: حضرت علی(ع) از پیامبر(ص) اجازه گرفت تا زره خود را بفروشد؛ از فروش پول زره ،500 درهم بدست آمد که آن را صرف بوی خوش، جهیزیه و مراسم جشن عروسی کردند.
این مرجع تقلید در پایان بر لزوم سادگی و پرهیز از اسراف جهت تسهیل ازدواج جوانان تاکید کردند و افزودند: برترین بانوی عالم و بهترین مرد جهان بعد از نبی مکرم اسلام، مراسم عروسی ساده ای برگزار کردند که برای همه زوج های جوان الگو است.
برنامه 29
حضرت آیت الله مکارم شیرازی شامگاه سه شنبه در بیست و نهمین برنامه چشمه معرفت که از شبکه دوم سیما پخش شد، با ابراز امیدواری از اینکه ملت عزیز ایران بهره برداری لازم را از ماه مبارک رمضان برده باشند، اظهار داشتند: ماه مبارک رمضان واقعا ایامی بی نظیر و بی مثال است و امیدوارم قلب ها شست وشو، ارواح پاک و زبان ها اصلاح شده باشد.
ایشان در ادامه به تبیین بیستمین فصل دعای مکارم الاخلاق صحیفه سجادیه پرداختند و اظهار داشتند: امام سجاد(ع) به خداوند عرضه می دارد «هنگامی که غمگین می شوم تو یار و یاور من هستی، و هنگامی که محرومیت ها به سراغ من می آید تو تکیه گاه من هستی، و هنگامی که کار بر من دشوار و سخت می شود تو فریادرس من هستی، و هنگامی که از من چیزی تلف می شود تو جبران کننده آن هستی، و هنگامی که برنامه های ما تخریب می شود تو اصلاح کننده آن هستی، و هنگامی که زندگی من زشت و ناگوار می شود تو تغییردهنده آن هستی».
معظم له با بیان اینکه امام سجاد(ع) در بیستمین فصل دعای مکارم الاخلاق به شش آسیب «اندوه و حزن»، «محرومیت»، «دشوار شدن کارها»، «زیان و ضرر»، «خارج شدن برنامه ها بر اثر عوامل مختلف» و «زشت شدن چهره زندگی» اشاره داشته اند، گفتند: امام سجاد(ع) از خداوند می خواهد که ذات اقدس الهی در همه این مسائل، یار و یاور و جبران کننده باشد.
این مرجع تقلید با اشاره به اینکه در زندگی انسان فراز و نشیب های زیادی بوجود می آید، گفتند: روزهای سخت و دشوار همراه با مشکلات وجود دارد و اینکه ما بخواهیم زندگی، خالی از این ها باشد امکان پذیر نیست.
*لزوم پرهیز از رویکرد منفی نسبت به مشکلات زندگی
حضرت آیت الله مکارم شیرازی با اشاره به اینکه افراد در برابر مشکلات زندگی دو رویکرد اتخاذ می کنند، ابراز داشتند: گروهی مایوس و افسرده می شوند و خدای ناکرده دست به خودکشی می زنند و از جامعه کنار می روند و برای همیشه خانه نشین می شوند و فعالیت ها را کناز می گذارند چرا که حالت منفی در مقابل مشکلات به خود گرفته اند.
ایشان با اشاره به اینکه گروه دوم در برابر مشکلات، امیدوار هستند، افزودند: این گروه برای امیدواری و پشت سر گذاردن مشکلات به خداوندی تکیه می کنند که عالم و قادر بر همه امور است و رحیم و مهربان می باشد.
*جنگ تحمیلی با امیدواری به پیروزی رسید
معظم له با بیان اینکه انسان امیدوار برای دستیابی به هدف خود تلاش می کند و پیروز می شود، اظهار داشتند: اگر در جنگ تحمیلی حالت منفی و منفعلانه اتخاذ شده بود و گفته می شد ممکلت، ارتش و سایر نیروهای نظامی متلاشی شده اند و دشمن مجهز حمله کرده است، معلوم نبود سرنوشت مملکت به کجا می رسید.
این مرجع تقلید افزودند: امام راحل(ره) در دوران جنگ تحمیلی هنگامی که به میدان آمد، امید را تزریق و همه را متکی و متوکل به خدا کرد و جمیعت از هم متلاشی شده را برای ایستادگی در برابر دشمن متحد کرد که ضربات محکمی یکی پس از دیگری به دشمن زدند.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی بر لزوم پرهیز از یاس و ناامیدی در زندگی تاکید کردند و افزودند: مردم عزیز و جوانان باید توکل برخدا کنند و مطمئن باشند لطف خداوند به سراغ آنها می آید؛ اگر این اصل در زندگی رعایت شود، همیشه پیروز هستید.
ایشان در ادامه به بیان روایتی از رسول اکرم(ص) پرداختند و افزودند: رسول خدا می فرماید «اگر همه مردم دنیا به آیه «وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ» عمل کنند، مشکلات آنها حمل می شود».
*لزوم پرهیز از حالت انفعال در مقابل دشمنان
معظم له تصریح کردند: امروز در شرایطی که دشمنان ما متحد شده و دائم توطئه فرهنگی، سیاسی و نظامی می کنند، ما باید حالت انفعالی را از خود دور کرده و با نهایت امیدواری دست به دست یکدیگر دهیم و با توکل به خدا ایستادگی کنیم که در این صورت پیروز خواهیم شد.
این مرجع تقلید در پایان با بیان اینکه توکل به معنای عدم همت و تلاش در امور نیست، ابراز داشتند: توکل یعنی انسان حداکثر تلاش خود را داشته باشد و بقیه آن را به خداوند متعال بسپارد؛ بدون تردید چنین توکل مثبتی در زندگی نتیجه بخش خواهد بود.
