عمرو؛ نماینده امام حسین علیه السلام
عمروبن قَرَظَة بن كعب انصارى که پدر وى از صحابه رسول خدا صلى الله عليه و آله و از ياران اميرمؤمنان على عليه السلام بود. و در تمام جنگهاى على عليه السلام شركت داشت. در كربلا خدمت امام حسين عليه السلام رسيد و از طرف امام عليه السلام مأمور ارشاد عمر بن سعد شد.[1]
نافع‌بن‌هلال و همراهی با حضرت عباس(علیه السلام) در سقایت
امام علیه السلام در روز هشتم محرم، برادر خود عباس بن علی بن ابی طالب را فراخواند جهت تدارک آب برای خیمه‌ها ، در حالی که نافع بن هلال پیشاپیش ایشان با پرچم مخصوص حرکت می‌کرد؛ وی از ياران اميرمؤمنان على عليه السلام بود و در تمام جنگهاى آن حضرت شركت داشت. مردى بزرگوار، شجاع و قارى قرآن بود. او قبل از شهادت مسلم بن عقيل در بين راه به امام حسين عليه السلام پيوست.[2]
نافع در روز عاشورا به شدت مى جنگيد و اين رجز را مى خواند:[3]
أَنَا الْغُلامُ الْيَمَنيُّ الْبَجَلِيّ دينِي عَلَى دينِ حُسَيْنِ بْنِ عَلِيّ عليه السلام
«من جوانى يمنى، و از قبيله بجلى (جملى) هستم، دين و آئينم همان دين حسين بن على عليه السلام است».[4]
ابومخنف نقل مى كند: نافع، نامش را روى تيرهاى خود نوشت و آنها را مسموم كرد و پرتاب مى نمود. هنگامى كه تيرهاى او تمام شد، شمشير خود را از غلاف كشيد و حمله كرد و مى گفت:[5]
أَنَا الْهُزَبْرُ الْجَمَلِي أَنَا عَلى دينِ عَلِيّ
«من شير مردى از قبيله جملى هستم. من بر دين على عليه السلام هستم».[6]
سپاه ابن سعد به صورت دسته جمعى بر نافع يورش برد و در حالى كه بازوان وى شكسته شده بود، او را اسير نمودند و نزد ابن سعد بردند، در آنجا شمر او را به شهادت رساند.[7]،[8]
اتمام حجت سیدالشهدا(علیه السلام) با عمر سعد
در روز هشتم محرم امام حسين عليه السلام قاصدى نزد عمر بن سعد روانه ساخت كه مى خواهم شب هنگام در فاصله دو سپاه با هم ملاقاتى داشته باشيم. چون شب فرا رسيد ابن سعد با بيست نفر از يارانش و امام حسين عليه السلام نيز با بيست تن از ياران خود در محلّ موعود حضور يافتند.[9]
امام عليه السلام به ياران خود دستور داد تا دور شوند تنها عبّاس برادرش و على اكبر فرزندش را نزد خود نگاه داشت. همين طور ابن سعد نيز به جز فرزندش حفص و غلامش، به بقيّه دستور داد، دور شوند.[10]
ابتدا امام عليه السلام آغاز سخن كرد و فرمود:«وَيْلَكَ يَابْنَ سَعْدٍ أَما تَتَّقِي اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ مَعادُكَ؟ أَتُقاتِلُنِي وَ أَنَا ابْنُ مَنْ عَلِمْتَ؟ ذَرْ هؤُلاءِ الْقَوْمَ وَ كُنْ مَعي، فَإِنَّهُ أَقْرَبُ لَكَ إِلَى اللَّهِ تَعالى ؛ واى بر تو، اى پسر سعد، آيا از خدايى كه بازگشت تو به سوى اوست، هراس ندارى؟ آيا با من مى جنگى در حالى كه مى دانى من پسر چه كسى هستم؟ اين گروه را رها كن و با ما باش كه اين موجب نزديكى تو به خداست».[11]
ابن سعد گفت: اگر از اين گروه جدا شوم مى ترسم خانه ام را ويران كنند. امام عليه السلام فرمود: «أَنَا أَبْنيها لَكَ ؛ من آن را براى تو مى سازم». ابن سعد گفت: من بيمناكم كه اموالم مصادره گردد.[12] امام فرمود:«أَنَا أُخْلِفُ عَلَيْكَ خَيْراً مِنْها مِنْ مالِي بِالْحِجازِ؛ من از مال خودم در حجاز، بهتر از آن را به تو مى دهم».[13]
ابن سعد گفت: من از جان خانواده ام بيمناكم (مى ترسم ابن زياد بر آنان خشم گيرد و همه را از دم شمشير بگذراند).[14]
امام حسين عليه السلام هنگامى كه مشاهده كرد ابن سعد از تصميم خود باز نمى گردد، سكوت كرد و پاسخى نداد واز وى رو برگرداند و در حالى كه از جا بر مى خاست، فرمود:[15]«مالَكَ، ذَبَحَكَ اللَّهُ عَلى فِراشِكَ عاجِلًا، وَ لا غَفَرَ لَكَ يَوْمَ حَشْرِكَ، فَوَاللَّهِ إِنِّي لَأَرْجُوا أَلّا تَأْكُلَ مِنْ بُرِّ الْعِراقِ إِلّا يَسيراً؛ تو را چه مى شود! خداوند به زودى در بسترت جانت را بگيرد و تو را در روز رستاخيز نيامرزد. به خدا سوگند! من اميدوارم كه از گندم عراق، جز مقدار ناچيزى، نخورى».[16] ابن سعد گستاخانه به استهزا گفت: «وَ فِي الشَّعيرِ كِفايَةٌ عَنِ الْبُرِّ؛ جو عراق مرا كافى است!».[17]،[18]
آری امام عليه السلام در هر گام به اتمام حجّت مى پردازد تا هيچ كس فردا، ادّعاى بى اطّلاعى نكند، جالب اين كه فرمانده لشكر دشمن نيز تلويحاً حقّانيّت امام عليه السلام و ناحق بودن دشمن او را تصديق مى كند، تنها عذرش ترس از بيرحمى و قساوت آنهاست و اين اعتراف جالبى است![19]
كلام امام حسين(علیه السلام) به هرثمة بن سليم
نصر بن مزاحم از «هرثمة بن سليم» نقل می کند:من همراه على (علیه السلام) به جنگ صفين رفتم ، آن حضرت هنگامى كه به سرزمين كربلا رسيد نماز را به جماعت خواند و پس از اسلام نماز مقدارى از خاكهاى زمين را بوئيد و فرمود:«واها لك يا تربة ليحشرن منك قوم يدخلون الجنة بغير حساب؛آه اى زمين، جمعيتى از تو محشور مى شوند، كه بدون حساب وارد بهشت مى گردند.[20]
«هرثمه» پس از بازگشت از جنگ به همسرش «جرداء» كه از علاقه مندان به امام (علیه السلام) بود گفت:مى خواهى جمله شگفت آورى از على (علیه السلام) برايت نقل كنم؟خبر بالا را بازگو كرد، و اضافه نمود او را با علم غيب چه كار؟همسرش به او پاسخ داد:كه اين سخن را مگو! زيرا امير مؤمنان جز سخن حق نمى گويد.[21]
«هرثمه » گفته است به هنگام جنگ با حسين(علیه السلام) نيز من همراه لشكر ابن زياد بودم به كربلا كه رسيدم سخن على (علیه السلام) به يادم آمد، نزد حسين عليه السلام رفتم و آن خبر را گفتم![22]
امام(علیه السلام)فرمود: اكنون به يارى ما آمدى يا بجنگ ما؟گفتم: هيچكدام خانواده و بچه هايم را گذارده ام و از ابن زياد بر آنها بيمناكم.[23]
حسين عليه السلام فرمود:پس آن چنان دور شو كه به هنگام كشته شدن: ما را مشاهده نكنى، زيرا آن كس كه شاهد كشته شدن ما باشد و ما را يارى نكنند وارد آتش خواهد شد و او نيز چنين كرد.[24] ،[25]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir
[1] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص456.
[2] همان ؛ ص470.
[3] همان؛ ص 471.
[4] بحارالانوار؛ ج 45؛ ص 27.
[5] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها؛ ص 471.
[6] همان.
[7] تاريخ طبرى؛ ج 4؛ص 336 ، كامل ابن اثير؛ ج 3؛ ص 292.
[8] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها، ص 471.
[9] همان ؛ ص387.
[10] همان.
[11] همان.
[12] همان.
[13] همان؛ ص 388.
[14] همان.
[15] همان.
[16] همان.
[17] فتوح ابن اعثم؛ ج 5؛ ص 164- 166 ، بحارالانوار؛ ج 44؛ ص 388- 389.
[18] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها؛ ص 388.
[19] همان.
[20] ترجمه گويا و شرح فشرده اى بر نهج البلاغه ؛ متن وترجمه(ج 1) ؛ ص348.
[21] همان.
[22] همان؛ ص 349.
[23] همان.
[24] شرح ابن ابى الحديد؛ ج 3؛ ص 169.
[25] ترجمه گويا و شرح فشرده اى بر نهج البلاغه؛ متن وترجمه(ج 1)؛ ص 349.
