الزامات و بایسته های اخلاق مداری در تبلیغات انتخاباتی از منظر معظم له

در دین اسلام اخلاق با اقتصاد و سیاست مثل تار و پود به هم تنیده اند،[1] لذا در شرایط حساس کنونی کشورمان، برگزاری انتخابات با شکوه و اخلاق مدارانه، از اهمیت و حساسیت مضاعفی برخوردار است.[2]
بدیهی است تبلیغات انتخاباتی در عین ضرورت برای شناخت مردم و روشن شدن برنامه ها و اهداف، آسیب هایی دارد، که باید با اخلاق مداری از این چالش رهایی یافت.[3]
لزوم تبلیغات انتخاباتی اسلامی؛ در سایۀ اجتناب از شیوه های تبلیغاتی غربی
شکی نیست که ‌مردم باید افراد را بشناسند تا سبک و سنگین کرده و اصلح را انتخاب کنند و این فرع بر این است که اشخاص برای جامعه شناخته شوند و تبلیغات درست داشته باشند.[4]
در این بین، دو نوع تبلیغات وجود دارد، یک نوع تبلیغات به معنای صحیح و اسلامی و یک نوع تبلیغات غربی که برای رسیدن به هدف هر نوع وسیله ای را مباح می داند.[5]
حال آنکه مشکل تبلیغات در انتخابات، الگوگیری از غربی هاست. نباید در این زمینه از غرب الگو بگیریم. انتخابات باید به گونه ای باشد که در شأن جمهوری اسلامی باشد.[6] لذا نباید فرهنگ ما در عرصه انتخابات، فرهنگ غربی و وعده‌های توخالی و عوام فریبی باشد؛ بلکه باید اصول اسلامی در تبلیغات و برنامه‌ها و هزینه‌ها رعایت شود و افراد مراعات این مسائل را بکنند.[7]
در تبیین این مسأله باید گفت در دموکراسی غربی افراد با حمایت صاحبان قدرت در انتخابات پیروز می شوند و همین موضوع باعث افزایش شکاف طبقاتی در جوامع غربی و بویژه آمریکا شده است، اما در دموکراسی اسلامی انتخاب افراد باید بر اساس شایستگی آنان وبدون در نظر گرفتن جناح بندی های سیاسی باشد.[8]
 در غرب برای کسب رای دست به هر اقدامی می زنند، اما ما نباید برای جلب آرای گروه های منحرف دست به هر اقدامی بزنیم،[9]در یک کلام باید مراقب باشیم تبلیغات از شکل اسلامی به شکل غربی درنیاید.[10]
لزوم اجتناب نامزدهای انتخاباتی از وعده های دروغ و غیر واقعی
یکی از عواملی که بعضاً هم در کشور ما و هم در کشوری مانند آمریکا باعث پیروزی می‌شود، عوام فریبی و بلوف زدن است. افراد متدین نمی توانند چنین رفتارهایی از خود بروز دهند اما این مسائل منعی برای غیرمتدینین ندارد؛ متاسفانه این رفتارها برآمده از فرهنگ غربی بوده که جامعه ما هم از آن نمونه گرفته است.[11]
امروز اگر عده ای وارد صحنه انتخابات شوند و وعده های دروغین به مردم بدهند ممکن است جمعیت زیادی را مجذوب خود کنند. رئیس‌جمهور جدید آمریکا با همین بازی‌ها وارد میدان شد و ما امروز می‌بینیم که برترین کشور دنیا به لحاظ مادی، بدترین رئیس‌جمهور را انتخاب کرد زیرا دست به عوام فریبی زد و دروغ پردازی کرد.این نوع رفتارها از ما ساخته نیست چرا که طبق گفته امیر المومنین (ع) سیاستمداری با تقوای ما همواره در مقابل با سیاستمداری بی تقوای معاویه قرار دارد.[12]
لذا ‌آسیب تدلیس و مسائل را بر خلاف واقع نشان از جمله  آسیب هایی است که روند انتخابات را تهدید می کند؛[13] لیکن انتظار این است که  در تبلیغات انتخاباتی دروغ گفته نشود، وعده های غیر عملی و نادرست داده نشود،[14]دادن وعده های دروغین گناه کبیره و حرام است؛ افرادی که در مسیر انتخابات هستند هم خودشان و هم ستادهایشان باید این نکات را رعایت کنند.[15]
ضرورت اجتناب کاندیداها از ایراد افترا ، توهین و تخریب
تخریب دیگران از طریق تهمت،‌ دروغ بستن، غیبت و ‌تحقیر کردن از جمله مهمترین آسیب ها ی تبلیغات انتخاباتی است؛[16]حال آنکه کاندیداها باید در انتخابات از تهمت به یکدیگر و غیبت دیگران دوری کنند.[17]
بی شک هر گونه اهانت به کاندیداهای رقیب شرعاً حرام است؛خواه از طریق کاریکاتور باشد یا نام بدی به کار برده شود، یا عیب دروغینی گفتن یا انتشار شب نامه برضدشان این اعمال خلاف شرع است، شرع مقدس اهانت به مسلمان را منع کرده است، از این روتخریب دیگری نه در انتخابات و نه در غیر آن نه با نشر اکاذیب و اهانت و نه بدون آن جایز نیست؛ [18]بلکه فرد باید به صورت صحیح به معرفی خود بپردازد. [19]
اخیرا در فضای مجازی تخریب هایی آغاز شده که همان انتخابات آمریکایی است و باید از آن دوری کرد.[20]
نباید فراموش نمود در فضای انتخابات، رقابت سالم وجود دارد ولی عداوت و دشمنی، تخریب و آبرو ریزی و برهم زدن یکپارچگی نباید وجود داشته باشد. در این شرایط باید بیداری و آگاهی، انسجام و اتحاد را در جامعه بیشتر کنیم؛ اینگونه نباشد که در رقابت‌های انتخاباتی، به عداوت، دشمنی، تخریب و آبروریزی که موجب از بین بردن اتحاد و یکپارچگی می‌شود روی آورد.[21]
نفی دموکراسی غربی؛ کاندیداها برای جلب آراء  شعارهای شرک آلود ندهید
در  دموکراسی غربی این مسأله مطرح است که باید ببینیم مردم چه می‌گویند و رضایت آن‌ها در چیست، حال خلاف دین و خلاف اخلاق هم باشد، آن‌ها صاحب رأی هستند و باید رأی آن‌ها را جمع کرد. بر اساس این تعریف از دموکراسی، اگر افرادی به کارهای خلاف انسانی و دینی علاقه داشته باشند باید آرای آن‌ها را جذب کنند؛ به گونه‌ای که قانونی را تصویب و یا قول‌هایی به آن‌ها می‌دهند تا کار این دسته از افراد قانونی شود، مانند کاری که در برخی کشورها برای قانونی جلوه دادن هم‌جنس‌بازی صورت می‌گیرد.[22]
در حالی که در دموکراسی اسلامی، انجام هرکاری برای به دست آوردن آرای بیشتر جایز نیست، دموکراسی اسلامی، دموکراسی هدایت شده‌ای است که می‌گوید، آرای مردم وجود داشته باشد، ولی اگر در آن‌ها انحرافی وجود داشت، باید مردم را هدایت کرد و نباید تسلیم محض خواسته‌های آنان شد.[23]
لذا دموکراسی غربی آلوده به شرک و دموکراسی اسلامی خالی شرک است، کاندیداهای انتخابات باید مراقب باشند، شعارهایی ندهند تا آرای افرادی خاص هم چون متظاهران به فسق و مخالفان دین.. را جذب کنند، این‌ها نوعی شرک است[24].
لزوم اجتناب نامزدهای انتخاباتی از یأس آفرینی؛ غلو و افراط گویی
در حاضر حاضر مردم در شرایط سخت فشار اقتصادی هستند و قیمت ها به صورت لجام گسیخته در حال افزایش است و آمارهایی که داده می شود گاهی با مسامحه است و گاهی نیز با واقعیات تفاوت دارد.[25]
حال در چنین شرایطی باید برای حل مشکلات به مردم امید داد تا حضور پرشوری در صحنه داشته باشند، البته افراد باید به صورت منطقی و نه تبلیغاتی به مردم امید دهند.[26] هم چنین  نباید مردم را نسبت به آینده مایوس یا بیش از اندازه امیدوار کرد اما باید این مسئله به طور کامل در جامعه تبیین شود که، افتخارات نظام اسلامی از مشکلاتش به مراتب بیشتر است و با وجود بحرانهای کنونی منطقه و دنیا، امنیت را برای مردم به ارمغان آورده است.[27]
‌لذا این که بگوییم فلانی در دنیا بی نظیر است، این غلوها گناه کبیره است،‌ همان گونه که اهانت و تحقیر گناه کبیره است؛ باید در حدی که شخص لیاقت، استعداد و توانایی دارد تبلیغات شود، مردم به افراد خالص و مخلص رأی می دهند، البته ممکن است افرادی گول اینها را بخورد اما اکثر مردم فریب غلوگویی و افراط گویی ها را نمی خورند.[28]
با این تفاسیر نامزدهای انتخاباتی باید واقعیات را مطرح کنند، اما این که سیاه نمایی شود و تخم یاس برای پیشرفت خود در آینده بپاشند گناه کبیره است.[29]بلکه کاندیداها باید به معرفی و تبیین برنامه های خود بپردازد.[30]
هدف وسیله را توجیه نمی کند
کاندیداها نباید برای برنده شدن در انتخابات از هر وسیله ای استفاده کنند و به خاطر اهداف شان این رفتار را توجیه کنند؛ زیرا هرگز هدف وسیله را توجیه نمی کند. [31]
من نمی خواهم کسی را متهم کنم، لیکن متاسفانه هم اینک شاهد هستیم که فضای انتخابات ناسالم شده و برخی برای رسیدن به این هدف از هر وسیله ای بهره می گیرند. [32]
باید اذعان کرد ریاست جمهوری آش دهن سوزی نیست که برخی این گونه برای رسیدن به آن از همه نوع ابزار و وسیله بهره می گیرند تا به آن برسند؛ زیرا این پست مسؤولیت سنگین مردمی در دنیا و مسؤلیت الهی و اخروی دارد و کسانی که به این میدان می روند لحظه ای آسایش ندارند و باید هدف و مقصدشان را الهی کنند تا تحمل سختی ها را داشته باشند.[33]
خودسانسوری وعدم پاسخ به مردم؛ رذیلۀ اخلاقی
خودپوشاندن از مردم و جواب سؤال مردم را ندادن از رذایل اخلاقی است که در زندگی شخصی و جمعی، سیاسی، اقتصادی جاری می شود و نتیجه همه آن ها لعن خدا را درپی خواهد داشت و خداوند با کسی شوخی ندارد.[34]
جیب بیت‌المال را هزینه انتخابات نکنید
بدیهی است انتخابات اسلامی با انتخابات غربی مادی بسیار متفاوت است، استفاده از امور مالی و امتیازات مختلف برای خریدن آراء در انتخابات اسلامی مطلقاً جایز نیست و باید جداً از آن پرهیز کرد و کسانی که از اینگونه طریق کسب آراء کنند، مشروعیت آن‌ها زیر سئوال است و رأی دهندگانی که با این امور به افرادی رأی می‌دهند که صلاحیت ندارند نیز از نظر شرعی مرتکب خلاف شرع شده‌اند. اصولاً توسل به این امور دلیل بر عدم صلاحیت است. [35]
واضح است که استفاده از بیت المال در تبلیغات انتخابات جایز نیست،زیرا بیت المال متعلق به همه مردم است و یک شخصی نمی تواند به نفع خودش از بیت المال استفاده کند و منافع خصوصی خودش را در نظر بگیرد مسلماً جایز نیست وخلاف شرع و قانون است. [36] برادران و خواهران عزیز مراقب باشند سرنوشت نظام و کشورشان را با هیچ چیز مبادله نکنند. [37]
ضرورت پیشگیری از اسراف در تبلیغات انتخاباتی
نکته دیگر پرهیز از اسراف و تبذیر در مسائل تبلیغاتی است.[38] اگر افرادی خودشان و ستادهای انتخاباتی شان پول های زیادی خرج کنند، این سؤال برای مردم پیش می آید که این پول ها را از کجا آورده اند.[39]
به عنوان نمونه نامزدهای که برای اخذ رای، شام می دهند یا خرج های آن چنانی می کنند، این اقدام آنها از مصادیق اسراف است، به علت اینکه با تزویر و تقلب می خواهد آراء کسب کند، مردم باید این کار را بررسی کنند؛ کسی که می آید این پول ها را صرف می کند آیا می خواهد برود خدمت بکند یا اینکه کیسه دوخته است،اینگونه افراد صلاحیت دار نیستند و انتخاب  اینها هم شرعاً جایز نیست. [40]
ما نبايد براى به دست آوردن رأى مردم در انتخابات رياست جمهورى يا ديگر انتخابات، اين همه پول خرج كنيم، بلكه مردم بايد بر اساس معيارهاى برخواسته از نظام ارزشى اسلام همچون تقوا، ايمان، علم، دانش، سابقه مبارزاتى، حضور در ميدان هاى جهاد و شهادت و مانند آن، فرد مورد نظر خود را انتخاب كنند.[41]
کاندیداها و ضرورت حفظ اسرار و آبروی مردم و نظام
حفظ اسرار مردم بقدرى از نظر اسلام مهم تلقى شده كه افشاى اسرار مردم از گناه كبيره معرفى شده است،[42]لذا کاندیداها نباید در فضای انتخاباتی اسرار شخصی افراد را افشا کنند و کلاه سر مردم بگذارند.[43]
لزوم مقابله فراگیر با عوام فریبی در تبلیغات انتخاباتی
بدیهی است چنانچه برخی از کاندیداها با توسل به حیله های عوام فریبانه، سوابق بسیار منفی و اندیشه ها و اهداف پلید خود را تا قبل از انتخابات پنهان کرده باشند و بخواهند از حُسن ظنّ مردم پاک سیرت سوء استفاده کنند و با کسب آرای غیرواقعی قصد شکستن آرای شایستگان و یا رسوخ در بدنۀ نظام اسلامی را داشته باشند، لازم است با حفظ همۀ موازین شرعی و براساس نهی از منکر، فرد مزبور را از اعمال شیطانی اش بازداشت و مردم را به پرهیز از چنین افرادی واداشت؛ اما چنانچه او همچنان به فریبکاری و ظاهرسازیِ خویش ادامه دهد، در این صورت به منظور نجات مردم از دام های شیطانیِ چنین دغلبازانی، لازم است توطئۀ آن ها را نقش برآب کرد[44].
کاندیداها وامدار کانون های ثروت و قدرت نباشند
برخی کاندیداها ممکن است با برخی ثروت مندان زد و بند کنند که هزینه تبلیغاتشان را بدهند و آنها بعداً به ایشان خدمت کنند؛ باید از این امور پناه به خدا برد، این انحراف از اصول اسلامی و گناه کبیره است.[45]
گروه اندكى كه داراى ثروت و امكانات فراوان هستند وسايل ارتباط جمعى را در اختيار مى گيرند، و با ظرافت تمام و استفاده از دقايق روانشناسى افراد مورد نظرشان به گونه اى تبليغ مى كنند كه غالب مردم تصور مى كنند اينها افرادى انديشمند! در حالى كه واقعاً مزدورانى هستند كه در خدمت آن گروه ثروتمند پر نفوذ و سود پرست قرار گرفته اند.[46]
به راستی این که به دنبال رای آوردن فرد حامی خود باشیم تا به ما پست و مقام بدهد آیا این خیرخواهی و مصلحت اندیشی است!؟ هرگز عقل و شرع این روش را نمی پسندد.[47]
بنابراین نباید کارهایی که در انتخابات غربی ها با هدف کسب منافع شخصی و جناحی انجام می گیرد، در کشور ما رخ دهد، زیرا این گونه کارها خلاف شرع است و با اخلاص و اخلاق منافات دارد.مردم باید بدانند افرادی که هزینه های هنگفتی برای انتخابات صرف می کنند و تنها منافع شخصی را در نظر دارند، اخلاصی در کارشان نیست و به آن ها باید سوء ظن داشته باشند.[48]
سخن آخر
در خاتمه باید گفت آیا سزاوار است برای رسیدن به چهار روز حکومت، دست به دروغ و تهمت بزنید؟ بیایید انتخابات اسلامی برگزار کرده و نامزدها فقط خدمات خود را اعلام نمایند؛ چرا پیشرفت خود را در نابودی دیگری می دانید؛ البته برخی نیز نظام را برای پیشرفت خود تخریب می کنند که حرکتی نادرست است؛[49]البته مردم هوشیار هستند و اگر ببینند کسی از مسیر باطل وارد می شود می دانند که او آدم درستی نیست.[50]
امیدواریم همه به این نصایح عمل کنند و هر کس هر عقیده ای داشته باشد، در پای صندوق های رای حاضر شود؛ امیدواریم خداوند متعال به مردم توفیق دهد آبروی نظام، اسلام و دین را در این انتخابات حفظ کنند و این انتخابات پیروزی های فراوانی در آینده داشته باشد.[51]
 

پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir

 

[1] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی در دیدار مسئولان کمیته امداد امام خمینی (ره)؛27/1/1388.
[2] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی در دیدار استاندار قم و اعضای ستاد انتخابات استان؛ 9/12/1390.
[3] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛25/2/1392.
[4] همان.
[5] همان.
[6] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛ ویژه نامه منشور اخلاقی انتخابات؛ اسفند 1386.
[7] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی در دیدار دبیرکل و اعضای شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی؛18/1/1392.
[8] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛28/11/1394.
[9] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی در دیدار دبیرکل و اعضای شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی؛18/1/1392.
[10] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛25/2/1392.
[11] بیانات حضرت آیت‌االله العظمی مکارم شیرازی در دیدار جمعی از اعضای شورای مرکزی موتلفه اسلامی؛10/12/1395.
[12] همان.
[13] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛25/2/1392.
[14] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛28/11/1394.
[15] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛25/2/1392.
[16] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛25/2/1392.
[17] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛24/2/1388.
[18] متن پاسخ حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی به سئوالات(استفتائات) شنوندگان «برنامه زمزم احکام»؛6/12/1390.
[19] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛28/11/1394.
[20] همان.
[21] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی در دیدار جمعی از نیروهای سپاه پاسداران ؛22/6/1390.
[22] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛14/1/1392.
[23] همان.
[24] همان.
[25] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار دبیرکل و اعضای شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی؛18/1/1392.
[26] همان.
[27] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛28/11/1394.
[28]بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛25/2/1392.
[29] همان.
[30] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛28/11/1394.
[31] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛13/3/1388.
[32] همان.
[33]همان.
[34] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛24/2/1388.
[35] متن پاسخ حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی به سئوالات(استفتائات)؛3/12/1390.
[36] متن پاسخ حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی به سئوالات(استفتائات) شنوندگان «برنامه زمزم احکام»؛6/12/1390.
[37] متن پاسخ حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی به سئوالات(استفتائات)؛3/12/1390.
[38] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛28/11/1394.
[39] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛25/2/1392.
[40] متن پاسخ حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی به سئوالات(استفتائات) شنوندگان «برنامه زمزم احکام»؛6/12/1390.
[41] داستان ياران: مجموعه بحث هاى تفسيرى حضرت آيت الله العظمى مكارم شيرازى (مدظله) ؛ ص162.
[42] يكصد و پنجاه درس زندگى (فارسى) ؛ ص155.
[43] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛24/2/1388.
[44] متن پاسخ حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی به استفتائات؛13/9/1386.
[45] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛24/2/1388.
[46] پيام قرآن ؛ ج 10 ؛ ص26.
[47] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛24/2/1388.
[48] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی ؛ویژه نامه منشور اخلاقی انتخابات؛اسفند 1386.
[49] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛6/2/1396.
[50] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛25/2/1392.
[51] بیانات حضرت آیةاللّه العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛مسجد اعظم قم؛28/11/1394.