وحدت اسلامی از منظر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

اکنون در حالی از وحدت سخن می‌گوییم که بسیاری از کشور‌های اسلامی در آتش جنگ و خونریزی می‌سوزند؛ از سوریه گرفته تا عراق و یمن، بحرین و لیبی…، و شاید هیچ زمانی آتش اختلاف در میان مسلمین جهان تا این حد شعله‌ور نبوده است. دلیل آن هم روشن است. هنگامی که از تعلیمات اسلام فاصله بگیریم و به توطئه‌های دشمنان قسم‌خورده اسلام تن در دهیم، نتیجه‌ بهتر از این نخواهد بود.[1]

حال آنکه باید وحدت میان مسلمانان از حالت تشریفات و سخنرانی به عمل تبدیل شود،[2] زیرا دنیای امروز از نظر مرزهای سیاسی، اقوام و زبان ها جدایی های زیادی دارد لیکن آنچه می تواند در میان آنان وحدت ایجاد کند مذاهب است که تابع مرز و زبان خاصی نیست.[3]

اهمیت احیای ارزش های اسلامی، محبت و دوستی، زدودن کینه ها، صلح و صفا و وحدت مسلمین[4] و انسجام اسلامی وقتی آشکارتر می شود که بدانیم بعد از فروپاشی شوروی سابق و تک قطبی شدن جهان، ناگهان جهانخواران متوجه شدند که اسلام و فرهنگ اسلامی مانع زیاده خواهی آنهاست لذا کمر به شکست مسلمین بستند و بهترین راه را در تفرقه میان مسلمین دانستند.[5]

تأملی در مفهوم وحدت اسلامی

بی تردید مراد از مفهوم وحدت در میان مذاهب اسلامی اين نيست كه سنى‏ ها را شيعه و يا شيعه‏ ها را سنى كنيم، چرا كه هيچ كدام در عمل حاضر نيستند از عقيده خود دست بردارند، بلكه منظور اين است كه در موضوعات مشتركى كه داريم وحدت عمل داشته باشيم، مثل اينكه خدا واحد است، نبى واحد است، قبله و كتاب واحد است و بيت المقدس سرزمين اسلام است و بايد نجات پيدا كند و كشورهاى اسلامى نبايد تحت سيطره كفر باشند و...؛ اينها از امورى است كه شيعه و سنى در آن اتفاق نظر دارند.[6]

اتحاد امت اسلامی؛ زمینه ساز عزت و اقتدار اسلام و مسلمین

از آن روز که قرآن مجید ندای «واعتصموا بحبل الله جمیعا...»[7] را سرداد و همه مسلمانان را به چنگ زدن به ریسمان الهی دعوت کرد؛ و از آن روز که قرآن همه مسلمین را برادر یکدیگر خواند و شعار «انما المومنون اخوة»[8] را شعار همیشگی مسلمین قرار داد، و از آن روز که پیغمبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم و علی علیه السلام به عنوان «ید الله مع الجماعة»[9] قدرت و عنایت الهی را شامل حال امت متحد معرفی کردند و افراد و گروه های تک­رو را طعمه گرگان بیابان دانستند و از آن روزی که نماز جماعت و جمعه و آئین زیارت خانه خدا، مسلمین جهان را به اتحاد فرا خواندند، آری از آن روز همه ما آموختیم که عزت و قدرت اسلام و مسلمین در وحدت است و جوهره اسلام چیزی جز اتحاد و وحدت صفوف نخواهد بود.[10]

بنابراین اگر امام علی عليه السلام مى ‏فرمايد: قرآن سبب عزت‏ و شوكت مسلمانان است، دليلش آن است كه در آيات مختلف، امت اسلامی به وحدت‏ كلمه و عدم تفرقه فراخوانده شده اند و پيوند مؤمنان، پيوند برادران شمرده شده و در نتيجه، عزت مؤمنان در سايه عزت خدا دانسته است.^[11]،^[12]

از سوی دیگر عداوت و دشمنى و نزاع، موجب فرو ريختن و ويران شدن پايه ‏هاى وحدت‏ و بر باد رفتن قوت و قدرت‏ است لذا در قرآن می خوانیم: «ولاتنازعوا فتفشلوا وتذهب ريحكم؛^[13] نزاع و كشمكش نكنيد كه سست مى‏ شويد و قدرت و شوكت شما از ميان مى‏ رود»^[14]

بدین ترتیب اتحاد و يگانگى سرمايه اصلى قوت و قدرت‏ و عزت است.^[15] و از آنجا که امروزه مسلمانان جهان منابع بسیار غنی از انرژی و امکانات را در دست دارند، حال اگر متحد و یکپارچه شوند، دشمنان هرگز به خود اجازه تصرف در ممالک اسلامی را نخواهند داد.^[16] لیکن در صورت عدم اتحاد مسلمین، دشمنان در میان آنها رخنه خواهند کرد.^[17] لذا باید متحد شویم، که در این صورت قطعاً دشمنان با وحدت ما مغلوب خواهند شد.^[18]

حال بر فرض دشمن هم نداشته باشيم با وحدت‏ اسلامی مى ‏توانيم در جهان ترقى كرده و قدرت‏ خود را عالم گير كنيم و فرهنگ دينى اسلامى خود را گسترش بدهيم.^[19]

توحید؛ محور وحدت اسلامی

بى‏ شک مهم‏ترين عامل وحدت‏ و يكپارچگى مردم جهان كه نشأت يافته از اساسی ترين ريشه هاى اعتقادی شان باشد، مسأله توحيد و يكتا پرستى است. اين،^[20]محور بسيار خوب و ريسمان محكمى است كه همه می توانند به آن چنگ بزنند.^[21]

باید دانست مسأله توحيد و يگانگى، در تمام اصول و فروع اسلام یک زيربناى اساسى محسوب می گردد و نماز به سوى قبله واحد و در اوقات معين و به یک زبان مشخص، نمونه اى از اين وحدت‏ است.^[22]

تاريخ انبياء نشان مى‏ دهد كه همه آنها دعوت خود را از توحيد و نفى شركت و هرگونه بت پرستى آغاز كردند، و در واقع هيچ اصلاحى در جوامع انسانى بدون اين دعوت ميسر نيست، چرا كه وحدت‏ جامعه و همكارى و تعاون و ايثار و فداكارى همه امورى هستند كه از ريشه توحيد معبود سيراب می شوند.[23]

توحید؛ مولفه بنیادین در تعامل و همزیستیِ پیروان مذاهب اسلامی

به تعبیر دیگر معرفت شناسی نسبت به مسأله توحيد، و يگانگى ذات پاک او، روح و خمير مايه تمام عقايد اسلامى است، به نحوی که با صراحت می توان گفت: اصول و فروع اسلام در توحيد شكل مى‏ گيرد، همه جا سخن از توحيد و يگانگى است، وحدت‏ ذات پاک و توحيد صفات و افعال خدا و در تفسيرى ديگر وحدت‏ دعوت انبياء، وحدت‏ دين و آيين الهى، وحدت‏ قبله و كتاب آسمانى ما، وحدت‏ احكام و قوانين الهى درباره تمام افراد بشر، و بالاخره وحدت صفوف مسلمين، و نيز وحدت يوم المعاد.^[24]

بنابراین اسلام نه تنها پايه مسائل فكرى و عقيده ‏اى را بر اساس «توحيد و وحدت‏» گذارده، بلكه در مسائل اجتماعى و سياسى و اقتصادى نيز اصل‏ «توحيد و وحدت‏» زير بناى اجتماع اسلامى را تشكيل می دهد.[25]

در تبیین این مسأله باید گفت اسلام مرزهاى‏ «جغرافيائى» و «نژادى» و «طبقاتى» را در هم كوبيد، و بر ويرانه‏ هاى آنها، جامعه واحدى كه تمام انسان ها بدون استثنا می ‏توانستند در آن شركت كنند بنا نهاد.[26]

اسلام اگر مى ‏خواست روى «نژاد عرب» تكيه كند، آن چنان كه سنت جاهليت و طرز تفكر مردم جزیرة العرب قبل از ظهور اسلام اینگونه بود، و بدبختانه امروز هم به صورت ديگرى عنوان شده، هرگز عالمگير نمی شد،[27] در حالی که روح توحيد بر همه محتويات دعوت اسلام حكومت می كند، لذا وحدت‏ دين، وحدت‏ جامعه انسانى، وحدت نژادها و كشورها را در پرتو ايدئولوژى واحد اسلامى در بر می گيرد.[28]

تکفیر اهل توحید با برچسب شرک گرایی؛ مهمترین مانع وحدت اسلامی

لیکن شگفت ‏انگيز اين است كه مسأله «توحيد» كه بايد رمز وحدت‏ مسلمين باشد دستاويزى شده براى تشتت صفوف مسلمين و نسبت دادن مسلمانان به شرک و بت پرستى از سوی جریانات تکفیری.^[29]

بی شک مساله نسبت دادن اهل قبله به شرك از سوی تفکر افراطی تکفیر، گناه بسيار بزرگى است كه پيشينيان آن را بسيار مهم مى‏ شمردند، به راستی اين چه كارى است كه افراد غير وارد، دائماً مردم را متهم به شرک می كنند آيا آنها نمی دانند چه مسئوليت بزرگى را بر عهده می گيرند.^[30]

حال آنکه توحيد آئين اتحاد و يگانگى است،^[31] و آن روز كه ملت ها به قدرت توحيد و وحدت‏ كلمه آشنا شوند و همگى زير پرچم «الله الواحد القهار»[32] جمع گردند و به نيروى عظيم خود واقف شوند[33] و وحدت‏ كلمه را در برابر دشمن حفظ كنند و در یک صف همچون یک ديوار آهنين در مقابل دشمنان بايستند،[34] آن روز روز نابودى قدرت های استکباری است، اين درس بسيار مهمى است براى امروز ما و براى فرداى ما و براى همه انسانها در كل جامعه بشرى و در سراسر تاريخ.^[35]

تحقق وحدت اسلامی در گرو مبارزه ی فراگیر با جریانات تکفیری

سالیان دراز شیعیان و علویان و اهل سنت و مسیحیان در کشور‌هایی مانند سوریه در کنار هم برادروار زندگی می‌کردند، کشورشان آباد و امنیت و صلح و صفا و دوستی برقرار بود، اما پای توطئه‌های دشمن با ابزار جریان تکفیری به میان آمد و همه چیز را به هم ریخت.[36]

گروه های تکفیری در قالب تفکر افراطی وهابیت، به غلط آیات جهاد را به معنی خشونت بر علیه دیگران برداشت کرده و یک سری آیات محدود را با تفسیر اشتباه خود گرفته و این همه آیات محبت آمیز و رحمت آمیز قرآن را رها کرده و از آنها سخنی به میان نمی آورند.[37]

آنها می گویند که معیار کفر و ایمان و شرک، ما هستیم و ما مشخص می کنیم که کفر چیست و چه کسانی کافر هستند و چه کسانی مسلمان؛ در واقع باید از آنها پرسید که آیا همه علمای اسلام اشتباه می کنند و شما درست می گویید؟[38]

آنها به شکلی حق به جانب صحبت می کنند که گویی مرز بین حق و باطل، افکار پوسیده و متحجرانه آنهاست؟ آنها خود را تعیین کننده معیار حق و شرک می دانند و مشکل اصلی نیز اینجاست؛ گویی که این همه عالم در جهان اسلام، معنی دین و کفر را درک نمی کنند.[39]

حال اگر ما مسلمانان هوشیار باشیم، ودر راستای مبارزه با گروه اقلیت تکفیری، آنها را از خود دور کرده و منزوی نماییم و به توطئه‌های دشمن تن ندهیم، صلح و صفا و محبت و دوستی و در یک کلام وحدت فراگیر اسلامی تمام جهان اسلام را فرا خواهد گرفت.[40]

سخن آخر

در خاتمه سالروز میلاد با سعادت پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم و فرزند گرامیش امام صادق علیه السلام و هم چنین ایام هفته وحدت را به همه مسلمانان  تبریک عرض می کنم، و امیدوارم همه مسلمین جهان در سایه الطاف خداوند بزرگ، گِرد این مشعل وحدت یعنی پیامبر بزرگ اسلام صلّی الله علیه وآله وسلّم جمع شوند و بر دشمنان لجوج و عنود خود پیروز گردند.[41]

لازم به ذکر است پدیدۀ شوم و بی ریشۀ فرقه گرایی که در ميان جمعى از مسلمانان و به خصوص عده اى از زمامداران كشورهاى اسلامى پيدا شده است، نه تنها مسأله مذهب و آيين اسلام را تحت الشعاع این اندیشۀ نادرست قرار داده، بلكه وحدت اسلامی را به ورطۀ تضعیف و نابودی کشانده است، و اين خطر بزرگى براى اسلام و مسلمين مى ‏باشد.[42]

در حالی که احياى تعصبات نژادى، آن هم در دنيايى كه مى‏ رود مسأله نژاد را به كلى دور اندازد، كوتاه نظرى عجيبى است كه عواقب شوم آن دير يا زود روشن خواهد شد. زیرا این «مذهب» و «آيين پاك اسلام» است که  نزدیک به يک ميليارد و 600 ميليون مسلمان را در قالب امت واحده به هم پیوند می زند.[43]

لذا خطاب به کشورهای اسلامی و آحاد مسلمانان می گویيم اگر مى‏خواهيد نفاق و تفرقه برچيده شود بيایيد به جاى تهمت به يكديگر، همديگر را آن چنان كه هستيم بشناسيم، زيرا اين گونه نسبت ­هاى ناروا نه تنها به وحدت اسلام کمک نمی كند،[44] بلكه ضربه محكمى بر پايه‏ هاى وحدت‏ اسلامى‏ می زند.[45]

پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی

دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی  makarem.ir