بحران معیشتی مردم از منظر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

برخوردارى تمام افراد جامعه از يك زندگى معقول و مناسب شؤون[1] و به تعبیر شهيد صدر «توازن در سطح معيشت‏ و دسترسی افراد جامعه به ثروت، به نحوی که امكان معيشت‏ در سطح عمومى براى آحاد جامعه فراهم گردد»،[2]ضرورت برقرارى عدالت اجتماعى و بهبود سطح معيشت‏ مردم را دوچندان می سازد.[3]

اما حقیقت آن است در شرایط کنونی مشكلات مالى روزمره، به شدت گريبان مردم را گرفته،[4] و وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم بسیار نگران کننده شده،[5] به نحوی که مدام از قشر متوسط کاسته و به قشر فقرا افزوده می شود.[6]

تورّم‏ افسارگسیخته همراه با ركود در تولید، بر آمار شدید بيكارى دامن زده؛[7] و جوانان به واسطه بيكارى و نداشتن آينده ‏اى روشن و حتّى ناتوانى در كسب درآمدى اندك براى تأمين هزينه ‏هاى ضرورى خود، به ورطۀ افسردگی افتاده اند.[8]

متأسفانه بسیاری از اجناس دوبرابر و بعضاً بیش از دو برابر شده،[9]تغییر قیمت ها نیز ساعتی و لحظه ای شده و مردم بویژه اقشار ضعیف، شدیداً دچار مشکل شده اند.[10]

هم چنین ارزش پول ملی ما با وضعیت بازار و بازی ارز، به کم ترین حد ممکن رسیده است،[11] درست در همين اوضاع و احوال كسانى با استفاده از رانت‏ ها، يك شبه به ثروت ‏هاى بادآورده رسیده اند.[12]

همۀ این بحران ها جامعه را خسته و دل‏زده كرده است،[13] و زمینه ساز فاجعه شدید معیشتی شده است.[14]

ادامه روند کنونی؛ منشأ بدبینی های اجتماعی

وقتی توده ‏هاى مردم در تنگناى اقتصادى و معیشتی قرار مى‏ گيرند بی شک سبب نارضايتى آنها از حكومت خواهد شد؛ همان چيزى كه ممكن است به شورش ‏هاى خطرناك بينجامد؛[15]در نتیجه آسيب ديدن عدالت و نارضايتى‏ توده مردم، پايدارى دولت و حكومت را متزلزل مى کند.[16]

وقتی بحث روز مردم و جامعه ما گرانی است نه مسائل دیگر،[17] آن هم نه گرانی 20 درصد و 50 درصد، بلکه گرانی 100 درصد و 200 درصد.[18]و یا اینکه هر روز می شنویم فلان کالا و محصول،[19] چندین برابر افزایش قیمت یافته،[20] از جمله مایحتاج اصلی مردم از قبیل مواد غذایی، پوشاک، مسکن، وسایل اولیه زندگی و دارو،[21] به نحوی که دیگر اجاره مسکن، خرید جهیزیه و مایحتاج زندگی جز با وام های سنگین ممکن نیست،[22] یقیناً اعتراض و سر و صدای مردم را در پی خواهد داشت،[23] چرا که در این وضعیت مردم به نهایت بیچاره گی رسیده اند.[24]

بی شک اگر این روند ادامه پیدا کند ممکن است بسیاری از مردم حتی نسبت به اصل نظام و انقلاب نیز بدبین شوند و این مسئله اقتصادی و معیشتی به مسئله‌یی سیاسی و سرنوشت‌ساز تبدیل شود،[25] که قطعاً باید برای آن فکری شود.[26]

تاکید می کنیم مسئولان موضوع حل مشکلات اقتصادی و معیشتی که شرایط سختی را برای آحاد مردم ایجاد کرده است، را جدی بگیرند؛ این گرانی ها شوخی نیست، یک مسئله سرنوشت ساز است.[27]

فاجعه‌ در سبد معیشت، مسئولان حتی اظهار شرمندگی هم نمی کنند!

مشکل مهم دیگر در بحران معیشتی، این است که گرانی های لجام گسیخته نه تنها متوقف نمی شود بلکه همچنان افزایش سرسام آور قیمت ها ادامه دارد.[28]

مسألۀ مهم در این میان، خونسردی مسئولین است! که با وعدۀ حل مشکلات و مسئولیتی که دارند، اکنون حتی اظهار شرمندگی هم نمی کنند! و غالباً با پرداختن به مسائلی همچون برخی دستاوردها یا افتتاح پروژه ها، کشف داروهای جدید، تأمین آب و برق برای برخی مناطق و ...که در جای خود قابل تقدیر است، عملاً خود را از زیربار مسئولیت سنگین گرانی سرسام آور، کنار می‌کشند.[29]

مجلسیان محترم نیز جز انتقاد، چندان که لازم است، راهکارهای عملی ارائه نداده، و حتی بعضاً به امور حاشیه ای می پردازند [30].

این چالش در حالی است که مشکلات معیشتی مردم تنها با اعتراض و انتقاد حل نمی شود، بلکه باید قوای سه گانه عوامل گرانی را پیدا کرده، با توجه به محدودیت های موجود همچون تحریم های ظالمانه، با ارائۀ راهکارهای مناسب، جلوی این وضع نابسامان را بگیرند و تا آنجا که امکان دارد در حل این مسأله اجتماعی که خدای نکرده ممکن است منشأ سوء استفاده دشمنان و ضد انقلاب گردد، بیاندیشند و به جای سخن، بر عمل بیافزایند.^[31]

سوء مدیریت؛ عامل اصلی فاجعۀ معیشتی مردم

روشن است كه فقر به معناى تهيدستى بر اثر ضعف مديريت‏ حاصل می شود؛[32] لذا نقش مديران جامعه در ايجاد فقر، از همه بيش ‏تر است.[33]

 تأسف آور تر اینکه وقتی مسئولان بر اثر ضعف و سوء مديريّت‏ شكست مى‏خورند، شهامت اعتراف به ضعف مديريت‏ خود را ندارند. بلکه آن را مستند به دشمنان خارجى مى‏كنند! در حالى كه نبايد سوء مديريّت‏ها و كم كارى‏ها و ضعف ها را ناديده گرفت و همه چيز را به پاى دشمن نوشت.[34]

این مسأله خود دليل بر بى‏كفايتى و عدم مديريت‏ است، چرا که حل مشكلات اقتصادى از مهم ‏ترين يا مهم ‏ترين وظيفه حكومت است. اگر در اين قسمت وا بماند[35] و به طور خودسرانه عمل كنند شيرازه كارها به هم مى‏ريزد[36] و كارهاى ديگر او، مردم را راضى نخواهد ساخت.[37]

فراموش نکنیم جامعه فقير سرانجام مى‏تواند با مديريت صحيح روى پاى خود بايستد ولى سوء تدبير در جامعه منشأ پيدايش فقر و بحران معیشت و بسيارى ديگر از ناهنجارى‏هاى اجتماعى مى‏گردد.[38]

يكى از ياران امام صادق عليه السلام به آن حضرت عرض مى‏كند كه شنيده‏ام اقتصاد و تدبير در معيشت نيمى از كسب موفق است، امام عليه السلام فرمود: «خير، بلكه همه كسب است و تدبير در معيشت بخشى از دين است».[39]

بی شک اگر در کشور به توصيه ياد شده كه در كلام امام و سائر معصومين عليهم السّلام آمده است عمل مى‏شد آگاهان را براى مديريت ‏ها بر مى‏گزيدند و هر كارى را به اهلش مى‏سپردند.[40] که در این صورت مدیریت ها سامان می گرفت و سرمایه گذاری صحیحی در تولید انجام می پذیرفت، و زمینه کار برای جوان ها فراهم می شد، و بحران معیشتی با این شدت بر قشر های ضعیف تحمیل نمی شد.[41]

باید ریشه ها را یافت و از آن راه، مشکلات را حل کرد و الّا عده ای گرفتار مشکلات عظیمی می شوند و چنانچه اشاره شد نسبت به اصل انقلاب دچار تردید می شوند.[42]

به عنوان نمونه چرا کالاهای اساسی با ارز دولتی وارد می شود اما بر اساس ارز آزاد به فروش می رسد؟ چرا کنترلی در این زمینه از سوی دولت صورت نمی گیرد؟ این چه قدرتی است که می تواند در مقابل قانون بایستد؟[43]

گاهی چیزهایی می شنویم که واقعاً جای تعجب است. می بینیم برای بعضی از مسائل ضروری، ارز داده نشده، اما چهل موسسه با ارز دولتی توانسته اند موبایل وارد کنند و به قیمت بازار آزاد می فروشند، یا چهار هزار ماشین خارجی وارد شده است. مردم وقتی این ها را می شنوند عصبانی و ناراحت می شوند[44].

به راستی آیا بهتر نبود دولت یا رؤسای قوای سه گانه به جای گرانی بنزین آن هم در حدّ سه برابر و آن هم در وقت نامناسب و بدون ذکر دلیل، که یک شوک مهم بر افکار عمومی وارد کرد و اسباب بعضی نارضایتی‌ ها گردید مشکل خود را با راه حل دیگری غیر از این راه، حل می کردند؟[45]

بی تردید کسی که بدون علم و آگاهی لازم وارد کار مدیریتی شود، بیش از آن که آباد کند، خراب کاری خواهد کرد. کسی که تخصص لازم را ندارد نیز نمی تواند از عهده مسئولیت برآید و نباید مسئولیتی را بپذیرد.[46]

بی تردید خطر هاى ناشى از سوء مدیریت، از خطر هاى ناشى از خيانت نيست بلكه گاهى از آن برتر و بيشتر است! [47]

 باید اعتراف کرد بسيارى از شكست ‏ها و ناكامي ها كه دامنگير اقتصاد کشور شده از همين رهگذر بوده است، و مردم به دفعات طعم تلخ سوء مدیریت را چشيده ‏اند.[48]

سخن آخر: (شدیداً نگران وضع اقتصادی کشور هستیم اما کو گوش شنوا!)

برخی بیان می کنند که چرا مراجع تقلید در برابر این وضع سکوت کرده ‌اند؟! ما نه تنها سکوت نکرده ایم، بلکه بارها در این باره سخن گفته ایم و باز هم می گوییم.[49]

الان داد مردم از گرانی بلند است، ما به مسئولان تاکید کرده و تاکید می کنیم که نگران این وضعیت هستیم؛ گاهی گوش شنوایی نیست، گاهی نمی توانند مشکلات را حل کنند گاهی می توانند و نمی خواهند حل کنند، متاسفانه هر دو هست.[50]

متأسفانه اوضاع معیشتی مردم به هیچ وجه خوب نیست، لذا ما نسبت به تمام گرانی ها و قیمت های روز به روز و افسار گسیخته ناراحت هستیم، و نسبت به وضع موجود به شدت انتقاد داریم و در چنین شرایطی با مردم ابراز همدردی کرده و به وظیفه خود در تذکر پیاپی به مسئولان نیز عمل می کنیم.[51]

پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی

دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظلّه) makarem.ir

منابع:

1. بیانات معظم له

2. دائرة المعارف فقه مقارن

راهکارها و راهبردها:

راهبردها و راهکارهای احیاء تولید در اقتصاد مقاومتی از منظر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

راهکارهای مردمی در مبارزه با گرانی از منظر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

راهکارهای برون رفت از بحران بیکاری از منظر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

راهکارها و راهبردهای مقابله با تورم و گرانی از منظر حضرت آِیت الله العظمی مکارم شیرازی

راهکارهای «جهش تولید» در بخش کشاورزی از منظر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی