دعای روز هفتم ماه مبارک رمضان
«اللهُمَّ اعِنّى فيهِ عَلى صِيامِهِ وَقِيامِهِ، وَجَنِّبْنى فيهِ مِنْ هَفَواتِهِ وَ اثامِهِ، وَارْزُقْنى فيهِ ذِكْرَكَ بِدَوامِهِ، بِتَوْفيقِكَ يا هادِىَ الْمُضِلّينَ؛ خدايا در اين ماه مرا بر روزه و شب زندهدارى يارى كن، و از لغزش ها و گناهان دور بدار، و دوام ياد و ذكرت را روزيم كن، به توفيقت اى هدايت كننده گمراهان».[1]
تبیین آثار کسب توفیق الهی در مناسک دینی وبازشناسی نقش ماه رمضان در خودسازی و تبیین مفهوم «ذکر» و راهکارهای استمرار آن و بیان نسبت هدایت با توفیقات الهی، از جمله مهم ترین نکات اصلی دعای روز هفتم ماه مبارک رمضان را در بر می گیرد.
قیام و صیام واقعی در گرو کسب توفیقات الهی
بی تردید انجام واجبات الهى؛ مانند نماز و روزه جز با توفيق الهى به طور كامل انجام نمى گيرد. [2]
حال اگر بينش انسان در مورد ايمان و اطاعت خدا چنين باشد نه تنها خود را«طلبكار» نمى داند، بلكه هميشه «مديون» خدا و پيامبر(صلی الله علیه و آله) و غرق احسان او مى شمرد.[3] لذا عبادات را عاشقانه انجام مى دهد، و در راه اطاعت او نه با پا كه با سر مىدود؛[4]چرا که هدايت او لطف است، و دعوت پيامبرش(صلی الله علیه و آله) لطفى ديگر، و توفيق اطاعت و فرمانبردارى لطفى مضاعف، و پاداش لطفى است ما فوق لطف!.[5]
لذا در صورت عدم نشاط در عبادت باید به خود بنگریم شايد مرتكب گناهانى شده ایم و روح و جانمان را آلوده به معاصى و محرّماتى كرده ایم و با آب توبه آن را شستشو نداده ایم، و بدين جهت خداوند از ما سلب توفيق كرده است.[6]
ماه رمضان؛ فرصت طلایی برای خودسازی و دوری از گناهان
ماه رمضان و برنامه تربيتى روزه به گونه ای است که جسم و جان آدمى را از آلودگى گناه شستشو دهد.[7] در واقع روزه ماه رمضان سپرى است در برابر گناه و كيفرهاى الهى.[8]
ز این رو قرآن کریم پس از تشريع روزه ماه مبارك رمضان مى گويد: «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»؛ تا شايد شما تقوا پيشه كنيد»[9]؛به اين ترتيب فلسفه آن را پرهيز از گناه ذكر مى كند كه در پرتو اين رياضت مخصوص اسلامى، تسلّط بر نفس و هوس هاى سركش حاصل مى گردد.[10]
حقیقت «ذکر»
«ذكر خدا» تنها اين نيست كه نام خدا را بر زبان بياوريم و مكرّر تسبيح و تحمید و تهليل و تكبير گوئيم؛ بلكه منظور آن است كه با تمام قلب، متوجّه او و عظمتش باشيم، و او را همه جا حاضر و ناظر بدانيم. بى شك چنين ذكرى سرچشمه حركت به سوى نيكي ها و خوبي ها است.[11]
تحقق اين مهم، عامل مؤثرى براى جلب توجه الهى به خود است و ما را از خطرات و لغزشگاه ها مصون می دارد.[12]و مى تواند ميان انسان و گناه و رذائل اخلاقى سدّ محكمى ايجاد كند.[13]
بهترین راه استمرار و دوام ذکر
بی تردید ذكرى نافع است كه مداومت بر آن باشد،[14]و این مهم حاصل نمی شود مگر با انس و محبت، و این مهم نيز به دست نمى آيد، مگر با مداوت بر سختى ها.[15] اینگونه است که استمرار و دوام ذكر الهی؛ دل را بيدار مىكند، روح را صفا مىبخشد و چشم بصيرت را بينا مىسازد و در پرتوى آن، انسان، حق را حق مىبيند و باطل را باطل و قادر به تشخيص دوست و دشمن سعادت خود مىشود.[16]
سخن آخر: (نسبت هدایت و کسب توفیق الهی)
رهايى از لغزش ها و دام هاى شيطانى، بدون توفيق و هدايت الهى ممكن نيست، چرا که دام شیطان بسيار سخت است، مگر يار شود لطف خدا، لذا «آن كس را كه خدا هدايت كند و توفيق را رفيق راهش سازد، هدايت يافته واقعى او است؛مَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِي».[17]،[18]
از این جهت در فراز پایانی دعا هدايت را به خدا نسبت مى دهیم، چرا كه اگر توفيق و امداد الهى نباشد كسى با نيروى خود نمى تواند به سر منزل مقصود برسد، ولى ضلالت به انسان ها بر می گردد چرا كه اثر اعمال خودشان بوده است.[19]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir
[1] كليات مفاتيح نوين ؛ ص813.
[2] پيام امام امير المومنين عليه السلام ؛ ج7 ؛ ص296.
[3] تفسير نمونه ؛ ج22 ؛ ص218.
[4] همان.
[5] همان.
[6] داستان ياران: مجموعه بحث هاى تفسيرى حضرت آيت الله العظمى مكارم شيرازى (مدظله) ؛ ص46.
[7] برگزیده تفسیر نمونه ؛ ج1 ؛ ص164.
[8] همان؛ ص513.
[9] سوره بقره، آيه 179.
[10] پاسخ به پرسشهاى مذهبى ؛ ص268.
[11] اخلاق در قرآن ؛ ج1 ؛ ص360.
[12] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقين) ؛ ج2 ؛ ص241.
[13] اخلاق در قرآن ؛ ج1 ؛ ص360.
[14] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقين) ؛ ج2 ؛ ص241.
[15] همان؛ ص 242.
[16] اخلاق در قرآن ؛ ج2 ؛ ص346
[17] سورۀ اعراف؛ آیۀ178.
[18] تفسير نمونه ؛ ج7 ؛ ص17.
[19] پيام قرآن ؛ ج3 ؛ ص329.
