اول ذى القعده سال 173 هجرى، روز میلاد حضرت فاطمه معصومه علیها السلام است.[1]،[2] سیده جلیله، حضرت فاطمه علیها السلام دختر موسى بن جعفر علیهما السلام که به حضرت «معصومه» شهرت یافته و قبر شریفش در شهر مقدس قم معروف و مشهور است، و روشنى چشم اهل قم و پناهگاه عامه مردم است و هر سال میلیونها نفر از شهرها و کشورهاى دور و نزدیک، رنج سفر بر خود هموار مى کنند تا از فیض زیارت آن کریمه اهل بیت علیها السلام بهره مند گردند.[3]
دختران؛ تجلی رحمت واسعۀ خداوند
باید اذعان نمود اعراب قبل از اسلام دختران خود را زنده به گور مى کردند، و حتی در آن زمان وجدان این گونه اشخاص از این جنایت ننگین ممانعت نمى کرد.[4] لذا در آن زمان کمتر کسى بود که پدرى را که تازه دختر معصومش را زنده زیر خاک کرده ملامت کند،[5] زیرا تولد دختر را ننگ مى پنداشتند، و عجیب اینکه حتى قوانین طبیعى را در این زمینه نادیده گرفته و مى گفتند: «بچه هاى دختران ما فرزندان ما نیستند، فرزندان ما تنهابچه هاى پسران ما مى باشند»[6]از این رو پدرى با انجام چنین عمل ننگینى حس مى کرد که وظیفه وجدانى خود را به نحو اکمل انجام داده است، بنابراین وجدان شاد و آرامى داشت!.[7]
لیکن با ظهور اسلام ، مبارزه با خرافه در ابعاد مختلفش به ویژه در مبارزه با ننگ پنداری تولد فرزند دختر به اوج خود رسید،[8] زیرا اسلام براى احیاى ارزش هاى انسانى و الهى گام به میدان گذارده بود، و سخت با این تفکر جاهلى به مبارزه برخاست و از طریق موعظه و اندرز و آموزش هاى فرهنگى، و براى احیاى شخصیت از دست رفته زن، قیام کرد؛[9] هم چنین از طریق وضع قوانین به نفع زنان و شرکت دادن آنها در مسائل مختلف و سرانجام از طریق شدت عمل در مقابل کسانى که حاضر نبودند در برابر این حقایق تسلیم شوند.[10]
اینچنین شد که تولد دختر در احادیث اسلامى به عنوان گشوده شدن ناودانى از رحمت خدا به خانواده معرفى گردید[11] و خود پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آن قدر به دخترش بانوى اسلام فاطمه زهرا سلام الله علیها احترام مى گذاشت که مردم تعجب مى کردند، آن حضرت با تمام مقامى که داشت، دست دخترش را مى بوسید.[12]
در حدیثى مى خوانیم که به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم خبر دادند خدا به او دخترى داده است، ناگهان نگاه به صورت یارانش کرد، دید آثار ناخشنودى در آنها نمایان گشت! (گویى هنوز رسوبات افکار جاهلى از مغز آنها بر چیده نشده) پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فوراً فرمود:«این چه حالتى است در شما مى بینم؟! خداوند گلى به من داده آن را مى بویم، و اگر غم روزى او را مى خورید، روزیش با خدا است»[13].
در حدیث دیگرى از پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم مى خوانیم که فرمود:« چه فرزند خوبى است دختر! هم پر محبت است، هم کمک کار، هم مونس است و هم پاک و پاک کننده»[14]،[15] در روایتی دیگر از رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است که فرمود ؛«کسى که بازار مىرود و تحفه اى براى خانواده خود مى خرد .. هنگامى که مى خواهد تحفه را تقسیم کند نخست باید به دختر و بعد به پسران بدهد، چرا که هر کس دخترش را شاد و مسرور کند چنان است که گویى کسى از فرزندان اسماعیل علیه السلام را آزاد کرده باشد»[16]؛[17]
لذا باید با تبریک ولادت باسعادت کریمۀ اهل بیت سلام الله علیها آن بانوی بزرگوار، در راستای بیان ویژگی ها و صفات برجستۀ میلاد این روز فرخنده گام نهاد.[18]
علم گرایی در سیرۀ حضرت معصومه سلام الله علیها
بی تردید کسانى که در عصر علم و دانش از زن به عنوان ابزارى براى رسیدن به اهداف نامقدس خویش بهره برده، و آنان را از جایگاه واقعىشان خارج نمودند، آرى هیچ کدام مقام زن را نشناختند، و به او ظلم و خیانت کردند.[19] اینگونه است که زن در جوامع غربی و حتی برخی ازدیگر جوامع بشری به عنوان ابزار و کالا ، برای رونق یافتن تجارت جنسی که البته پیچیده ترین و مدرنترین نوع بردگى براى زنان به حساب مى آید، مورد استثمار قرار گرفت،[20]به عنوان نمونه صد ها هزار دختر و زن از اروپاى شرقى براى بردگى جنسى به غرب قاچاق شدهاند.[21]و نیز سالانه به طور معمول بیش از دو میلیون دختر 5 تا 15 سال در بازارهاى جهانى قاچاق انسان، معامله و مجبور به فساد و فحشا مى شوند.[22]،[23]
حال آنکه اسلام برخلاف جوامع غربی برای احیاى ارزش و مقام و کرامت زنان می کوشد[24]، اسلام در پی آن است که مقام و شخصیت زن را در اجتماع بالا ببرد[25] از این رو، به منظور بالا بردن ارزش زن، وظایف خانه دارى را بر او واجب نکرده است بلکه آن را به فطرت و وجدان و خواست طبیعى آنان موکول نموده است.[26]
همچنین قرآن کریم طلب علم را بر زن و مرد مسلمان واجب کرده است؛[27] در کلمات پیامبر صلّى الله علیه وآله وسلّم نیز آمده است؛ «طلب العلم فریضة على کل مسلم و مسلمه»[28]،[29]
در این حدیث علم بدون قید و شرط ذکر شده و شامل تمام رشته هاى علمى است و هیچ استثنایى از لحاظ زن و مرد هم ندارد و همه افراد مسلمان را شامل است.[30]
بدون شک حضرت معصومه سلام الله علیها از مقام و جایگاه بالایی از جمله در عرصه علمی بهره مند بودند. به عنوان نمونه وقتی امام موسی کاظم علیه السلام پاسخ هاى علمی حضرت معصومه علیها السلام به جمعی از شیعیان آن حضرت را مشاهده کردند فرمودند؛ همگى صحیح است. لذا امام علیه السلام سه بار فرمود: «فداها ابوها؛ پدرش به فدایش باد» با توجه به این که حضرت معصومه علیها السلام در آن زمان سن و سال زیادى نداشت، این به نوبۀ خود نشانگر عظمت او از نظر علم و معرفت است و... .[31]،[32]
حضرت معصومه سلام الله علیها و شکوه مقامات معنوی
بدیهی است قرار دادن زن در موقعیتى که اسلام براى او در نظر گرفته، بهترین خدمتى است که مى توان براى این قشر مظلوم انجام داد. و این خدمت جز از راه تبیین احکام و آموزه های اسلامی و معنوی و حقوق مربوط به بانوان، و تحقق و پیاده کردن آن عملى نخواهد شد[33].
از این رو خروج زن از منزل براى انجام واجبات، مثل تشرّف به حج واجب، مراجعه به دکتر، صله رحم به مقدار لازم، شرکت در جلسات در مواردى که اگر به مجالس دینى و مساجد نرود، از اسلام دور مى ماند و تعالیم لازمه اسلامى را فرا نمى گیرد و اخلاق اسلامى را ترک مى کند، یا در آن ضعیف مى شود، منوط به اجازه شوهر نیست؛ بلکه در چنین شرائطى شرکت در مراسم مزبور، براى بانوان مانعى ندارد، هر چند شوهر راضى نباشد.[34]
حال در موضوعات مرتبط با مقام و منزلت معنوی بانوان در اسلام باید به دختر بزرگ و با عظمت امام موسى بن جعفر علیهما السلام، حضرت فاطمه معصومه علیها السلام اقتدا نمود،[35]مقام والای آن حضرت در عالم کشف و شهود نه تنها به خاطر فرزندی حضرت موسی بن جعفر علیه السلام و خواهری امام هشتم علیهما السلام است، بلکه به واسطه مقام معرفتی خود ایشان نیز می باشد.[36]
اینگونه است که امام صادق علیه السلام زیارتگاه آن بانوی بزرگوار را حرم اهل البیت علیهم السلام می نامند و می فرماید: «خداوند حرمى دارد که مکه است، و براى پیامبر صلى الله علیه و آله هم حرمى است وآن مدینه است. و حرم امیرالمؤمنین علیه السلام کوفه است. و حرم ما اهل البیت شهر قم است. و بزودى در قم، زنى از فرزندان من به نام فاطمه دفن مى شود که هر کس مرقد او را زیارت کند بهشت بر وى واجب مى گردد. راوى گوید: امام صادق علیه السلام این سخن را قبل از تولد امام کاظم علیه السلام پدر بزرگوار حضرت فاطمه معصومه علیها السلام بیان کرد».[37]،[38]
هم چنین امام صادق علیه السلام به اذعان به مقام والای معنوی و قدسی حضرت معصومه سلام الله علیها فرمود: «در شهر قم زنى از فرزندان من رحلت مى کند که نام او فاطمه دختر موسى بن جعفر علیهما السلام است، و تمام شیعیان من (که شایسته شفاعت باشند) با شفاعت این خانم وارد بهشت مى شوند».[39]،[40]
بی شک وجود فضائل و کرامات بی بدیل حضرت معصومه سلام الله علیها زیارتى پر ارزش را برای زائران رقم خواهد زد؛ لذا امام جعفر صادق علیه السلام در فرازی دیگر فرمود: «ان زیارتها تعدل الجنة؛ بى شک (ثواب) زیارت مرقد حضرت معصومه علیها السلام برابر با بهشت است».[41]
و یا در روایتی امام رضا علیه السلام فرمودند: «من زار المعصومة بقم کمنزارنى؛ هرکس حضرت معصومه علیها السلام را در قم زیارت کند گویا مرا زیارت کرده است».[42]،[43]
سخن آخر
در خاتمه باید گفت؛ متأسفانه زن در طول تاریخ مورد بى مهرى قرار گرفته است؛ هم در گذشته و عصر جاهلیت قدیم، و هم در زمان معاصر و عصر جاهلیت مدرن و جدید! و گاه این بى مهریها در لباس دلسوزى و إحقاق حقوق زن بوده است![44]
بدین ترتیب از یک سو در جوامع غربى که تصور مى کنند براى زن شخصیت والایى قائلند عملاً مى بینیم او را آن چنان تحقیر کرده اند که به صورت یک عروسک بى ارزش یا وسیله اى براى خاموش کردن آتش شهوت و یا کالایى براى تبلیغ کالاهایشان در آورده اند.[45]
از سوی دیگر نیز با نهایت تاسف هنوز در جوامع اسلامى، آثارى از افکار جاهلى وجود دارد، و هنوز کم نیستند خانواده هایى که از تولد پسر خوشحال و از نوزاد دختر ناراحت مى شوند، و یا لا اقل تولد پسر را بر دختر ترجیح مى دهند.[46]
البته ممکن است شرائط خاص اقتصادى و اجتماعى در رابطه با وضع زنان در جوامع کنونى یکى از علل اینگونه عادات و رسوم غلط بوده باشد، ولى هر چه هست باید عموم مسلمانان راستین با این طرز فکر مبارزه کنند، و ریشه هاى اجتماعى و اقتصادى آن را بسوزانند که اسلام نمى پسندد که بعد از چهارده قرن پیروانش به افکار جاهلى باز گردند، و این یک نوع جاهلیت ثانوى است.[47]
حال آنکه حقیقت مقام و جایگاه معنوی دختر را می توان در وجود کریمۀ اهل بیت سلام الله علیها مشاهده نمود، به نحوی که «علامه مجلسى» رحمه الله در تبیین مقام و منزلت وکیفیت زیارت حضرت معصومه علیها السلام مى گوید: در بعضى از کتب زیارات آمده است: حضرت رضا علیه السلام به یکى از یارانش به نام «سعد اشعرى» فرمود«من زارها عارفا بحقها فله الجنة؛ هر کس با معرفت او را زیارت کند بهشت براى اوست»[48]
لذا به محضر حضرت فاطمۀ معصومه سلام الله علیها عرض می کنیم؛«...السلام علیک یا عمة ولى الله، السلام علیک یا بنت موسى بن جعفر ورحمة الله وبرکاته..[49] یا فاطمة اشفعى لى فى الجنة، فان لک عند الله شانا من الشان[50].. ؛ سلام بر تو اى عمه ولى خدا، سلام بر تو اى دختر موسى بن جعفر و رحمت و برکات خدا بر تو باد.. اى فاطمه مرا در بهشت شفاعت کن چرا که در پیشگاه خدا داراى جایگاه با عظمت هستى».
امید است در سایه فضیلت، کرامت و عنایت حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها مشکلات و چالش های موجود در جوامع اسلامی مرتفع گردد.[51]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظلّه) makarem.ir
[1] فروغى از کوثر،( زندگىنامه حضرت فاطمه معصومه) صفحه 32.
[2] کلیات مفاتیح نوین ؛ ص829.
[3] همان ؛ ص576.
[4] زهرا (ع) برترین بانوى جهان، ص: 12.
[5] همان.
[6] همان.
[7] رهبران بزرگ ؛ ص99.
[8] برگزیده تفسیر نمونه ؛ ج2 ؛ ص576.
[9] زهرا (ع) برترین بانوى جهان ؛ ص12.
[10] همان.
[11] تفسیر نمونه ؛ ج11 ؛ ص275.
[12] همان.
[13] وسائل الشیعه جلد 15 ص 102.
[14] همان؛ ص100.
[15] تفسیر نمونه، ج11، ص: 276.
[16] مکارم الاخلاق صفحه 54.
[17] تفسیر نمونه، ج11، ص: 276.
[18] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی ؛ مدرسۀ امیرالمومنین(ع)؛ 1388/7/28.
[19] احکام بانوان ؛ ص14.
[20] دائرة المعارف فقه مقارن، ج1، ص: 86..
[21] فصلنامۀ کتاب نقد، ص 64.
[22] روزنامه کیهان 11 /5/ 1384، ص 15.
[23] دائرة المعارف فقه مقارن ؛ ج1 ؛ ص87.
[24] برگزیده تفسیر نمونه ؛ ج2 ؛ ص576.
[25] پاسخ به پرسشهاى مذهبى ؛ ص417.
[26] همان.
[27] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقین) ؛ ج2 ؛ ص60.
[28] بحارالانوار، جلد 1، صفحه 117.
[29] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقین) ؛ ج2 ؛ ص60.
[30] جلوه حق بحثى پیرامون( صوفیگرى) در گذشته و حال ؛ ص57.
[31] حضرت معصومه فاطمه دوم، ص 166.
[32] همراه زائران قم و جمکران، ص: 61.
[33] احکام بانوان ؛ ص14.
[34] همان ؛ ص115.
[35] همراه زائران قم و جمکران ؛ ص25.
[36] بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم‌شیرازی، درس خارج فقه ، مسجد اعظم قم،1389/03/08.
[37] بحارالانوار، ج 60، ص 216، ح 41؛ ج 48، ص 317.
[38] همراه زائران قم و جمکران ؛ ص57.
[39] بحارالانوار، ج 60، ص 228، ح 59.
[40] همراه زائران قم و جمکران، ص: 59.
[41] بحارالانوار، ج 48، ص 317.
[42] ناسخ التواریخ، ج 3، ص 66؛ ریاحین الشریعة، ج 5، ص 35.
[43] همراه زائران قم و جمکران، ص: 60.
[44] احکام بانوان ؛ ص13.
[45] برگزیده تفسیر نمونه ؛ ج2 ؛ ص577.
[46] تفسیر نمونه ؛ ج11 ؛ ص276.
[47] همان؛ ص: 277.
[48] کلیات مفاتیح نوین ؛ ص577.
[49] همان؛ ص: 579.
[50] همان.
[51] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، در دیدار اعضای فراکسیون روحانیان مجلس شورای اسلامی، 1391/06/31.
