در یک کار صنعتی سه نفر باهم شریک بوده‌ایم. یکی از شریک‌ها سهم سرمایه اولیه را نپرداخته در پایان کار سودی مانده، آیا شریکی که سرمایه اولیه را نداده سود می‌برد؟
مؤسّسان شرکتى در زمان تأسیس شرکت و براى ترغیب و تشویق مردم به خرید سهام آن، امتیاز خاصی به شرح زیر براى خریداران سهام در نظر می‌گیرند. «درصورتی‌که سهامدارى مایل به فروش سهم خود باشد، مؤسّسان خرید سهام وى را پس از 6 ماه از تشکیل شرکت تضمین نموده و علاوه بر پرداخت ارزش اسمى سهم سالانه، مبلغى معادل 20% قیمت سهام به‌عنوان ارزش‌افزوده به وى پرداخت خواهند کرد.»
برخى از سهامداران به علّت وجود چنین امتیازى، اقدام به خرید سهام شرکت موردنظر می‌نمایند. با توجّه به وجود شبهه شرعى براى برخى از مؤسّسان و خریداران سهام، خواهشمند است نظر مبارکتان را در خصوص پرسش‌های ذیل اعلام فرمایید:
1ـ مؤسّسان شرکت، 20% موردنظر را تحت عنوان «ارزش‌افزوده» مطرح نموده‌اند. با توجّه به اینکه هنگام پرداخت این مبلغ در مورد این موضوع که 20% به ارزش سهم افزوده‌شده، یا نه تحقیق و بررسى صورت نمی‌گیرد و برفرض انجام بررسى، نتیجه دیگرى عاید می‌شود (بدین معنا که ارزش واقعى سهم کمتر از مجموع مبلغ اسمى سهم و 20% موردنظر میباشد)، تعهّد مزبور از جهت شرعى چه حکمی‌دارد؟
2ـ حکم شرعى پرداخت یا دریافت ارزش‌افزوده تضمین‌شده، بدون اینکه مبتنى بر معامله خاصی بوده و سود واقعى آن معامله محسوب شود، چیست؟
من در شرکتی سهام‌دارم که صاحب یک رستوران در اروپا میباشد. در آن رستوران نوشابه‌هایی که در آنها مشروب هم هست در کنار غذا به مشتریان داده می‌شود. حکم سود این سهام چیست؟
درصورتی‌که تسهیلات دریافتی از بانک تحت عنوان مشارکت مدنی معوق گردد آیا بانک می‌تواند سود تسهیلات را در زمان سرسید وام به همراه جرائم آن به‌عنوان اصل مبلغ تسهیلات جدید محاسبه نموده و قرارداد جدید انعقاد نماید؟ بدیهی است سود جدید به‌تمامی جرائم و سود تسهیلات قبلی شامل می‌گردد.
این‌جانب برای خرید خودرو از یک شرکت خودروسازی اقدام نموده‌ام. این شرکت قیمت کامل خودرو را در زمان ثبت‌نام از این‌جانب تحویل گرفت و طی قراردادی مقرر شد که پس از یک ماه خودرو به این‌جانب تحویل شود و در غیر این صورت (به عبارتی تأخیر در تحویل خودرو) به ازای مدت‌زمان تأخیر درصدی به‌عنوان سود هدیه مشارکت به این‌جانب پرداخت نماید در حال حاضر این شرکت در تحویل خودرو تأخیر داشته است و قرار است درصدی به‌عنوان سود هدیه مشارکت به این‌جانب پرداخت نماید. آیا دریافت این مبلغ جایز است یا خیر؟
آیا می‌توانند در قرارداد شرکت شرط كنند كسى كه كار میکند بيشتر منفعت ببرد، يا به‌عکس شرط كنند كسى كه كار نمی‌کند يا كمتر كار میکند بيشتر منفعت ببرد (به خاطر ارفاق يا علّت ديگر)؟
الف مبلغى پول به «ب» وام ربوى داده و «ب» نمى‌تواند نزول چندساله آن پول را پرداخت نمايد. درنهایت «الف» حياط مسكونى آقاى «ب» را بابت نزول پولش برداشته و همان حياط نزولى را به آقاى «ج» اجاره داده است. آيا تصرّفات «الف» در حياط مزبور و نماز و عبادت آقاى «ج» و مهمانانش در همان خانه مشروع است؟
شخصى مبلغى را با محاسبه سود تقریبى 7% به این‌جانب پرداخت‌نموده و در قبال آن چک گرفته است با توجّه به اینکه آن شخص در قبال وجهى که داده با محاسبه سود آن چک گرفته و طبق قانون چک به‌منزله پول نقد و ازجمله اسناد لازم‌الاجراست; آیا عمل آن شخص، حتّى اگر در قبال وجهى که پرداخته چک گرفته باشد، ربا محسوب می‌شود؟
شخصى قرض ربوى گرفته و اصل آن را پرداخته است، لکن مقدارى از سود آن را هنوز نپرداخته، آیا می‌تواند سود آن را نپردازد؟ و آیا می‌تواند مقدار سودى را که پرداخته به‌عنوان تقاص از اموال ربا گیرنده بردارد؟
اگر از صندوق قرض‌الحسنه‌ای که اصلاً سود نمی‌گیرد، وام بگیریم اما به جهت خاصی نباشد؛ یعنی بگوییم وام را همینجوری می‌خواهم اشکال دارد؟ ممکن است طرف، وام را بگیرد و در بانکی سرمایه‌گذاری کند و قسط وام را از همین سود پرداخت کند.
مسأله 1509ـ هرگاه در ابتداى سال منافعى نداشته باشد و از سرمايه خرج کند، امّا پيش از تمام شدن سال منفعتى ببرد، در اين صورت مى تواند آنچه را از سرمايه برداشته از منافع کم کند.
مسأله 2426ـ بانکهاى رهنى و غير آنها اگر قرض بدهند به شرط سود و چيزى را رهن بگيرند، هم قرض باطل و حرام است و هم رهن و بانک حق ندارد مالى را که رهن گذارده اند براى گرفتن حق خود بفروشد و نيز اگر کسى آن را بخرد مالک نمى شود.
مسأله 1830ـ شريک ها هر کدام به نسبت سرمايه خود سود و زيان مى برند، مگر اين که شرط خاصى در قرارداد شرکت ذکر کنند، بنابراين کسى که سرمايه اش دوبرابر سرمايه ديگرى است سهم او از سود و زيان نيز دوبرابر سهم ديگرى خواهد بود امّا اگر قرارداد کنند سهمشان مساوى باشد مانعى ندارد.
مسأله 1829ـ مانعى ندارد که در قرارداد شرکت شرط کنند کسى که کار مى کند بيشتر منفعت ببرد، يا بعکس شرط کنند کسى که کار نمى کند يا کمتر کار مى کند بيشتر منفعت ببرد (به خاطر ارفاق يا علّت ديگر) امّا اگر قرار بگذارند تمام منافع را يک نفر ببرد صحيح نيست، ولى اگر قرار بگذارند تمام ضرر يا قسمت بيشتر آن را يکى بدهد صحيح است.
اگر در اثر کار مشترک چند نفر مثل مشارکت پزشکان در یک عمل جراحی یا مشارکت چند خیاط در دوخت لباس یا مشارکت چند مؤلف در تولید یک کتاب، خدمتی ارائه یا چیزی تولید گردد که اولأ: نتیجه مشارکت جمعی است که محصول یا تولید مشترک، متعلق به فرد خاصی از مجموعه نیست و ثانیأ همه ی اعضا در سود و زیان شریک می باشند، حکم چنین مشارکتی چیست؟ آیا از مصادیق شرکت اعمال(ابدان) که در فقه امامیه، باطل اعلام شده است، می باشد؟
اگر پول نذري داخل بانك باشد وقتي بخواهيم نذر را انجام بدهیم بايد سود بانكي پول نذري را هم بگذاريم روي پول نذري و بعد نذر را انجام بدهیم يا فقط بايد با اصل پول نذر را انجام بدهیم؟ تکلیف سود آن چیست؟
اگر کسی کسب و کار خود را با پولی که سرمایه اولیه آن از راه حرام به دست آمده راه بیندازد و الان ازکارهای حرام توبه کرده و تصمیم بگیرد که این پول را از مال خود جدا کند اما چون ممکن است دوباره به گناه و حرام بیفتد نمی تواند پول را به صاحبان اصلی برگرداند یا صاحبان آن را نمیشناسد ،حال آیا سود و درآمد حاصل از آن سرمایه نیز حرام است و تکلیف نسبت به اصل سرمایه و سود چیست؟
در برخی کشورها تورّم اقتصادى در سال به هفتاد درصد مى رسد، با در نظر گرفتن اين تورّم و نزول ارزش پول آن کشور، اگر يك نفر در بانك دولتى مقدارى پول به عنوان سپرده موقّت بگذارد، بانك طبق مقرّرات خود شصت درصد سود مى دهد، آيا گرفتن اين سود، در صورتى كه كمتر از تورّم باشد، در مقابل تنزّل ارزش پول جايز است؟ اگر سود بيشتر از تورّم باشد چه صورت دارد؟
همانگونه که مستحضرید برخی از بانک ها ضمن ارائه خدمات بانکی از جمله کارت بانک، به باقیمانده حساب بانکی چه بخواهیم و چه نخواهیم به طور خودکار سود هشت درصد اضافه می کنند. لطفاً حکم استفاده از این سود بانکی را مرحمت فرمایید؟
چندى پيش سمينارى در قم در مورد پول، اقتصاد و اسلام برگزار گرديد. بحث در مورد پول كاغذى و پول با ارزش (طلا و نقره و...) بود كه پول كاغذى به عنوان ارزش قدرت خريد مردم تلقّى شد و اظهار نمودند كه دولت نمى تواند با كاهش ارزش پول موجب كاهش سرمايه مردم گردد و بعضى نتيجه هاى مختلفى گرفتند از جمله اين كه:
الف) سودى كه بانكها به پس اندازها مى دهد، چون موجب جبران كمى از كاهش ارزش پول است، كه به وسيله دولت ايجاد مى شود، ربا نيست.
ب) به اين سود كه بانك مى دهد، چون موجب جبران كمى از كاهش ارزش پول نزد مردم مى گردد، خمس تعلّق نمى گيرد.
نظر حضرتعالى در دو مورد فوق چيست؟
اگر از صندوق قرض الحسنه ای که اصلا سود نمی گیرد، وام بگیریم اما به جهت خاصی نباشد؛ یعنی بگوییم وام را همینجوری می خواهم اشکال دارد(ممکن است طرف، وام را بگیرد و در بانکی سرمایه گذاری کند و قسط وام را از همین سود پرداخت کند)؟
مایک صندوق مسجدی داریم هر صد هزار تومان ده هزار تومان سود میگیریم 2 نفریم که کار وام را انجام میدهیم حقوقی هم نداریم این سود را برای ساخت مسجد تازه سازمان میگذاریم از نظر شما ایرادی ندارد دیرکرد وام روزی 50 تومان است که میگیریم ایرادی ندارد؟
