اوّل ذى القعده، روز ميلاد حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام) است.[1] روز بابرکتی که آغاز دهه کرامت است و با ولادت برادر ایشان، امام علی بن موسی الرضا(علیه السلام) به پایان می رسد.[2]
كرامت به معناي بزرگواري است[3] و بر مبنای آیۀ «انَّ اكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللّهِ اتْقيكُمْ؛[4] گرامى ترين شما نزد خداوند، باتقواترين شماست».[5] بزرگوارترين و والاترين فرد در نزد پروردگار كسي است كه تقواي بيشتري داشته باشد؛ همانگونه که حضرت فاطمه معصومه عليها السلام داراي مقام والايي است.[6]
مقام شفاعت حضرت معصومه(عليهاالسلام)
شفاعت عبارت است از كمك نمودن يك موجود قوى به موجود ضعيف تر تا بتواند به آسانى مراحل رشد خود را با موفقيت طى كند.[7]
مقام شفاعت در قيامت از آنِ هر كس نيست، بلكه مقام مقرّبان درگاه خداست ؛[8] و به وسيله بندگان خاص خدا انجام مى گيرد. [9]
شفاعت از حكمت خداوند سرچشمه مى گيرد،[10] يعنى روى حساب و كتابى است، و تاكسى شايسته شفاعت نباشد، اذن براى شفاعت او داده نمى شود[11] و طبعاً شفيعان بايد افراد و الا مقام و بلند مرتبه اى باشند كه از ضعيفان دستگيرى كنند.[12]
لذا خداوند به مؤمنان راستينی که نهايت اخلاص را دارا هستند و در اعمال نيك خود جز به پاداش الهى نظر ندارند.[13] نويد مى دهد علاوه بر پاداش معمولى كه آن را خود گاهى صدها يا هزاران برابر عمل است از فضل خود بر آنان افزوده، و مقام شفاعت به آنها داده مى شود؛[14] به اين ترتيب آنها نه تنها خود اهل نجاتند كه براى ديگران نيز به فضل پروردگار مايه نجاتند.[15]
نخستين و بزرگترین شفيع، شخص پيامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) است،[16] سپس تمام انبياء، ائمه معصومين و شيعيان آنها نيز شفاعت مى كنند، علماء و دانشمندان و همچنين شهيدان راه خدا از شفيعانند.[17]
«شفاعت»، از مقام های مسلم حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) است.
لذا امام صادق(عليه السلام) در فرازی فرمود: «تقبض فيها امرأة من ولدى اسمها فاطمة بنت موسى، وتدخل بشفاعتها شيعتى الجنة بأجمعهم؛ در شهر قم زنى از فرزندان من رحلت مى كند كه نام او فاطمه دختر موسى بن جعفر عليهما السلام است، و تمام شيعيان من (كه شايسته شفاعت باشند) با شفاعت اين خانم وارد بهشت مى شوند».[18]
از سوی دیگر بسیاری از مقامات اهل بیت(علیهم السلام) را می توان در زیارتنامه های آنها یافت؛ زیارت جامعۀ کبیره و زیارت وارث را می توان برای فهم شخصیت امام حسین(علیه السلام) مثال زد،[19] زيارت نامه حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) نیز نشان گر علو درجات و جايگاه معنوي ايشان است.[20]به عنوان نمونه وجود دو جمله «يا فاطمة اشفعي لي في الجنة فإن لک عند الله شأنا من الشأن» در زیارتنامه آن حضرت، به تنهایی از علو مقام ایشان حکایت دارد.[21]
باید دانست دایره شفاعت، متناسب با دایره مقام و شخصیت است. هرچه مقام بالاتر باشد، دایره شفاعت، گسترده تر است.[22] حال وقتی در زیارت نامه آن حضرت می خوانیم: «يا فاطِمَةُ اشْفَعى لى فىِ الْجَنَّةِ،؛ ای فاطمه معصومه برای من برای ورود به بهشت، شفاعت کن!»[23] پس معلوم می شود آن حضرت می تواند شفیع همه شود.[24] همانگونه که در حدیث شریف امام صادق(علیه السلام) ذکر شده بود: «با شفاعت او همه شیعیان من وارد بهشت می شوند».[25]
در واقع این تعبیر خیلی وسیع و گسترده ای دارد که شامل آنان که قابل شفاعتند و لیاقت شفاعت را دارند، می شود.[26]
بنابراین معلوم می شود مقام این بانو، مقام فوق العاده عظیمی است که بر اثر معارف و تقوای بالا و مقامی شبیه عصمت، نصیب حضرت فاطمه معصومه علیها السلام شده است.[27]
«فَإنَّ لَک عِندالله شأناً مِن الشأن»
در فرازی دیگر از زیارتنامه می خوانیم: «فَإنَّ لَک عِندالله شأناً مِن الشأن؛ چرا كه در پيشگاه خدا داراى جايگاه با عظمت هستى » که این عبارت، گویای نهایتِ عظمتِ آن حضرت است.[28]
يكى از شؤون اين مقام، همان «مقام شفاعت» است.[29]بزرگان و اولياى دين، مى توانند به اذن و دستور خداوند كارهايى را كه ديگران از انجام آن عاجزند، انجام دهند و يا شفيع و واسطه بين بندگان و خدا بشوند تا حضرت حق مشكلات بندگان را حل كند.[30]
ولى آيا شفاعت به اين معناست كه من هر گناهى را مى خواهم مرتكب شوم، و هر وظيفه واجبى را بخواهم ترك گويم و بعد دست تمنّا به سوى آن حضرت دراز كرده و او را شفيع خود در درگاه خداوند قرار دهم؟![31]
به يقين چنين نيست، شفاعت معصومين و اولياى الهى(عليهم السلام) چراغ سبز براى انجام گناه نيست، بلكه به عكس يك عامل بازدارنده در برابر گناه است، زيرا من به هنگام تقاضاى شفاعت مى گويم اگر لغزشى از من سر زد بايد مراقب باشم آلوده گناه ديگر نشوم تا رابطه من با اولياى الهى قطع نگردد و روى اين را داشته باشم كه از آن حضرات بخواهم شفيع من بر در درگاه خداوند غفور و رحيم باشند.[32]
حضرت معصومه(سلام الله علیها)؛ فاطمه دوم
در زیارت غیر معروفی که برای آن حضرت نقل شده است هشت صفت مهم برای حضرت نقل شده است که با صفات حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) برابری می کند؛ «السلام عليك ايّتها الطاهرة الحميدة البَرّةُ الرشيدةُ التقيَّة النقيّة الرضيته المرضية؛ سلام بر تو ای بانوی پاک و ستایش شده، نیکوکردار و هدایت شده، پرهیزگار و وارسته و شایسته و پسندیده»، این تعابیر بلند نشان روشنی از مقام آن حضرت است.[33]
زیارت حضرت معصومه(سلام الله علیها)؛ راهی نزدیک تا بهشت
سيّده جليله، حضرت فاطمه(عليها السلام) دختر موسى بن جعفر(عليهما السلام) كه به حضرت «معصومه» شهرت يافته و قبر شريفش در شهر مقدّس قم معروف و مشهور است، روشنى چشم اهل قم و پناهگاه عامّه مردم است.[34]
لذا در هر سال ميليونها نفر از شهرها و كشورهاى دور و نزديك، رنج سفر بر خود هموار مى كنند تا از فيض زيارت آن كريمه اهل بيت(عليها السلام) بهره مند گردند. چرا که فضيلت زیارت آن حضرت بسيار است و روايات زير گواه بر آن است.[35]
در روایتی از امام جواد(عليه السلام) چنين نقل شده است: «مَنْ زارَ عَمَّتى بِقُمْ فَلَهُ الْجَنَّةُ؛ هر كس (مرقد) عمّه ام را در قم زيارت كند، بهشت از آن اوست».[36]،[37]
سعد بن سعد مى گويد: در مورد زيارت حرم فاطمه دختر امام موسى كاظم(عليه السلام) از امام رضا(عليه السلام) سؤال كردم، حضرت فرمود: «مَنْ زارَها فَلَهُ الْجَنَّةُ؛ كسى كه آن حضرت را زيارت كند پاداشش بهشت است».[38]
هم چنین امام صادق(عليه السلام) در فرازی فرمود: «انَّ لِلَّهِ حَرَماً وَهُوَ مَكَّةَ، وَانَ لِلرَّسُولِ حَرَماً وَهُوَ الْمَدينَةُ، وَانَّ لِاميرِالْمُؤْمِنينَ حَرَماً وَهُوَ الْكُوفَةُ، وَانَّ لَنا حَرَماً وَهُوَ بَلْدَةُ قُمْ، وَسَتُدْفَنُ فيها امْرَأَةٌ مِنْ اوْلادى تُسَمّى فاطِمَةُ، فَمَنْ زارَها وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ، قالَ الرَّاوى : وَكانَ هذا الْكَلامُ مِنْهُ قَبْلَ انْ يُولَدَ الْكاظِمُ عليه السلام ؛ خداوند حرمى دارد كه مكّه است، و براى پيامبر(صلى الله عليه و آله) هم حرمى است وآن مدينه است. و حرم اميرالمؤمنين(عليه السلام) كوفه است. و حرم ما اهل البيت شهر قم است. و بزودى در قم، زنى از فرزندان من به نام فاطمه دفن مى شود كه هر كس مرقد او را زيارت كند بهشت بر وى واجب مى گردد. راوى گويد: امام صادق(عليه السلام) اين سخن را قبل از تولّد امام كاظم(عليه السلام) پدر بزرگوار حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام) بيان كرد».[39]
در روایتی دیگر از امام صادق(علیه السلام) در ارزش زیارت کریمۀ اهل بیت(علیها السلام) می خوانیم: «انَّ زِيارَتَها تَعْدِلُ الْجَنَّةَ؛ بى شك (ثواب) زيارت مرقد حضرت معصومه عليها السلام برابر با بهشت».[40]
البتّه عارف به حق آن بزرگوار بودن شرط است، همان گونه كه در بعضى از روايات آمده است.[41]
اینگونه است که مردم به عشق فاطمه معصومه(علیهاالسلام)، در یک جمله به عشق اهل بیت(علیهم السلام) به این سرزمین می آیند.[42]
آمار کسانی که آستانه قم را زیارت می کنند در سال 14 میلیون نفر است و این آمار خیلی بالایی است. از سوی دیگر کسانی که به زیارت خانه خدا می روند، در سال شاید مجموعا حدود 8-7 میلیون نفر بشوند؛ یعنی تقریبا دو برابر آنجا به شهر قم می آیند. مسأله بسیار مهمی که هست و باید توسط مسؤولان و حوزه علمیه و اساتید روی آن برنامه ریزی شود، این است که این عدد 14 میلیون سرمایه ای است برای کارهای فرهنگی. اگر روی اینها کارهای فرهنگی بشود، اصلاً چهره مملکت ممکن است عوض بشود. امروز ابزار تبلیغ خیلی متنوع شده. اگر از همه اینها استفاده شود، به اهدافی که فاطمه معصومه(علیهاالسلام) برای آن به قم آمدند و می خواستند به مرو بروند و همچنین به اهدافی که در ولایت ائمه علیهم السلام هست، خواهیم رسید.[43]
نقش حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها در ترویج تشیع ناب
به عقیده اینجانب، بهترین چیزی که می شود درباره آن حضرت گفت آن جاذبه ای است که برای تشکیل حوزه علمیه در جوار قبر مبارک آن حضرت بوده و هست. الآن بزرگ ترین مرکز شیعه همین حوزه علمیّه است، که بزرگ ترین حوزه علمیّه شیعه است؛ بلکه ما مقایسه کردیم با حوزه های علمیّه سایر فرق اسلامی اهل تسنّن و اینها، آنها هم چنین حوزه ای بالنده و گسترده، کیفاً و کمّاًّ مثل قم ندارند.[44]
جمله ای درباره قم در روایات معصومین(علیهم السلام) هست که درباره کمتر جایی و شاید هم درباره هیچ جایی نباشد، و آن این است که: «زمانی فرا می رسد که از قم علم و دانش به تمام دنیا صادر می شود». «با حتی» که در ذیل حدیث است: «حتی المخدّرات فی الحجال؛ حتی دخترانی که در حجله ها هستند»[45] به همه اتمام حجّت می شود. معلوم می شود که عمومیّت کاملی دارد و ما هم آثار این را می بینم که در پرتو حضرت فاطمه معصومه(علیهاالسلام)، حوزه علمیّه تأسیس شد و در پرتو این حوزه علمیه علم از اینجا به مناطق مختلف جهان منتشر گردید.[46]
چرا حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) سرآمد امامزادگان است
درباره حضرت فاطمه معصومه(علیهاالسلام) مطالبی است که درباره کمتر کسی از امام زادگان دیده می شود. ما امام زاده بسیار داریم. بعضی می گویند: در قم و اطراف آن بیش از چهارصد امام زاده است. اینها فرزندان ائمه معصومین(علیهم السلام) هستند یا با واسطه یا بلا واسطه. در مناطق دیگر ایران و عراق و جاهای دیگر هم امام زادگان بسیارند؛ اما امام زادگانی مثل حضرت معصومه(علیهاالسلام) که این روایات مهم درباره شان وارد شده باشد، خیلی کم است. و همۀ این روایات دلالت می کند مقام ایشان خیلی بالاست. بسیارند کسانی که در کنار مرقدش آمده اند و مشکلاتشان حل شده است.[47]
کرامت حضرت معصومه علیها السلام نسبت به جوان نخجوانی
پس از فرو پاشی شوروی، و آزاد شدن جمهوری های آن، از جمله: جمهوری نخجوان، شیعیان نخجوان تقاضا کردند که عدّه ای از جوانان خود را برای تحصیل علوم حوزوی به حوزه علمیّه قم بفرستند تا در آینده برای تبلیغ در آن منطقه آماده گردند. استقبال عجیبی از این امر شد. از بین سیصد نفر داوطلب، پنجاه نفر که معدّل بالایی داشتند انتخاب شدند، ولی در این میان جوانی با داشتن معدّل بالا به خاطر اشکالی که در چشمش بود، انتخاب نشد.[48]
با اصرار پدر ایشان، مسؤول مربوطه به ناچار او را نیز پذیرفت. هنگام فیلم برداری از مراسم بدرقه این کاروان علمی، مسؤول فیلمبرداری، دوربین را روی چشم معیوب این جوان متمرکز کرد و تصویر برجسته آن را به نمایش گذاشت. جوان با دیدن این منظره، بسیار ناراحت و دل شکسته شد. کاروان به قم رسید و در مدرسه مورد نظر ساکن شد. این جوان به حرم حضرت معصومه(علیهاالسلام) متوسّل شد و در همان حال، خوابش برد. [49]
در عالم خواب، عواملی را مشاهده کرد، پس از بیداری چشم خود را سالم یافت، به حجره اش بازگشت. دوستان و آشنایان چشم او را سالم یافتند و با مشاهده چنین کرامتی از حضرت معصومه(علیهاالسلام) تحت تأثیر شدید قرار گرفتند و دسته جمعی برای دعا و مناجات به حرم آمدند و ساعت ها در حرم حضرت معصومه(علیهاالسلام) به دعا و توسّل پرداختند. هنگامی که این خبر به نخجوان رسید، شیعیان آنجا با اصرار تقاضا کردند که این جوان شفا یافته به آنجا باز گردد تا دیدار با او موجب بیداری و هدایت دیگران، و استحکام عقیده مسلمانان شود.[50]
سخن آخر: (به خادمی حضرت معصومه سلام الله علیها مفتخرم)
آخرین جمله ای که لازم می دانم عرض کنم این است که مطابق بعضی از روایات، در میان فرزندان موسی بن جعفر(علیه السلام) ، حضرت رضا(علیه السلام) با حضرت فاطمه معصومه(علیهاالسلام) برادر و خواهر تنی هستند. این نشان می دهد که نزدیکی ایشان به مقام ولایت، بسیار بسیار زیاد است.[51]
البته مقام والای آن حضرت نه تنها به خاطر فرزندی حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) و خواهری امام هشتم(علیه السلام) است، بلکه به واسطه مقام معرفتی خود ایشان نیز می باشد.[52]
بی شک زندگی در سایه آن حضرت افتخار است چرا که حضرت معصومه(سلام الله علیها) برکت قم و حوزه علمیه است و افتخار من این است که خادم افتخاری حضرت معصومه سلام الله علیها هستم.[53]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir
منابع:
1. همراه زائران قم و جمكران
2. تفسیر نمونه
3. بیانات معظم له
[1] فروغى از كوثر(زندگى نامه حضرت فاطمه معصومه)؛ ص 32 / كليات مفاتيح نوين؛ ص829.
[2] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در مراسم افتتاحیه جشنواره مردمی دهه کرامت؛ حرم حضرت معصومه سلام الله علیها؛ 24/4/1397.
[3] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در جمع زائران و مجاوران بارگاه منور رضوي؛ 15/5/1395.
[4] سوره حجرات؛ آيه 13.
[5] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقين)؛ ج 1؛ ص10.
[6] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در جمع زائران و مجاوران بارگاه منور رضوي؛ 15/5/1395.
[7] تفسير نمونه؛ ج 2؛ ص267.
[8] انوار هدايت، مجموعه مباحث اخلاقى؛ ص332.
[9] تفسير نمونه؛ ج 2؛ ص268.
[10] همان؛ ج 24 ؛ ص109.
[11] پيام قرآن؛ ج 6 ؛ ص388.
[12] همان؛ ص421.
[13] تفسير نمونه؛ ج 12؛ ص225.
[14] همان؛ ج 18؛ ص253.
[15] همان.
[16] صحيح مسلم؛ ج 2؛ ص130.
[17] تفسير نمونه؛ ج 25؛ ص258.
[18]بحارالانوار؛ ج 60؛ ص 228؛ ح 59 / همراه زائران قم و جمكران؛ ص58.
[19] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ كنگره بزرگداشت شخصيت حضرت معصومه عليها السلام و مكانت فرهنگي قم»؛ 22/3/1382.
[20] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ كنگره بزرگداشت شخصيت حضرت معصومه عليها السلام و مكانت فرهنگي قم»؛ 17/2/1385.
[21] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ كنگره بزرگداشت شخصيت حضرت معصومه عليها السلام و مكانت فرهنگي قم»؛ 22/3/1382.
[22] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ قم و مرجعیت؛ ص13.
[23] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ «شهیده غربت»؛ ص143.
[24] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛كنگره بزرگداشت شخصيت حضرت معصومه عليها السلام و مكانت فرهنگي قم»؛ 22/3/1382.
[25] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ قم و مرجعیت؛ ص13.
[26] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ «شهیده غربت»؛ ص143.
[27] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ قم و مرجعیت؛ ص13.
[28] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ «شهیده غربت»؛ ص143.
[29] اهداف قيام حسينى ؛ ص118.
[30] مثالهاى زيباى قرآن؛ ج 1 ؛ ص270.
[31] اهداف قيام حسينى؛ ص118.
[32] همان.
[33] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ كنگره بزرگداشت شخصيت حضرت معصومه عليها السلام و مكانت فرهنگي قم»؛ 22/3/1382.
[34] كليات مفاتيح نوين؛ ص576.
[35] همان.
[36] كامل الزيارات؛ ص 338؛ ح 2.
[37] همراه زائران قم و جمكران؛ ص62.
[38] كامل الزيارات؛ ص 338؛ ح 1، بحارالانوار؛ ج 60؛ ص 228؛ ح 60 / همراه زائران قم و جمكران؛ ص61.
[39] بحارالانوار؛ ج 60؛ ص 216؛ ح 41 / همان؛ ج 48؛ ص 317 / همراه زائران قم و جمكران، ص: 58.
[40] بحارالانوار؛ ج 48؛ ص 317 / همراه زائران قم و جمكران؛ ص59.
[41] بحارالانوار؛ ج 99؛ ص 266؛ ح 4 / كليات مفاتيح نوين؛ ص577.
[42] همگام با زائران عارف: بیانات مراجع تقلید و استادان حوزه علمیه؛ ص42.
[43] همان.
[44] همان.
[45] بحار الانوار؛ ج 57؛ ص 213.
[46] همگام با زائران عارف: بیانات مراجع تقلید و استادان حوزه علمیه؛ ص41.
[47] همان؛ ص42.
[48] همان؛ ص48.
[49] همان؛ ص49.
[50] همان.
[51] همان؛ ص43.
[52] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛ 6/3/1389.
[53] همان.
