روز 22 بهمن سال57، روز پيروزى انقلاب اسلامی است.[1] که 39 سال پیش بعد از آن همه مشکلات و طوفان ها پیروز شد و با سقوط نظام طاغوت، حکومت اسلامی برقرار شد.[2] و این روزهای بزرگ صحنه تبلور و عینیت یافتن وفاداری و حمایت مردم از نظام است.[3]
این دستاورد بزرگ در حالی است که دشمنان در طول این سال ها از هیچ اقدام خصمانه ای علیه مردم و انقلاب فروگذار نکردند، از آن جمله می توان به جنگ تحمیلی هشت ساله اشاره کرد. [4] هم چنین تحریم اقتصادی، جنگ روانی، محاصره همه جانبه، اسلام هراسی و شیعه هراسی از جمله اقدامات دشمن با ابزارهای غول آسای رسانه ای علیه کشور و نظام مقدس جمهوری اسلامی است؛ لذا همه تلاش بیگانگان بر این امر استوار است که ضمن دلسرد کردن مردم، به دنیا اعلام کنند ایرانی ها به واسطه این فشارها از انقلاب خود خسته شده اند.[5]
از سوی دیگر دشمنان اسلام و انقلاب با تمام توان حتی سعی کرده اند آثار انقلاب اسلامی در جهان را از بین ببرند.[6] لیکن در عمل دیدیم به حول و قوه الهی این نظام توانست به خاطر راه حق خود بر همه ی این توطئه ها فائق آید.[7]
به همین دلیل است که عنوان می کنیم خروش مردمی در جشن پیروزی انقلاب اسلامی را ساده و دست کم نگیرید بلکه امر لازم و واجبی است. [8]بی تردید این واقعه ی بزرگ بسیار مهم و حیاتی است و از مولفه ها و کارکردهای مختلفی برخوردار است و اعلام وفاداری به اسلام، نظام و کشور است.[9] البته خداوند متعال نیز نعمت بزرگی همچون ملت خوب و باهوش به ما داده است که در زمان های مهم در صحنه حاضر شده و دست از انقلاب و نظام بر نمی دارند.[10]
با این تفاسیر نباید راهپیمایی عظیم 22 بهمن را دست کم گرفت بلکه باید با قدرت حمایت خود را از نظام اسلامی و مکتب تشیع اعلام کرد،[11] زیرا دارای آثار و کارکردهای مهم و راهبردی است که در ادامه أهم آن مورد واکاوی قرار می گیرد.[12]
راهپیمایی عظیم 22 بهمن؛ حرکتی اصیل، اسلامی و صددرصد مردمی
بی شک از جمله دستاوردهای انقلاب اسلامی در عرصه های گوناگون، حمایت های مردم در برهه های مختلف از نظام مقدس جمهوری اسلامی است.[13] در این بین وحدت و انسجام بین مردم، عدم پراکندگی و شاخه شاخه نشدن و در مقابل هم نایستادن و بهره گیری از نیّت های خوب و خالص به نحوی که همه خالصانه در راهپیمایی شرکت می کردند و خالصانه قربانی می دادند. و نیز آمادگی برای فداکاری به هر قیمت نشان از مشارکت عظیم مردم در پیروزی انقلاب اسلامی است.[14]
لذا حضور پرشور مردم که در سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در سراسر کشور شکل می گیرد نشان می دهد مردم ما هوشیار هستند[15] و حمایت کامل خود را از نظام مقدس جمهوری اسلامی اعلام می کنند؛ البته دشمنان در چنین روزهایی مردم را رصد می‌کنند تا میزان حمایت مردم را از انقلاب اندازه‌گیری کنند، حال شرکت در راهپیمایی 22 بهمن یکی از این امور است.[16]
از این رو مردم ایران باید در برابر این توطئه‌ها بصیر باشند، زیرا دشمنان سعی دارند با اعمال فشار و سختی بر مردم، آنها را از انقلاب دلسرد و خسته کنند[17] و از آنجا که اسلام جنبه مردمی داشته و به حقوق آنها احترام می‌گذارد[18] لذا این راهپیمایی‌های عظیم نیز نشانه علاقه مردم به انقلاب است که با حضور خود دشمن را مأیوس و ناامید می کنند، و البته ما باید نشان دهیم که این امید دشمنان به ناامیدی منتهی می‌شود.[19]
در تبیین این مدعا باید گفت انقلاب اسلامی با همه انقلاب‌های دنیا که متکی به غرب و یا متکی به شرق بوده است و بدون این اتکا نمی‌توانستند کار خود را پیش ببرند متفاوت است؛ زیرا انقلاب ایران با مولفه ی مردم گرایی بدون تکیه بر شرق و غرب پیشرفت کرد، هشت سال جنگ بر ما تحمیل کردند و دشمن در بهترین شرایط به سر می‌برد اما با استفاده از ظرفیت عظیم مردمی، هشت سال جنگ را تحمل کردیم و دشمن نتوانست کاری انجام دهد.[20]
دشمنان بتازگی تهدیدهای خود را بر علیه مردم ایران زیاد کرده با این تصور که مردم از حضور در صحنه های انقلاب عقب نشینی می کنند ولی بر خلاف تصور آن ها امروز مردم حضور باشکوهی در صحنه داشتند.[21]
آری مردم یکی از مهم ترین عوامل حفظ و پایداری انقلاب اسلامی به شمار می روند؛ الان نیز اگر خدای ناکرده خطری نظام و کشور را تهدید کند مردم به صحنه می آیند و همکاری می کنند و درباره نظام و کشور همه متفق و متحد هستند.[22] امسال دشمنان تهدیدات خود را با گمان اینکه مردم از نظام اسلامی مایوس و دلسرد خواهند شد، افزایش دادند اما مردم امروز با این حضور استثنایی و مثال زدنی نقشه های آنان را نقش بر آب کردند.[23]
البته ممكن است تبليغاتى كرده و بگويند صدا و سيما در اختيار خودشان است و سر و صدا راه مى اندازند و مردم از اينها جدا هستند، امّا راهپيمايى باشکوه 22 بهمن را نمى توان توجيه كرد و مردم را نمى توان به زور و سرنيزه به ميدان آورد، در حالى كه با مشتهاى گره كرده وفادارى خود را به نظام اعلام مى كنند، به همين جهت ثمراتى كه در راهپيمايى است در جاى ديگر نيست، چون صد در صد مردمى و اصيل است و نمى توان به آن وصله اى چسباند.[24]
صیانت از عقلانیت دینی در پرتو حضور مردم در یوم الله 22 بهمن
يكى از بركات انقلاب اسلامى ايران كه دستاورد خون هزاران شهيد مظلوم است اقبال عمومى مردم به معارف و احكام دينى می باشد.[25] لذا بر خلاف كشورهاى غربى که آئین مسيحيت به صورت يک مسأله كاملًا خصوصى و فردى و منحصر به رابطه خلق و خالق كه تعليمات آن منحصر به يک سلسله توصيه هاى اخلاقى شده است و فرد به اصطلاح ديندار در جوامع غربی، هفته اى یک روز به كليسا می رود، و ساعتى به نيايش و مناجات می پردازد؛[26] و كارى به مسائل اجتماعى و مخصوصاً مسائل سياسى ندارد. لیکن در حكومت اسلامى «دين» و «سياست» به طور قاطع با هم پیوند دارد.[27]
به همين دليل هنگامى كه انقلاب اسلامى ايران به ثمر نشست و نخستين حكومت اسلامى انقلابى تشكيل شد؛ همگى در غرب انگشت حيرت بر دهان نهادند؛ كه مگر می شود مذهب زمام حكومت را به دست گيرد؟ مگر ممكن است دين جواب گوى تمام نيازهاى عصر و زمان ما باشد؟ و بعد از آنكه ديدند اين حكومت ريشه دار و باثبات شد؛ براى اينكه در چهار ديوار مرزهاى اين كشور محدود بماند و الگويى براى ساير كشورهاى اسلامى نشود، دست به كار فعاليت ها مخرّب زيادى شدند.[28]
این اقدامات خصمانه از آن رو علیه مردم انقلابی ایران انجام گرفت که مذهب و دين در تمام شئون زندگانى انسان اثر می گذارد و در تمام طول تاريخ با زندگى انسان ها آميخته بوده است؛ که آثار مذهب از نظر جنبه هاى روانى؛ تأثير مذهب در عدالت اجتماعى و تأمين عدالت اجتماعى؛ نقش مذهب و دين در مبارزه با فساد؛ تأثير مذهب در جنبه هاى سياسى و اقتصادی و نیز نقش راهبردی مذهب و تأثير عقايد دينى در انقلاب فكرى و زنده كردن نيروى تفكّر در اجتماع را در بر می گیرد.[29]
خروش مردم در راهپیمایی عظیم 22 بهمن نشان می دهد دين مجموعه اى از اندرزها و نصايح و يا مسائل مربوط به زندگى شخصى و خصوصى نيست، دين مجموعه اى از قوانين حيات و برنامه فراگيرى است كه تمام زندگى انسان ها مخصوصاً مسائل اجتماعى را در بر می گيرد،[30] زیرا بعثت انبياء براى «اقامه قسط و عدل» است،[31] دين براى گسستن زنجيرهاى اسارت انسان و تامين آزادى بشر است.[32] دين براى نجات «مستضعفان» از چنگال «ظالمان و ستمگران» و پايان دادن به دوران سلطه آنها است و بالاخره دين مجموعه اى است از تعليم و تربيت در مسير تزكيه و ساختن انسان كامل.[33]
بديهى است اين هدف هاى بزرگ بدون تشكيل حكومت امكان پذير نيست. چه كسى می تواند با توصيه هاى اخلاقى اقامه قسط و عدل كند، و دست ظالمان را از گريبان مظلومان كوتاه سازد؟ چه كسى مى تواند زنجيرهاى اسارت را از دست و پاى انسان هاى در بند بردارد و بشكند، بى آنكه متكى به قدرت باشد؟[34] و چه كسى مى تواند در جامعه اى كه وسائل نشر فرهنگ و تبليغ در اختيار فاسدان و مفسدان است اصول صحيح تعليم و تربيت را پياده كند؟ و ملكات اخلاقى را در دلها پرورش دهد؟[35]
بی جهت نیست که آمریکا در تضعیف و براندازی نظام اسلامی از هیچ توطئه ای فروگذار نمی کند که اگر این اقدامات علیه جامعه ای صورت می گرفت که پایه ی مذهبی نداشت موجب متلاشی شدن آن می شد ولی از آنجا که جامعه ی اسلامی ایران بر پایه ی مذهبی استوار است نتوانسته اند کاری از پیش ببرند[36] و انقلاب را متزلزل کنند، البته توطئه های قدرت های غربی هم اکنون نیز با شدت ادامه دارد.[37]
راهپيمايى 22 بهمن؛ مقوم پویایی و بالندگی نظام اسلامی
گفتنی است عدم شناخت قدرت های استکباری از اقتدار و پویایی نظام اسلامی موجب شده است دشمنان دائماً تهدید کنند تا ببینند در مردم ما چه اثری می گذارد، اگر دیدند مردم بر اثر این تهدیدها نسبت به نظام سست شدند، می گویند که نقطه ضعف ایران همین جاست و تهدیدها را بیشتر می کنند. [38]اما اگر دیدند تهدیدها و فشارها نتیجه معکوس دارد و مردم پرخروش تر، داغ تر و منسجم تر شدند می فهمند راه را اشتباهی رفته اند و تهدید و فشار در این جمعیت نتیجه معکوس دارد؛ حقیقت آن است که پویایی نظام اسلامی در بالاترین حد ممکن قرار دارد و این مساله مهمی است که ما امسال با آن روبرو هستیم و باید همگی حقش را ادا کنیم.[39]
در تبیین این مسأله باید به شکل گیری انقلاب شکوهمند اسلامی اشاره کرد که در كلمه توحيد نهفته است؛ لذا نظام اسلامی روينده و پوينده است، و متحرک، از این رو این شجره ی طیبه داراى ريشه هاى محكم و ثابتی است که داراى شاخه هاى فراوان و سر به آسمان كشيده و دور از آلودگی های مادی است.[40]
بی شک ماهیت این انقلاب بزرگ از سر هوى و هوس نیست بلكه از مولفه ی خدامحوری نشأت می گیرد لذا دارای حركت و پويايى است و ثمر بخش بودن انقلاب نيز از همين جا سرچشمه می گيرد.[41]
در این میان مردان بزرگ و با ايمانی هم چون امام خمینی رحمه الله و شهدای انقلاباسلامی ، حياتشان مايه بركت است، مرگشان موجب حركت، آثار آن ها و كلمات و سخنانشان و شاگردان و كتاب هايشان و تاريخ پرافتخارشان، و حتى قبرهاى خاموششان همگى الهام بخش است و سازنده و تربيت كننده.[42]
با این تفاسیر احياى روح شكرگزارى در جامعه و ارج نهادن و تقدير و سپاس از آنها[43] كه با علم و دانش خود و يا با فداكارى و شهادت، يا با ساير مجاهدات در طريق پيشبرد اهداف انقلاب اسلامی خدمت كرده اند یک عامل مهم حركت و شكوفايى و پويايى جامعه است.[44]
توجه به همين حقيقت سبب شده است كه در راهپیمایی 22 بهمن و در هر فرصت مناسب ديگر، مراسمى براى بزرگداشت امام خمینی رحمه الله و ملت انقلابی بگيرند و ضمن سپاسگزارى از خدماتشان، مسئولان و مردم را به حركت و تلاش بيشتر دعوت كنند.[45]
اینچنین است که مراسم دهه فجر و به خصوص راهپيمايى روز 22 بهمن نشانه زنده بودن و پویایی نظام اسلامى است. اگر چه اجانب و بيگانگان خيال مى كردند كه اين نهضت، انقلابى است كه بى حساب و كتاب به ثمر نشسته و روحانيّتى كه مصدر حكومت نبوده، مصدر حكومت قرار گرفته و حداكثر تا چند سال ديگر سقوط كرده و تمام مى شود ولى اكنون مى بينند كه بعد از قريب به چهل سال محكمتر از آغاز سر جايش ايستاده و هيچ یک از نقشه هاى آنها مؤثّر واقع نشده است و براى آنها جاى تعجّب است.[46]
تقویت روحیه ی مبارزه طلبی در برابر آمریکا؛ ارمغان خروش انقلابی مردم در جشن پیروزی انقلاب
شرایط فعلی جهانی؛ شرایط فوق العاده ای است در این شرایط می بینیم پیروزی های جبهه ی مقاومت پی در پی محقق می شود؛ عراق را از ملت آن گرفته بودند اما به دستشان برگشت و حکومت طرفدار اهل بیت علیهم السلام در آنجا حاکم شد؛ این همه هزینه کردند تا نظام سوریه را متزلزل کنند نشد حالا می گویند با نظام شما کنار می آییم. لبنان برایشان یک لقمه بود اما دیدند گلوگیر است و قابل هضم نیست حتی در مقابل غزه نتوانستند بایستند؛ اوضاع یمن هم اینگونه است و اخیرا دشمنان وحشت زده شده اند.[47]
لذا خروش مردمی و شعار علیه دولت آمریکا و سیاست های خصمانه ی آن، در واقع يك نوع مبارزه همه جانبه ی مردم انقلابی ایران علیه قدرت های استکباری است؛ حال اگر آحاد مسلمانان در برابر قدرت های زورگو دست به چنين مبارزه اى بزنند به طور قطع در هر عصر و زمانى پيروزى با آنها خواهد بود، و براحتى می توانند بر مشکلات فائق آیند.[48]
اما اگر روح مجامله و سازشكارى كه بدبختانه امروز در بسيارى از جوامع اسلامى به صورت يک بيمارى تقريبا همه گير درآمده است، نه تنها جلوی دولت های استکباری را نمی گيرد، بلكه آنان را در اعمال زشتشان تشجيع می كند.[49] اتخاذ این روش در مبارزه علیه قدرت های غربی، به حد كافى در بى اعتبار ساختن آمریکا، و انزوا و طرد آن کشور زورگو از ساحت جوامع اسلامی اثر گذار خواهد بود.[50]
لذا راهپیمایی 22 بهمن را ساده و کم نگیرید؛ این راهپیمایی محاسبات دشمن را بهم می زند، حضور در راهپیمایی امری لازم و واجب است؛ چراکه توطئه آمریکا را خنثی می کند و حمایت مردم از نظام شان را به رخ جهانیان می کشاند؛[51] ظاهر این راهپیمایی، راه رفتن ساده بدون جنگ و کشتار و خونریزی است اما اعلام وفاداری به انقلاب و مخالفت با شیطان بزرگ آمریکا است.[52] این راهپیمایی کشیدن خط بطلان بر توطئه دشمنان است. امید است شرایط موجود را همه درک و به وظایف خود عمل کنیم و با استعانت از خداوند و به برکت نام مقدس پیامبر اسلام صلّی الله علیه وآله وسلّم نقشه های دشمنان را نقش بر آب کنیم.[53]
نقش بی بدیل یوم الله 22 بهمن در تقویت وحدت ملی
بی تردید اتحاد و همبستگی از جمله مولفه های قدرت نظام اسلامی است لذا حتی کسانی که با اداره ی حکومت و دولت مخالف هستند اگر ببینند برای اصل نظام خطری پیش آمده است آنها هم وارد عرصه می شوند و همکاری می کنند. دشمنان هم سعی دارند این اتحاد را بشکنند.[54] استکبار جهانی و دشمنان تمام فعالیت شان در راستای برهم زدن اتحاد و همبستگی مردم است، آنها امید بسته اند که این اتحاد را بشکنند اما ان شاء الله مثل همیشه ناکام خواهند شد.[55]
از این جهت است که باید گفت راهپیمایی 22 بهمن، نمادی از وحدت، یکدلی و همبستگی مردم در دفاع از انقلاب اسلامی است به ویژه آنکه دشمنان مدام القا می کنند که مردم ایران با هم اختلاف دارند اما وقتی این راهپیمایی باشکوه را ببینند نا امید می شوند.[56]
شکی نیست که اگر مردم با وحدت دست‌به‌دست هم بدهند، ان شالله این انقلاب تا ظهور امام عصر عجّل الله تعالی فرجه الشریف باقی می‌ماند.[57]
حماسه مردم در 22 بهمن؛ ارتقای امنیت ملی در سایه ی تقویت بنیه ی دفاعی کشور
بی شک براى ساختن یک اجتماع سالم قبل از هر چيز «امنيت» لازم است، زيرا بدون حفظ امنيت، «آزادى» ميّسر نمی شود.[58] هم چنین پویایی یک جامعه در گرو امنیت است[59] و اسلام می خواهد در جامعه اسلامى امنيت كامل حكمفرما باشد[60] زیرا موجوديّت جامعه اسلامى و نظام حكومت و امنيّت و آرامش، از جمله مهمترین مولّفه ها در حکومت دینی است؛[61] امنيّتى كه مهمترين نعمت خداوند بر بشر است و شايد به همين جهت خداوند اين نعمت را بر نعمتهاى ديگر مقدّم داشته است.[62]
ملّت بزرگوار ايران زمان دفاع مقدّس را فراموش نمی کند وقتى كه تجاوز دشمن بعثى به شهرها كشيده شد، گاهى به هنگام نماز صداى آژير خطر كشيده مىشد يا به هنگام خوردن سحرى يا افطارى آژير خطر پيام ناامنى می داد، در اين وضعيّت ناامن انسان حالى براى عبادت پيدا نمی كرد و متوجّه نمی شد كه چگونه تكاليفش را انجام می دهد. بنابراين، مسئله امنيّت ارزش ويژه اى دارد كه همه چيز حتّى عبادت در سايه آن امكانپذير است.[63]
اين مولفۀ راهبردی که در راستای حفظ نظام اجتماعى صورت می گیرد نه تنها امنيت اجتماعى کشور بلكه بر اصل نظام اسلام تاثیر می گذارد.[64] لذا دستور جامع و همه جانبه اى به تمام مسلمانان، در همه قرون و اعصار، مى دهد كه براى حفظ امنيت خود و دفاع از مرزهاى خويش، دائما مراقب باشند، و يک نوع آماده باش مادى و معنوى بطور دائم بر اجتماع آنها حكومت كند.[65]
در این میان خروش مردم در جشن پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان تبلور عقايد مذهبى و اصول اخلاقى، سیاسی و فرهنگی مردم مسلمان ایران می تواند به جوامع اسلامی راه يافته و آن را امن و امان سازد مخصوصاً اینکه اسلام براى تأمين اين هدف دستورهاى وسيع و قابل توجهى دارد كه يكى از امتيازات بزرگ آن برگزاری راهپیمایی های مهم مردمی در تجدید پیمان با ارزش های اسلامی است.[66]
اینچنین است که اسلام در مسائل دفاعى و نوع اسلحه جنگى و نحوه استقلال و تماميّت ارضى و جلوگيرى از نفوذ دشمنان، احكام خاصّى ندارد، بلكه بايد با در نظر گرفتن اوضاع و احوال موجود، مقرّرات و احكامى از طرف حكومت اسلامى در نظر گرفته شود و از راهى كه به حفظ مقاصد اسلام كمك كند اقدام گردد.[67] از اين نظر، اسلام در تقويت بنيه دفاعى به وضع یک اصل كلّى دست زده و مصداق و نوع سلاح و تاكتيك را معيّن نمی كند و می فرمايد: «وَاعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّة؛ هر نيرويى در قدرت داريد، براى مقابله با آنها [دشمنان] آماده سازيد!»[68]،[69]
همچنين در مسائل مربوط به نحوه حفظ امنيّت داخلى و برقرارى نظم و آرامش و ...، مقررّات خاصّى وضع نكرده است و تمام اين ها را به نظر حكومت اسلامى مقامى كه از نظر قوانين اسلام صلاحيّت حكومت را دارد موكول نموده است.[70] اینگونه است که در قرآن کریم می خوانیم: أَنْ تَضَعُوا أَسْلِحَتَكُمْ وَ خُذُوا حِذْرَكُمْ؛[71] مانعى ندارد كه به هنگام ضرورت، در موقع نماز در ميدان جنگ سلاح خود را به زمين بگذاريد، ولى حذر يعنى مراقبت و آماده باش را از دست ندهيد! این فراز قرآنی دستور جامع و همه جانبه اى به تمام مسلمانان، در همه قرون و اعصار، می دهد كه براى حفظ امنيت خود و دفاع از مرزهاى خويش، دائما مراقب باشند، و يك نوع آماده باش مادى و معنوى به طور دائم بر اجتماع آنها حكومت كند.[72]
از طرفی می توان دریافت هر گونه آمادگى از نظر روانى و معنوى، و از نظر بسيج منابع فرهنگى، اقتصادى و انسانى، و همچنين استفاده از كاملترين نوع سلاح زمان و طرز بكار گرفتن آن مقوم امنیت ملی خواهد بود.[73]
در این بین بعضى از امور بسيار كم هزينه و آسان است ولى آثار و بركات فراوانى دارد، از جمله همين راهپيمايى ها به ویژه راهپیمایی 22 بهمن، كه هزينه چندانى ندارد و آسان است ولى چون مردم به ميل و اختيار خودشان مى آيند و اعلام وفادارى مى كنند آثار آن از جنگ ها و تبليغات بيشتر است و جلوى خيالات باطل دشمن را مى گيرد.[74]
از سوی دیگر نباید فراموش کرد خبرنگاران بسیاری از جای جای دنیا در راهپیمایی 22 بهمن حضور پیدا می کنند تا به ملت ها نشان دهند که چه مقدار از مردم ایران در این مراسم باشکوه شرکت می کنند و دشمن با همین حضور برای خود برنامه ریزی کرده و روی آن حساب می کند. لذا نباید کاری کنیم که دشمن شاد شود، اگر می خواهیم فشارهای دشمنان کم شود، باید با حضور پررنگ در راهپیمایی نشان دهیم که فشارهای آنان در مسائل سرنوشت ساز کشور اثر ندارد.[75]
با این تفاسیر می توان دریافت راهپیمایی عظیم 22 بهمن، تعبیر واقعی تقویت بنیه ی دفاعی و ارتقای قدرت بازدارندگی نظام است به نحوی که توطئه های دشمنان اسلام بی اثر خواهد شد.[76]
سخن آخر
در خاتمه باید گفت حضور مردم در راهپیمایی یوم الله 22 بهمن امسال، پرشور تر از سال های گذشته بود؛ این دستاورد مهم در حالی است که امسال دشمنان تهدیدات خود را با گمان اینکه مردم از نظام اسلامی مأیوس و دلسرد خواهند شد، افزایش دادند اما مردم امروز با این حضور استثنایی و مثال زدنی نقشه های آنان را نقش بر آب کردند.[77]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir
[1] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21/11/1386.
[2] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21/11/1393.
[3] همان.
[4] همان.
[5] همان.
[6] همان.
[7] همان.
[8] همان.
[9] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21/11/1394.
[10] همان.
[11] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21/11/1393.
[12] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21/11/1386.
[13] همان.
[14] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛16/11/1392.
[15] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛22/11/1395.
[16] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21/11/1393.
[17] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛18/11/1396.
[18] همان.
[19] همان.
[20] همان.
[21] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛22/11/1395.
[22] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛20/11/1390.
[23] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛22/11/1395.
[24] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21/11/1386.
[25] احكام بانوان ؛ ص237.
[26] پيام قرآن ؛ ج10 ؛ ص44.
[27] همان.
[28] همان ؛ ص46.
[29] اسلام و آزادى بردگان ؛ ص31.
[30] تفسير نمونه ؛ ج15 ؛ ص420.
[31] سوره حديد؛ آيه 25.
[32] سوره اعراف؛ آيه 157.
[33] سوره جمعه؛ آيه 2.
[34] تفسير نمونه، ج15، ص 421.
[35] همان.
[36] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21/11/1393.
[37] همان.
[38] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛20/11/1395.
[39] همان.
[40] تفسير نمونه ؛ ج10 ؛ ص333.
[41] همان؛ص 334.
[42] همان.
[43] تفسير نمونه ؛ ج10 ؛ ص282.
[44] همان؛ ص 283.
[45] همان.
[46] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21/11/1386.
[47] همان.
[48] تفسير نمونه ؛ ج8 ؛ ص175.
[49] همان.
[50] همان ؛ ص68.
[51] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21/11/1393.
[52] همان.
[53] همان.
[54] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛19/11/1390.
[55] همان.
[56] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21/11/1393.
[57] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛18/11/1396.
[58] زندگى در پرتو اخلاق ؛ ص135.
[59] برگزيده تفسير نمونه ؛ ج1 ؛ ص438.
[60] همان ؛ ج4 ؛ ص505.
[61] پيام قرآن ؛ ج10 ؛ ص366.
[62] مثالهاى زيباى قرآن ؛ ج1 ؛ ص378.
[63] همان.
[64] تفسير نمونه ؛ ج12 ؛ ص107.
[65] برگزيده تفسير نمونه ؛ ج1 ؛ ص421.
[66] زندگى در پرتو اخلاق، ص 136.
[67] پاسخ به پرسشهاى مذهبى ؛ ص103.
[68] سوره انفال؛ آيه 60.
[69] پاسخ به پرسشهاى مذهبى ؛ ص103.
[70] همان.
[71] سورۀ نساء؛آیۀ102.
[72] تفسير نمونه ؛ ج4 ؛ ص3.
[73] همان؛ص4.
[74] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21/11/1386.
[75] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21/11/1394.
[76] زندگى در پرتو اخلاق، ص 136.
[77] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛22/11/1395.
