مظلوميّت امام حسين عليه السلام و يارانش در يك بُعد نبوده است؛ بلكه ابعاد گوناگونى از مظلوميّت در حادثه كربلا ديده مى شود، از جمله سرها را بالاى نيزه بردن، جلوگيرى از دفن پيكر شهيدان، اسارت زنان و كودكان آل پيغمبر صلى الله عليه و آله و گرداندن آنها در شهرهاى مختلف و جهات ديگر مظلوميّت، همه از ويژگىهاى اين حادثه است كه آن را از حوادث مشابه ديگر جدا مى سازد.[1]
دفن شهدای کربلا
تا روز دوازدهم محرم، پيكر پاك و بی سر فرزند رسول خدا صلى الله عليه و آله و ياران پاكبازش در زير آفتاب رها شده بود.[2] بنا به نقل مشهور اجساد مطهر شهدا سه روز زير آفتاب بر روى زمين مانده[3]بودند و باد صحرا بر آن بدن هاى پاك مى وزيد.[4]
خاکسپاری شهدای کربلا توسط بنی‌اسد؛ حضور امام سجاد(علیه السلام) برای شناسایی و دفن شهدا
گفتنی است طائفه بنىاسد كه در غاضريه محلهاى نزديك كربلا منزل داشتند، پس از تخليه كربلا از سپاه ابن سعد به كربلا آمدند و آن بدنهاى پاك را در خاك و خون مشاهده كردند.[7]
آنان از زن و مرد فريادشان به ناله و شيون بلند شد. وقتى كه مصمم شدند آن بدن هاى پاك را دفن كنند، چون نه سر در بدن داشتند و نه لباسى بر تن، هيچ يك را نمى شناختند. لذا متحير و سرگردان بودند كه چه كنند، ناگاه امام سجاد عليه السلام از سمت صحرا به سوى آنان آمد و شهدا را به آنها معرفى كرد. و قبل از همه به دفن پيكر پاك امام حسين عليه السلام اقدام فرمود.[8]
او در گوشه اى از كربلا كمى خاك را كنار زد، قبرى ساخته و پرداخته آشكار شد، دست ها را زير بدن قرار داد و به تنهايى به داخل قبر برد و فرمود: «با من كسانى هستند كه مرا يارى كنند». چون بدن را در قبر نهاد صورت مباركش را بر گلوى بريده پدرش گذاشت و در حالى كه باران اشك چون ابر بهارى بر گونه هايش جارى بود، فرمود:«طُوبى لِأَرْضٍ تَضَمَّنَتْ جَسَدَكَ الطّاهِرَ، فَإنّ الدُّنْيا بَعْدَك مُظْلِمَةٌ وَالْآخِرَةُ بِنُورِكَ مُشْرِقَةٌ، أَمَّا اللَّيْلُ فَمُسَهَّدٌ وَالْحُزْنُ فَسَرْمَدٌ، أَوْ يَخْتارَ اللَّهُ لِأَهْلِ بَيْتِكَ دارَكَ الَّتي أَنْتَ بِها مُقيمٌ وَعَلَيْكَ مِنّي السَّلامُ يَابْنَ رَسُولِ اللَّه وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ؛ خوشا به آن زمينى كه پيكر پاك تو را در برگرفته، دنيا پس از تو تاريك شد و آخرت به نور جمال تو روشن گشت. شبها ديگر خواب به سراغم نمىآيد و اندوهم پايانى نخواهد داشت. تا آن زمان كه خداوند اهل بيت تو را به تو ملحق كند و در كنار تو جاى دهد. درود و سلامم بر تو باد اى فرزند رسول خدا و رحمت و بركات خدا بر تو باد».[9]
راز شش گوشه بودن ضریح امام حسین(علیه السلام)
آن حضرت آنگاه از قبر خارج شد و آن را از خاك پوشاند و با انگشت روى قبر نوشت: «هذا قَبْرُ الحُسَيْنِ بنِ عَلِيِّ بنِ أبيطالِب الَّذِي قَتَلُوهُ عَطْشاناً غَريباً؛ اين قبر حسين بن على عليه السلام است كه او را با لب تشنه و غريب كشتند».[10]
سپس بدن پاك على اكبر عليه السلام پايين پاى حضرت به خاك سپرده شد و بقيه شهدا از بنى هاشم و اصحاب نيز در يك قبر دسته جمعى پايين پاى امام عليه السلام دفن شدند.[11]،[12]
آنگاه امام سجاد عليه السلام، قوم بنى اسد را به طرف نهر علقمه محل شهادت حضرت عباس قمر بنى هاشم راهنمايى كرد. و پيكر پاك آن حضرت را در همانجا دفن نمودند.
امام زين العابدين عليه السلام در حال دفن عمويش گريه سوزناكى كرد و فرمود: «عَلَى الدُّنْيا بَعْدَكَ الْعَفا يا قَمَرَ بَني هاشِمٍ وَعَلَيْكَ مِنّي السَّلامُ مِنْ شَهيدٍ مُحْتَسَبٍ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكاتُهُ؛ اى قمر بنى هاشم! بعد از تو خاك بر سر دنيا، بر تو درود مى فرستم و رحمت و بركات خداوند را براى تو طلب مى كنم».[13]،[14]
سپس بنى اسد «حبيب بن مظاهر» را كه بزرگ قبيله آنان بود، جداگانه همانجايى كه اكنون هست دفن نمودند.[15]،[16]
چگونگی تدفین امام حسین(علیه السلام) توسط امام سجاد(علیه السلام) با وجود اسارت
در اينكه امام سجاد عليه السلام چگونه در حال اسارت اقدام به چنين عملى نموده است، روايات زيادى در دست است كه مى رساند برابر مبانى اعتقادى شيعه، متولى كفن و دفن هر امامى، امام بعد از اوست. از جمله در روايتى از امام رضا عليه السلام مى خوانيم كه به همين نكته اشاره كرده در پاسخ على بن حمزه فرمودند: «همان كسى كه على بن الحسين عليه السلام را قدرت داده است كه (در حال اسارت) به كربلا بيايد و جسد مطهّر پدرش را به خاك سپارد، به صاحب اين امر (اشاره به خودش) قدرت داده است تا به بغداد آمده و امر پدرش (حضرت موسى بن جعفر عليه السلام) را عهده دار گردد و سپس بازگردد. با اين تفاوت كه وى همانند امام على بن الحسين عليه السلام در بند اسارت گرفتار نبوده است».[17]،[18]
ورود اهل بیت علیهم السلام به کوفه
سيد بن طاووس مى نويسد: عمر بن سعد، سر مبارك امام حسين عليه السلام را در همان روز عاشورا با «خولى بن يزيد اصبحى» و «حميد بن مسلم ازْدى» به نزد «ابن زياد» فرستاد و بقيه سرها را با «شمر بن ذى الجوشن» و «قيس بن اشعث» و «عمر بن حجّاج» روانه كوفه كرد.[19]
خود عمر سعد تا ظهر روز دوم (روز يازدهم) در كربلا ماند، سپس با اسيران حرم حسينى به سوى كوفه روانه شد.[20]
هنگامى كه كاروان اسيران به كوفه نزديك شدند، مردم براى تماشاى آنها اجتماع كردند؛ در آن ميان زنى از كوفيان از بالاى بام فرياد زد: «[21]مِنْ أَىِّ الْاسارى أَنْتُنَّ؟؛ شما از كدامين اسيرانيد؟»پاسخ دادند: «نَحْنُ اسارى آلِ مُحَمَّدٍ؛ ما اسيران از خاندان محمديم!».[22]
آن زن وقتى اين سخن را شنيد، از بام به زير آمد و مقدارى مقنعه و لباس و چادر به آنها داد، تا خود را (به طور كامل) بپوشانند. مردم كوفه كه چنين صحنه هايى را مشاهده كردند، گريه و زارى سر دادند.[23]
امام زين العابدين عليه السلام وقتى گريه آنها را ديد، فرمود: «اتَنُوحُونَ وَ تَبْكُونَ مِنْ اجْلِنا، فَمَنِ الَّذي قَتَلَنا؟؛ آيا براى ما نوحه و گريه مى كنيد، پس چه كسى ما را كشته است؟».[24]،[25]
شهادت امام سجاد(عليه السلام(
دوازدهم محرّم روز شهادت امام زين العابدين عليه السلام (بنابر روايتى در سال 94 يا 95 هجرى قمرى) است.[26]،[27]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظلّه) makarem.ir
[1] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص33.
[2] همان ؛ ص544.
[3] همان؛ ص 551.
[4] همان.
[7] همان؛ ص 551.
[8] همان.
[9] همان.
[10] همان.
[11] ر.ک: ارشاد مفيد؛ ص 470- 471 ، مقتل الحسين مقرّم؛ ص 320.
[12] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها، ص 552.
[13] مقتل الحسين مقرّم؛ ص 320 ، ارشاد مفيد؛ ص 471.
[14] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص552.
[15] قصه كربلا؛ ص 418.
[16] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص552.
[17] بحارالانوار؛ ج 48؛ ص 270.
[18] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص552.
[19] همان ؛ ص557.
[20] همان.
[21] همان.
[22] همان.
[23] همان.
[24] ملهوف( لهوف)؛ص 189- 192( با تلخيص).
[25] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص557.
[26] بحارالانوار؛ ج 46؛ ص 151؛ ح 11.
[27] كليات مفاتيح نوين ؛ ص600.
