نشانه شناسی ولادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها از منظر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی مدّ ظلّه

حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها به عنوان مولود بزرگ از عصاره پاک ميوه هاى بهشتى و از پدرى همچون پيامبر اکرم صلّى الله عليه وآله وسلّم، و مادر ايثارگر و فداكارى همچون حضرت خديجه سلام الله علیها [1] در روز بيستم جمادى الثانى گام به اين دنيا نهاد.[2]

هنگامى كه خديجه سلام الله علیها كه زنى با شخصيت و معروف به بزرگى بود، با پيامبر اسلام صلّى الله عليه وآله وسلّم ازدواج كرد زنان مكه از او قطع رابطه كردند،[3] اين وضع همچنان ادامه يافت تا اين‏كه خديجه باردار شد و جنينش كسى جز فاطمه زهرا سلام الله علیها نبود.[4]

کیفیت ولادت مولود بهشتی

اگر چه حضرت خدیجه سلام الله علیها به هنگام وضع حمل از زنان قريش یاری طلبید اما با اين پاسخ سرد و درد آلود روبه ‏رو شد كه تو سخن ما را گوش نكردى، با يتيم ابوطالب كه مالى نداشت ازدواج نمودى، ما نيز به كمک تو نخواهيم شتافت!.[5]

با همه ی این تفاسیر خديجه سلام الله علیها با ايمان، در اعماق دلش، نور اميدى درخشيد كه خدايش او را در اين حال تنها نخواهد گذاشت.[6] لحظات سخت و بحرانى وضع حمل آغاز شد،[7] و در محيط خانه، زنى كه او را كمک كند وجود نداشت، قلب او فشرده تر می شد، و امواج خروشان بی مهری هاى مردم روح پاكش را آزار می داد.[8]

ناگهان برقى در افق روحش درخشيد، چشم بگشود و چهار زن را نزد خود ديد؛ يكى از آن چهار زن صدا زد: نترس و غمگين مباش! پروردگار مهربانت ما را به يارى تو فرستاده است، ما خواهران تو ايم، من ساره ام؛ و اين آسيه همسر فرعون است كه از دوستان تو در بهشت خواهد بود؛ آن ديگر مريم دختر عمران؛ و اين چهارمى را كه می بينى دختر موسى بن عمران، كلثوم است. ما آمده ايم كه در اين ساعت يار و ياور تو باشيم.[9] و نزد او ماندند تا فاطمه‏ بانوى اسلام ديده به جهان گشود.[10]،[11]

در اين‏جا نيز علاوه بر فرشتگان، ارواح زنان با شخصيت جهان[12] به مصداق آیه ی « (إن الذين قالوا ربنا الله ثم استقاموا تتنزل عليهم الملائكة ألا تخافوا ولا تحزنوا)؛[13] به يقين كسانى كه گفتند: پروردگار ما خداوند يگانه است سپس استقامت كردند فرشتگان بر آنان نازل می شوند كه: نترسيد و غمگين مباشيد» به يارى خديجه با ايمان و پر استقامت شتافتند.[14]

بانوی همه بانوان جهان

گفتنی است در تعبیری دیگر درباره بانوى اسلام فاطمه زهرا عليها السلام در روايات اسلامى می خوانيم كه خداوند مائده بهشتى بر آن‏ حضرت نازل كرد و پيامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم و علي عليه السلام و جمعى از همسران پيامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم و همسايگان از آن خوردند و پيامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم آن را تشبيه به جريان مريم كرده و فرمود: الحمد لله‏ الذي جعلك شبيهة بسيدة نساء بني اسرائيل: «شكر مى‏ كنم خدايى را كه تو را شبيه مريم بانوى زنان بنى اسرائيل قرار داد».[27]،[28]

آری او از لحظه تولد تا آخرين لحظات عمرش در مسير عبوديت و بندگى خدا بود. در داستان تولد بانوى اسلام فاطمه زهرا سلام الله علیها و انعقاد نطفه او از ميوه بهشتى و آمدن چهار زن با شخصيت جهان همچون مريم سلام الله علیها و ... به نحوی که هنگام تولد او آمده است[29] به اين گونه فاطمه متولد شد و در حين تولد براى خدا سجده كرد.[30]،[31]

لذا آنچه درباره بانوى بزرگ اسلام فاطمه سلام الله علیها رسيده است این است كه او برترين بانوى جهان است همچنان که در روايات متعددى از پيامبر اکرم صلّى الله عليه وآله وسلّم و امام صادق علیه السلام نقل شده است که «اما مريم‏ بانوى زنان زمان خود بود اما فاطمه‏ بانوى همه بانوان جهان از اولين و آخرين است».[32]

بانوی بهشتی

بنابراین با تأمل در مجموع اين احاديث و روایات می­توان اذعان نمود پيامبر اكرم صلّى الله عليه وآله وسلّم از تمام ميوه ‏هاى بهشتى تناول كرده، و نطفه فاطمه سلام الله علیها از عصاره همه آنها تشكيل شده است. به هر حال يک بانوى بهشتى كه داراى خلق و خوى بهشتى است، بايد نطفه او را عصاره ميوه هاى بهشتى تشكيل دهد، و اين امتيازى است كه اين بانو بر همه زنان جهان دارد.[33]

با این تفاسیر باید تصریح کرد بی تردید او يک زن بهشتى است، خلق و خويش بهشتى، قلب و جانش بهشتى، رنگ و رويش بهشتى، گفتار و سخنانش بهشتى، خلاصه سر تا پا بهشتى است.[34] حال آيا در تمام تاريخ بشر كسى را مى‏ توان يافت كه چنين سند افتخارى كه در اين روايات آمده، در تاريخچه زندگانيش ثبت شده باشد؟[35]

نام گذاری حضرت زهرا سلام الله علیها از طرف خداوند

بدیهی است هر نامى معمولاً بيانگر چگونگى صاحب آن است؛ البته اگر نامگذارى بوسيله شخص حكيمى انجام گيرد.[36]لذا از احاديث بر می آيد كه نامگذارى فاطمه زهرا عليها السلام بوسيله حكيم على الاطلاق يعنى خداى عالم انجام گرفته است.[37] از سوى ديگر «فاطمه‏» از ماده «فطم» (بر وزن حتم) به معناى بازگرفتن كودک از شير مادر است، که به هر گونه بريدن و جدايى اطلاق شده است،[38] از این رو در حديثى از پيامبر اكرم صلّى الله عليه وآله وسلّم آمده است كه فرمودند:[39] او را فاطمه نام نهاده، زيرا خداوند او و دوستانش را از آتش دوزخ باز داشته است».[40]

بی تردید از اين تعبير استفاده مى‏ شود كه نام­گذارى بانوى اسلام به اين نام، از سوى خداوند صورت گرفته، و مفهومش اين است كه خدا وعده داده است‏ او و كسانى كه او را دوست دارند و در خط مكتب او باشند هرگز به دوزخ نروند.[41]

نام­ های پرمعنای حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها

گفتنی است اين بانوى بهشتى ده نام دارد كه هر كدام از ديگرى پر معناتر و بيانگر اوصاف و بركات وجود پربركت اوست: 1- فاطمه 2- صديقه[42] 3- طاهره‏ 4- مباركه 5- زكيه 6- راضيه[43]‏ 7- مرضيه[44] 8- محدثه 9- زهرا 10- بتول[45]‏،[46].

در تببین چیستی معنی و مفهوم نام­ های  آن حضرت همين بس كه در نام معروفش «فاطمه» بازدارندگی او و شيعيان و پيروان مكتبش از آتش دوزخ[47] به عنوان بزرگترين بشارت براى پيروان مكتبش نهفته است.[48]

لیکن از ميان نام هاى او نام «زهرا» نيز درخشندگى و فروغ خاصى دارد، به نحوی که به تعبیر امام صادق علیه السلام زهرا به معناى درخشنده است و فاطمه چنان بود كه چون در محراب عبادت مى ‏ايستاد نور او براى اهل آسمان‏ها پرتوافكن مى ‏شد، همان‏گونه كه نور ستارگان براى اهل زمين‏ پرتو افكن است لذا زهرا نام نهاده شد.[49]

تأملی در مفهوم لقب "امّ ابیها"

لازم به ذکر است  در ميان عرب معمول است كه علاوه بر اسم، كنيه ‏اى نيز براى افراد انتخاب مى‏ كنند، اگر مرد باشد با «اب» شروع می شود و اگر زن باشد با «ام».[50]

حال در روايات اسلامى در ميان كنيه هاى فاطمه زهرا عليها السلام كنيه عجيبى ديده‏ می شود كه چشم انداز ديگرى از عظمت فوق العاده آن حضرت را ترسيم مى‏ كند.[51] در کتاب «اسد الغابه» آمده است؛ «كانت فاطمة تكنى ام ابيها؛[52] كنيه فاطمه ام ابيها (مادر پدرش!) بود».[53]

اين معنا در كتاب «استيعاب» از امام صادق عليه السلام نيز نقل شده است.[54] اين تعبير عجيب كه نظير آن درباره هيچ يک از زنان اسلام ديده نشده، نشان مى‏ دهد كه اين دختر با وفا آنچنان نسبت به پدرش محبت مى‏ كرد كه گويى «يک مادر» براى او بود.[55] زیرا حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها از خردسالى از هيچ گونه محبت و دلسوزى درباره پدر بزرگوارش فروگذار نكرد.[56] هم دخترى دلسوز و فداكار و هم مادرى مهربان و ايثارگر و هم يارى وفادار محسوب مى‏ شد.[57]

ولادت فاطمه زهرا سلام الله علیها؛ «خیر کثیر»

تولد اين مولود خجسته آنچنان پيامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم را خشنود كرد كه زبان به مدح و ثناى پروردگار گشود، و زبان بدخواهان كه او را «ابتر» یعنی بريده نسل و بی عقب می خواندند، براى هميشه كوتاه شد.[58] و طعن و سرزنش هاى مخالفين كه پيامبر را بدون «نسل جانشين» می پنداشتند، همگى نقش بر آب شد، و به مضمون سوره «كوثر» فاطمه زهرا سلام الله علیها چشمه جوشان براى ادامه دودمان پيامبر و ائمه هدى صلوات الله علیهم اجمعین و خير فراوان در طول قرون و اعصار تا روز قيامت شد.[59]

به تعبير ديگر در آن هنگام كه دشمنان خوشحالى می كردند كه از پيامبر نسلى باقى نمى‏ ماند كه آيين او را نگهدارى كند، زيرا تنها يادگار او دخترش فاطمه‏ زهرا عليها السلام بود[60] لذا می گفتند «محمد ابتر است». سوره كوثر نازل شد و خداوند مژده اين مولود پربركت[61] و بشارت قاطع را به پيامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم داد و فرمود: ما «خير كثير» و با بركت به تو عطا كرديم «إِنَّاأَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ».[62]،[63] از اين تعبير استنباط می شود كه اين «خير كثير» همان فاطمه زهرا عليها السلام است.[64]

هم چنین در این سوره از یک سو نوید اعطاء خير كثير به پيغمبر صلّی الله علیه وآله وسلّم، و از سوی دیگر تداوم نسل و دودمان پيامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم به طور فراوان در جهان مورد تأکید و پیشگویی قرار گرفته است، در ادامه تأکید بر این مسأله كه دشمنان پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم ابتر و بلا عقب خواهند بود، به صراحت مورد نظر قرار گرفته است.[65]

نکته ی مهم این است که در آیه نخست سوره ی کوثر، خداوند با صيغه متكلم مع الغير «ضمير جمع» از خود ياد می كند[66] و می فرمايد: «ما كوثر را به تو عطا كرديم»!، که اين تعبير و مانند آن براى بيان عظمت و قدرت است، زيرا بزرگان هنگامى كه از خود سخن می گويند، نه فقط از خود، كه از مامورانشان نيز خبر می دهند، و اين كنايه از قدرت و عظمت و وجود فرمانبردارانى در مقابل اوامر است.[67]

بنابراین نسل و ذريه پيامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم به وسيله دختر گرامى ایشان در جهان انتشار يافت. نسلى كه نه تنها فرزندان جسمانى بودند، بلكه آيين او و تمام ارزش هاى اسلام را حفظ كردند، و به آيندگان ابلاغ نمودند،[68] نه تنها امامان معصوم اهل بيت عليهم السلام، كه آنها حساب مخصوص به خود دارند، بلكه هزاران هزار از فرزندان فاطمه سلام الله علیها در سراسر جهان پخش شدند كه در ميان آنها علماى بزرگ و نويسندگان و فقها و محدثان و مفسران والا مقام و فرماندهان عظيم بودند كه با ايثار و فداكارى در حفظ آیين اسلام كوشيدند.[69]

سخن آخر

در خاتمه باید گفت مقامات فاطمه زهرا سلام الله علیها بسیار بی نظیر است و تعبیراتی از پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم در مورد ایشان نقل شده که پس از مطالعه انسان را متعجب می سازد؛[70] حضرت محمد صلّی الله علیه وآله وسلّم در روایتی خطاب به دختر بزرگوارشان می فرمایند «خداوند با خشم تو خشمگین می شود و با خوشحالی تو خوشحال»^[71] که این امر نشان دهنده جایگاه بالا حضرت زهرا سلام الله علیها است. بنابراین هرچه در مورد ایشان ذکر می شود کم است؛ در حالی­که نام حضرت زهرا سلام الله علیها در بین مسلمانان بسیار مظلوم بوده و لازم است کارهای بسیار گسترده ای در این زمینه انجام شود.^[72]

 چنين مقامات ‏ بسيار والاست که نشان می دهد حضرت زهرا سلام الله علیها برترين افراد و زنان است و اين بهشت است كه مشتاق چنين افرادى است، و آغوش باز می كند، و با وجود حضرت فاطمه‏ سلام الله علیها و امثال آن حضرت، عظمت پيدا می كند.[73]

هم چنین باید گفت بر خلاف حملات بی رويه افرادى كه می گويند اسلام عملاً آيين مردان است و زنان در آن به حساب نيامده اند[74] این سخن حقیقت ندارد چرا که اسلام در هزار و ۴۰۰ سال گذشته به زنان توجه ویژه ای داشته است.[75] زنان در مواقع حساس به سهم خود در پيشبرد اهداف اسلامى نقش کلیدی ایفا نموده اند، که صفحات درخشان زندگى فاطمه‏ بانوى اسلام سلام الله علیها و زنان ديگرى كه در تاريخ اسلام، گام بر جاى گام هاى آنها نهاده اند، گواه اين حقيقت است.[76]

امید است خداوند ما را از بركات اين «خير كثير» كه به پيامبرش مرحمت فرموده است بی نصيب نگرداند و  ما را در زمره ی آن حضرت و ذریه ی طاهرینش محشور فرماید.[77]

پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی

دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظلّه) makarem.ir